آثار جنگ دوم قره‌باغ بر معادلات انرژی در قفقاز
رضا حجت شمامی در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با بیان اینکه از دیرباز تحولات منطقه قفقاز جدای از مسائل مربوط به این منطقه، متأثر از میزان قدرت و نفوذ همسایگان بوده است، خاطرنشان کرد: هر یک از کشورهای همسایه که در مقاطع مختلف قدرت بیشتری داشتند، به همان نسبت نفوذ بیشتری در این منطقه به دست آوردند. در حال حاضر هم مباحث قره‌باغ متأثر از این موضوع است.
وی با تأکید بر اینکه قره‌باغ جغرافیای مهمی است که قدرت‌ها خواهان حضور نقش آفرین در آن هستند، افزود: این موقعیت ژئوپلیتیک به انرژی متصل شده و صرف‌نظر از مسائل اقتصادی، اهداف سیاسی و استراتژیکی هرکدام از این کشورها منجر به تلاش آن‌ها برای افزایش نفوذشان در این منطقه شده است.
این کارشناس مسائل قفقاز با بیان اینکه جمهوری آذربایجان توانسته منابع انرژی وسیع‌تری را در اختیار بگیرد و در سال‌های اخیر به سمت اتحادسازی رفته است، گفت: جمهوری آذربایجان برای اینکه بتواند از موقعیت ژئوانرژی خود استفاده کند، برای مدرن‌سازی و تقویت اقتصادی خود تلاش کرد و از آن طریق ظرفیت و توان نظامی اش را افزایش داد.
جمهوری آذربایجان به دنبال مسیر تازه انتقال انرژی به اروپا
حجت شمامی ضمن اشاره به مهم‌ترین خطوط لوله انتقال انرژی که در این منطقه وجود دارد و تشریح آثار جنگ دوم قره‌باغ بر ژئوپلیتیک این منطقه، اضافه کرد: یکی از مسائلی که در این جنگ مطرح شد بحث ایجاد کریدور از جمهوری آذربایجان به سمت ترکیه بود تا به‌واسطه این کریدور ترکیه به جمهوری آذربایجان وصل شود و مسیر انتقال انرژی را آسان‌تر و پتانسیل راه دیگری ایجاد کند. به‌این‌ترتیب انرژی به ترکیه و اروپا منتقل می‌شود و خود ترکیه هم می‌تواند استفاده‌کننده باشد.
وی یادآور شد: مسئله اینجاست که انرژی و گاز جمهوری آذربایجان در حدی نیست که به‌تنهایی بتواند نیاز اروپا را تأمین کند و درعین‌حال، روسیه هم با بحث ترانس خزر موافق نیست و تا جایی که امکان دارد از نهایی شدن آن جلوگیری می‌کند تا گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان وصل نشود.
حجت شمامی تأکید کرد: با اینکه گفته می‌شود این کریدور جمهوری آذربایجان را به نخجوان و ترکیه وصل می‌کند و این به مسیر جدید انتقال انرژی تبدیل می‌شود، اما به نظر می‌رسد تا زمانی که در روسیه اندیشه‌ای شبیه اندیشه پوتین وجود داشته باشد، این اجازه به جمهوری آذربایجان داده نخواهد شد؛ چون روسیه بر موضوع انتقال انرژی به اروپا حساسیت دارد و به دنبال تقویت مسیر خود برای انتقال انرژی به اروپا و انحصار در این رابطه است.
وی ادامه داد: روس‌ها به دنبال محدود کردن مسیرهایی هستند که توسط غرب برای کاهش وابستگی به روسیه تأسیس شده‌اند. علاوه بر آن این کشور خواهان افزایش مسیرهای انتقال انرژی خود به غرب است تا با اهرم انرژی، نفوذ خود را در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز حفظ کند و اتحادیه اروپا را نیز به خود وابسته نگه دارد؛ بنابراین اجازه انتقال انرژی حداقل به شکل لوله از این مسیر را نخواهد داد.
