مارشال حفتر در لیبی شکست های متعددی را متحمل می شود، فرانسه نیز به همچنین

در این شب گرم ١٩ مه در ماه رمضان ، زمان شادی در میدان شهدای طرابلس فرارسیده است. مدتهاست که اهالی پایتخت لیبی برای جشن و شادی دور هم جمع نشده بودند. آنها که در طی ماهها زیر بمباران نیروهای مارشال خلیفه حفتر ، با وحشت شیوع کروناویروس ، مشکلات قطع آب و برق و دسترسی به غذا . تلمبار شدن آشغال در خیابان ها، زندگی کرده اند، اینک می خواهند به پیروزی ای نزدیک امید بندند.

همه شیفته تماشای سامانه عظیم موشک انداز ضد هوائی(Pantsir-S1) هستند که شب قبل در پایگاه هوائی الوطیه، آخرین دژ مارشال حفتر در غرب طرابلس، توسط نیروهای اتحاد ملی فائز سراج (GAN) به غرامت گرفته شده است. این سیستم دفاع هوائی روسی که با افتخار به نمایش گذاشته شده و اخیرا توسط امارات متحده عربی به نیروهای خلیفه حفتر تحویل داده شده(١)، نماد آن چیزی است که هفته هاست در لیبی در جریان است. جهت باد پیروزی نظامی به نفع نیروهای اتحاد ملی فائز سراج تغییر کرده است. ابتکار عمل تغییر جبهه داده است و « ارتش ملی عربی لیبی»( ANAL) عقب نشینی های متعددی را متحمل می شود که به گفته سخنگوی آن « تاکتیکی» هستند.

کاتالیزور دخالت ترکیه
در فاصله چند هفته نیروهای اتحاد ملی فائز سراج (GAN) حدود ده شهر منطقه طرابلس را که با مارشال حفتر قبل از تسخیر پیروزمندانه پایگاه هوائی عظیم الوطیه بیعت کرده بودند، در کنترل خویش در آوردند. آخرین دژ خلیفه حفتر در منطقه طرابلس، شهر ترهونه در ۵٠ کیلومتری جنوب شرقی پایتخت، در محاصره GAN در آمده است. ژنرال اوساما جوینی، فرمانده نیروهای غرب GANاعلام کرده که این شهر هدف آینده این نیروهاست.

حمایت و دخالت نظامی ترکیه از GAN بی شک کاتالیزوری برای این پیروزی ها بوده است. پیش از تقویت تدریجی حمایت نظامی ترکیه، بمباران های پهبادهائی که امارات در اختیار مارشال حفتر و مزدوران روسی گروه واگنر(Wagner) گذاشته بود، باعث شکست پی در پی نیروهای GAN می شد. حمایت ترکیه موجب توازن وضعیت با در اختیار گذاشتن راهبرد دوگانه اطلاعات – بمباران پهباد شد. امکان بمباران روزانه و شبانه خطوط تدارکاتی، مراکز فرماندهی، و پادگان های دشمن نقشی تعیین کننده داشت.

اما در درجه اول این پیروزی ها مدیون GAN است که توانست به اختلاف ها و رقابت های درونی اش فائق آید و با سازماندهی خویش خطر برسر کار آمدن یک دیکتاتور نظامی را دور کند. وقایع اخیر خلاف نظر کسانی را تائید می کند که می پندارند یک رژیم اقتداگرا و حتی نظامی تنها بدیل ممکن برای هرج و مرج حاکم برلیبی است. این وقایع در ادامه خواست مردم لیبی است که اکثریت مطلق آنها خواستار یک رژیم نظامی نیستند. در نظر خواهی مردمی که در سال ٢٠١٨ در چارچوب کنفرانس ملی توسط نماینده سازمان ملل، غسان سلامه برگزار شد، این خواست به روشنی بیان شده بود.

