طرح جامع روسیه برای امنیت منطقه؛ آیا منطقه وارد عصر «روسی شدن» می شود؟

از مهم‌ترین این متغیرها شکل‌گیری فضای تفاهم و آشتی در سطح منطقه و نیز ــ دست‌کم بر اساس برخی گزارش‌ها ــ چراغ سبز امریکا به طرح روسیه بعد از مخالفت اولیه است.

«ویتالی نامکین»، استاد و پژوهشگر ارشد مطالعات بین‌المللی و مشاور وزارتخانه‌های خارجه و دادگستری روسیه و رئیس پژوهشگاه مطالعات شرقی در آکادمی علوم روسیه، در راستای بررسی امکانات پیش روی این طرح هفته گذشته گروهی از مقامات و کارشناسان و روزنامه‌نگاران کشورهای خاورمیانه را به نشستی پشت درهای بسته در مسکو دعوت کرد تا مسائل منطقه و نزاع‌ها و راه‌های حل آنها را بررسی کند.

نامکین که چهره‌ای نزدیک به رئیس جمهوری روسیه شمرده می‌شود اول بار در کتابی که در سال 2004 منتشر شد این طرح را به میان گذاشت. در سال 2019، وزارت خارجه روسیه همین کتاب را با تعدیلاتی منتشر کرد.

«سرگی لاوروف»، وزیر خارجه روسیه در اکتبر 2020، در نشستی در شورای امنیت خلاصه‌ای از این طرح را به میان نهاد و تأکید کرد که این طرح مسکو برآمده از «این اصل مسلم است که حفظ امنیت در منطقه خلیج هدفی مهم برای جامعه بین‌الملل است و ناآرامی در این منطقه روابط بین‌المللی در سطح جهانی را بر هم می‌زند».

ناظران معتقدند که چند دهه ثبات سیاسی روسیه ضامن مناسبی برای پیشبرد این طرح است، چون چهره‌های شاخصی که این طرح را پیشنهاد و پیگیری کردند، یعنی نامکین و پوتین و لاوروف، همچنان در جایگاه خود هستند.

از سوی دیگر، اما صحنه سیاسی امریکا متغیر شده و نهاد حکومت در این کشور ثبات سابق را ندارد. در قدیم، سیاست‌های اساسی امریکا چیزی نبود که با تغییر رؤسا تغییر پیدا کند اما اکنون چنین نیست.

در حالی که دولت ترامپ با قاطعیت کامل با طرح روسیه درباره امنیت منطقه خلیج و خاورمیانه مخالفت کرد و همه گمان می‌کردند این موضع در دولت بایدن هم ثابت بماند، اما سخنگوی وزارت خارجه امریکا اظهاراتی در این باره مطرح کرد که به معنای موافقت ضمنی با این طرح بود.

او گفت: «امریکا آماده همکاری با روسیه در همه عرصه‌هایی است که منافع مشترک ایجاب کند و با سیاست‌های روسیه که خلاف منافع امریکا باشد مخالفت خواهد کرد».

«جیمز دوروسی»، کارشناس سیاسی امریکایی، تأکید می‌کند که روسیه زمان رونمایی عملی از این طرح را آغاز تعامل با پرونده یمن و گروه انصارالله تعیین کرده است.

به گفته دوروسی، هدف طرح روسیه استفاده از تلاش‌های رقبا در خاورمیانه، یعنی ایران و عربستان و امارات و قطر و ترکیه، برای کاهش تنش‌ها و مدیریت اختلافات و تضمین خارج نشدن آن از کنترل است.

به نظر می‌آید که روسیه در این راستا از مذاکرات ایران و عربستان که با وساطت عراق برگزار می‌شود استفاده می‌کند.

به نظر نامکین طرح روسیه فرصت‌های لازم برای تبدیل خاورمیانه به منطقه‌ای که همکاری و رقابت با ایالات متحده در آن برقرار باشد را فراهم می سازد، برخلاف وضعیتی که در جنوب شرق اروپا و اوکراین حاکم است.

نامکین در مصاحبه با «نیوزویک» گفت که روسیه و امریکا در خاورمیانه با تهدید مشترکی مواجه‌اند و آن شبح جنگ است و نه روسیه تمایلی به درگیر شدن در چنین جنگی دارد نه امریکا.

او می‌افزاید که طرح روسیه به معنای ادغام چتر دفاعی امریکا در منطقه با نظام امنیتی فراگیری است که روسیه و چین و اروپا و هند در کنار امریکا در آن سهیم شوند و از ایران تا اسرائیل و ترکیه را دربر بگیرد.

به نظر دوروسی، بعید نیست که تلاش‌های امارات و برخی از دیگر کشورهای عربی برای بازگرداندن سوریه به صحنه سیاسی جهان عرب در راستای همین طرح روسیه باشد.

روسیه تأکید می‌کند که با این طرح «ائتلاف تازه‌ای با حضور همه طرف‌های ذی‌ربط برای مبارزه با تروریسم شکل می‌گیرد که می‌تواند برای حل نزاع‌ها در سرتاسر منطقه و تقویت امنیت متقابل کارآیی داشته باشد.

این طرح همچنین پایان دادن به حضور دائمی نیروهای خارجی ــ اعم از امریکایی و بریتانیایی و فرانسوی ــ در کشورهای شورای همکاری و ایجاد «نظام امنیتی جهانی و فراگیر» که در آن منافع همه طرف‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای ذی‌ربط لحاظ شود، در همه ابعاد امنیتی شامل نظامی و اقتصادی و انرژی را شامل می‌شود.

نامکین تأکید می‌کند که رقبا در خاورمیانه از وضعیت این منطقه خسته شده‌اند و همه از جنگ می‌ترسند.

به گفته او، «برای همین است که ولیعهد ابوظبی و ولیعهد عربستان و امیر قطر و رؤسای جمهوری ترکیه و ایران فعالیت دیپلماتیک خود را افزایش داده و سطح تازه‌ای از مناسبات برقرار کرده‌اند».

منبع:https://mdeast.news