یک امکان سیاسی برای خروج از بحران
در قلمرو مارشال حفتر در برقه، اگرچه هنوز اپوزیسیون و صدای مخالفی وجود ندارد اما انتقاد از حمله نظامی اش اینجا و آنجا به گوش می رسد. اعلام اینکه مردم به وی « وظیفه رهبری کشور» را سپرده اند از سوی مارشال در ٢٧ آوریل باعث واکنش های مثبتی نشد جز تظاهرات کم اهمیتی که احتمالا از طرف نیروهای امنیتی وی سازماندهی شده بودند. به علاوه چند ساعت پس از این اعلام، رئیس مجلس طبرق، عقیله صالح که معمولا از مارشال حمایت می کند، ابتکار سیاسی خود را مطرح کرد. طرح وی پیشنهاد می کندکه شورای ریاست جمهوری کنونی (٢) به شورائی متشکل از یک رئیس و دو مشاور تبدیل شود و هر کدام از سه عضو آن از تبار یکی از سه منطقه تاریخی لیبی باشند، طرح عقیله صالح هیچ «وظیفه» معینی برای خلیفه حفتر معین نمی کند. این ابتکار سیاسی با مخالفت مسئولین غرب کشور رودرو نشد که در آن نه تنها امکانی برای تضعیف رقیب بلکه یک کار پایه برای خروج کشور از بحران می بینند.

جنگ تمام نشده و تعدد مجهولات معادله مانع آنست که آینده وقایع را بدرستی پیش بینی کرد. لیبی از سال ٢٠١١ صحنه دخالت های روز افزون بین المللی و امروز منعکس کننده رقابت ها و تضاد منافع بازیگران منطقه ای و بین المللی است تا آنجا که حتی اگر مردم لیبی به یک راه حل سیاسی در مورد خروج از بحران دست یابند، در نبود حداقل توافق و تعهدبازیگران خارجی برای قطع حمایت نظامی شان از طرفهای درگیری، این راه حل نمی تواند به جائی برسد. این شرط لازم است اما کافی نیست. بازیگران لیبیائی از نوعی استقلال برخوردارند. سرپیچی مارشال حفتر در مسکو در نیمه ژانویه برای قبول آتش بس پیشنهادی مسکو و آنکارا بهترین نمونه آنست. حمایت پایدار پاریس

فرانسه که رئیس جمهور سابق اش ، نیکلا سارکوزی ، راه حل جنگ و سقوط رژیم در سال ٢٠١١ انتخاب کرد، از محکوم کردن یورش نظامی مارشال حفتر خودداری می کند و همواره از پذیرفتن مسئولیت وی برای آغاز جنگ سرباز زده است. پاریس در سیزده ماه گذشته دوطرف را به یک اندازه مسئول وضعیت شناخته و از محکوم کردن مارشال حفتر و امارات سرباززده است. حتی قبل از یورش نظامی، حمایت پاریس ، یا آنچه خلیفه حفتر این چنین می فهمید، وی را در انتخاب راه حل نظامی ترغیب کرد. بخشی از مقاله ای در روزنامه فیگاروی ٢٠ مارس از این نظر گویا است:

« در ستاد فرماندهی « ارتش ملی لیبی»(NAL) در نزدیکی بنغازی در شرق لیبی، مثل اینست که در سوئیس هستیم. چمن ها آراسته ، گلهای های زیبا کاشته و تازه آبیاری شده اند. مردان ژنرال حفتر باانظباط تر و گشاده روتر از نظامیان طرابلس هستند. داخل ساختمان تمیز و موکت ها بی عیب اند و پذیرائی با چای عالی است. خلیفه حفتر با ابهت و مطمئن از خویش، نشسته در زیر عقاب طلائی عظیمی که نماد لیبی است ما را پذیرا می شود و می گوید: “مدتهاست که به دیدار ما نیامده اید” . وزیر امور خارجه ژان ایو لودریان پاسخ می دهد: “در انتظار پیروزی هایتان بودیم”. بنظر می رسد که ایندو به یکدیگر احترام می گذارند»

لازم است این مقاله که طرفداری اش از مارشال نمونه تفکر مسلط بر نشریات حاکم است ، در رابطه با زمان انتشارش بررسی شود. ما در آخر ماه مارس هستیم. مارشال حفتر چند هفته پیش از این حمله نظامی برای کنترل جنوب لیبی را آغاز کرده است. با تکیه بر متحدین محلی اش ، چند صد تائی از نظامیان « ارتش ملی عربی لیبی»(ANAL) خلیفه حفتر، چندین شهر جنوب لیبی را اشغال می کنند. کارزار رسانه ای و ارتباطی که در کنار این عملیات صورت می گیرد و استقبال مثبت اهالی که احساس می کنند از سال ٢٠١١ به حال خود رها شده اند، باعث می شود که بعضی از ناظرین پیروزی نوید بخش مارشال حفتر را باور کنند.

فرانسه که به منطقه ساحل نیروی نظامی فرستاده است، تسخیر جنوب لیبی توسط یک نظامی را مثبت ارزیابی می کند. بسیاری در وزارت ارتش و همچنین در اطراف رئیس جمهور امانوئل مکرون و ژان ایو لودریان می خواهند کارت بازگشت یک رژیم قوی در لیبی را بازی کنند. ژان ایو لودریان نیز که دوسال پیش پست وزیر دفاع را ترک کرد بنام « مبارزه با تروریسم » از این خط پیروی می کند. در «مباره با تروریسم » او، البته هم منافع فرانسه ( که اغلب با منافع صنایع نظامی یکی گرفته می شود) و هم هدف های نظامی اش در ساحل مستتر است. فراموش نکنیم که رئیس جمهور فرانسه نخستین دولتمرد اروپائی بود که مارشال حفتر را به حضور پذیرفت و بدین ترتیب به کسی مشروعیت سیاسی داد که خود را رسما رهبر ارتش ملی عربی لیبی معرفی می کند. رئیس جمهور روسیه هرگز او را شخصا پذیرا نشده است. گروهی در پاریس از چمله مشاورین رئیس جمهور در آوریل ٢٠١٩ به این تحلیل رسیده بودند که مارشال حفتر، آنچنان که اعلام کرده ، توانائی تسخیر طرابلس را در فاصله چند روز دارد. اگرچه تیتر مقاله فیگارو در باره هدف سفر وزیر امور خارجه « نزدیک کردن برادران دشمن شده در لیبی» است، اما اولین خطوط مقاله شکی درباره ترجیح های وزیر باقی نمی گذارد.

شکست کنفرانس ملی
در همان زمان، فرستاده ویژه سازمان ملل، غسان سلامه، مشغول به سازماندهی یک کنفرانس ملی بود که می بایست ١۵ آوریل در شهر غدامس در ۴٠٠ کیلومتری جنوب طرابلس برگزار شود. این کنفرانس که یکی از چهار بخش نقشه راهی بود که توسط شورای امنیت تائید شده بود ، می بایست روندی برای نظرخواهی از میلیون ها لیبیائی باشد. گزارش های حاصل از این نظر خواهی های مردمی پایه دستور کار جلسه غسان را تشکیل می داد برای تصویب یک منشور ملی و یک نقشه راه که در نهایب به انتخابات منتهی می شد.

این کنفرانس هرگز تشکیل نشد. مارشال حفتر در ۴ آوریل حمله غافلگیرانه اش را به طرابلس در حالی آغاز کرد که دبیرکل سازمان ملل در طی یک سفر رسمی در طرابلس بود.شورای امنیت ١٨ آوریل تشکیل جلسه داد و به هیچ موضع مشترکی نرسید، جز اعلام اینکه برای لیبی راه حل نظامی وجود ندارد.این تفرقه همچنان به جای خود باقی است اما علائمی وجود دارد که حاکی از تحول اوضاع پس از شکست های نظامی حفتر است. در حالیکه مارشال حفتر حمله هوائی گسترده ای را آغاز کرده و دو طرف در حال تدارک نظامی وسیعی هستند(٣) که چشم انداز اوج گیری یک درگیری نظامی است، بنظر می رسد که قدرت های منطقه ای و بین المللی تصمیم گرفته اند جلوی فاجعه را بگیرند.

ایالات متحده به صحنه می آید
بعد از تماس های متعدد با رئیس جمهور فرانسه و ترکیه در ١٩ و ٢٠ آوریل، دونالد ترامپ خواستار کاهش درگیری در لیبی شد. رهبران روسیه و ترکیه نیز بر ضرورت یک توافق تاکید کردند.هدف اولیه این توافق احتمالا تامین امنیت خارج شدن صدها مزدور موسسات نظامی خصوصی روسیه است که در کنار نیروهای طرفدار حفتر در جنوب طرابلس می جنگند. آنها بدین ترتیب می توانند در امنیت کامل به فرودگاه بنی ولید بروند و از راه هوائی در ٢۴ ماه مه از غرب لیبی خارج شوند.

از سوی دیگر وزیر امور خارجه امریکا، مایک پمپئو با فائز سراج ، رئیس شورای ریاست جمهوری طرابلس، تماس تلفنی گرفت و ارتباط با خلیفه حفتر را فعال کرد. برای تعدادی از ناظران در طرابلس این تماسها نشانه آنست که ایالات متحده با توجه به شکست های حفتر در حال بازبینی بی طرفی مثبت خود نسبت به اوست(۴).روسیه به نوبه خود هرگز روابط اش با بسیاری از بازیگران طرابلس را انکار نکرده است و لحنش را نسبت به مارشال حفتر با محکوم کردن «پله بیسیت » او عوض کرده و از ابتکار رئیس مجلس طبرق، عقیله صالح ، حمایت می کند.

هنوز برای دانستن اینکه آیا پرانتز حفتر در لیبی بسته می شود زود است . آیا امارات حاضر است به حمایت نظامی اش از حفتر بدون فشار فرانسه و ایالات متحده پایان دهند ؟ شبح استقرار پایگاه های ترکیه در طرابلس و چشم انداز حضور دراز مدت استانبول اصلی ترین استدلال و توجیه خلیفه حفتر در مبارزه با « استعمار عثمانی » است .

اهالی برقه نسبت به این استدلال بی طرف نیستند حتی آنهائی که از بلندپروازی های سیاسی مارشال حمایت نمی کنند. چشم انداز استقرار ترکیه در طرابلس موجب نگرانی امارات و مصر است که در آن خطر حمایت از «اخوان مسلمین» لیبی را می بینند. پاریس نیز مانند قاهره ظهور یک قدرت جدید در لیبی را تهدیدی برای منافع استراتژیک خود در شمال افریقا و صحرا می بیند.

هدف از سرگرفتن یک مذاکره سیاسی
بدترین حالت ضرورتا همیشه بوقوع نمی پیوندد. بصورتی متناقض شرائط برای کاهش تشنج و از سرگیری مذاکرات تحت نظارت سازمان ملل آماده است. آنچنان که نماینده موقت دبیر کل سازمان ملل در مسائل لیبی، استفانی ویلیامز در ١٩ ماه مه خاطر نشان کرد هدف از سرگیری مذاکرات سیاسی در ژنو در ماه فوریه بحث درباره بوجود آوردن یک شورای ریاست جمهوری سه نفره است.این شکل از شورا مانند آنچیزی است که در ابتکار فائز سراج پیش بینی شده بود. موفقیت مذاکرت اینده تحت نظارت سازمان ملل منوط به شرکت تمام طرف های درگیر در لیبی است. عدم حضور، طرد و یا منزوی کردن یکی از طرفین در این فوروم سیاسی ، همانطور که در الخصیرات در ٢٠١۵ اتفاق افتاد ، می تواند عوارض ناگواری برای مردم لیبی داشته باشد که امیدشان به خروج از بحران در طی سالهای گذشته به یاس انجامیده است.

راه طولانی ای در پیش است و پر از تله، اما رسیدن به هدف ناممکن نیست. اگر ژان ایو لودریان منتظر پیروزی های آینده مارشال حفتر برای ملاقات مجدد با اوست، باید مدتهای طولانی هنوز در انتظار بماند.

١- وجود لااقل ده سیستم Pantsir ارسالی از امارات به لیبی تائید شده است. نه تای آنها سیستم در طی نبر هادی اخیر از بین رفته اند

٢- شورای ریاست جمهوری کنونی که توسط فائز سراج رهبری می شود از یک رئیس جمهور، یک معاون رئیس جمهور و هفت عضو تشکیل شده است.

٣- شش Mig 29 Fulcrum از طریق سوریه به پایگاه الجفرا رسیده اند و چندین پرواز تدارکاتی از ترکیه به فرودگاه مصرائه انجام گرفته است

۴- وزارت امور خارجه بدون آنکه مانند وزیر «پلی بیسیت » را محکوم کند آنرا تاسف بار خواند.

منبع:https://orientxxi.info/