این تحلیلگر مسائل قفقاز با اشاره به تنش‌ها میان ارمنستان و ترکیه، گفت: ارمنستان هم اجازه این انتقال را نمی‌دهد مگر اینکه به این نتیجه برسد که در این انتقال به منافع اقتصادی بالایی می‌رسد؛ البته باید در نظر داشت در این صورت هم روسیه این اجازه را نخواهد داد.
کریدور جدید سبب ساز انتقال انرژی نخواهد شد
حجت شمامی با تأکید بر اینکه به نظر می‌رسد کریدور جدید تسهیل کننده انتقال انرژی نخواهد شد، افزود: روسیه با نقشی که در جنگ دوم قره‌باغ ایفا کرد، به‌عنوان ناظر و نگه‌دارنده این کریدور، حتی موجب حفظ موقعیت و حضور تقریباً دائمی خود در این منطقه شد. بحث حضور در پنج یا 10 سال آینده نیست، بلکه زمینه‌ای است برای کنترل ارمنستان و همچنین جمهوری آذربایجان که تبدیل به منطقه مهم انتقال انرژی در مسیری جدای از روسیه نشود.
وی بابیان اینکه یکی از سناریوهایی که برای راه‌حل قره‌باغ گفته می‌شود این است که روسیه مانند آبخازیا و اوستیای جنوبی یا کریمه بر اساس رأی‌گیری آن را به خاک خود الحاق کند، اضافه کرد: قطعاً حضور روسیه در این منطقه برای جلوگیری از انتقال بیشتر انرژی افزایش خواهد یافت.
این تحلیلگر مسائل قفقاز با اشاره به سیاست‌های اروپا در خصوص انرژی گفت: اروپا به دنبال متنوع‌سازی دریافت انرژی است؛ بنابراین باید جمهوری آذربایجان را به هر شکلی تقویت کند تا این انتقال انرژی را تسهیل کرده باشد، اما این متنوع سازی باید یا از طریق گرجستان، دریای سیاه و اروپا باشد و یا از طریق گرجستان و دریای سیاه انجام شود که اکنون هم وجود دارد. این متنوع سازی در برابر روسیه به نفع اروپا است، اما چانه‌زنی و قدرت فشار ترکیه را در مقابل اروپا بیشتر می‌کند.
برای اروپا یافتن راه‌حل با روسیه، آسان‌تر از ترکیه است
حجت شمامی با بیان اینکه در معادلات قفقاز، انرژی تبدیل به اهرم سیاسی شده است، ادامه داد: به نظر می‌رسد اروپا به این جمع‌بندی رسیده که به راه‌حل رسیدن با روسیه آسان‌تر از ترکیه خواهد بود، به این دلیل که ترکیه دچار نوسانات سیاسی در رفتارهای خود است.
وی درعین‌حال گفت: درست است که جمهوری آذربایجان می‌خواهد با انتقال انرژی هم‌توان خود را بالاتر ببرد و هم پیوندها با متحدانش را افزایش دهد و در برابر روسیه بحث انتقال انرژی به اروپا را متنوع‌سازی کند، اما هرگاه روسیه به این نتیجه برسد که این انتقال انرژی می‌تواند موقعیت اقتصادی و سیاسی‌اش در برابر اروپا را کاهش دهد به همان اندازه می‌تواند به جمهوری آذربایجان از طرق مختلف فشار بیاورد.
حجت شمامی افزود: اگرچه شرایط فعلی می‌تواند به نفع جمهوری آذربایجان باشد، اما از بعد دیگر به لحاظ سرزمینی و فشارهای سیاسی می‌تواند به ضررش هم باشد، به‌خصوص اگر حضور روسیه در بحث قره‌باغ بیش از زمان مقررشده در توافق و به‌صورت دائمی هم باشد.
به گفته این کارشناس مسائل قفقاز، اگر جمهوری آذربایجان بخواهد به لحاظ خطوط انتقال انرژی فعال‌تر عمل کند، روسیه می‌تواند از طریق قره‌باغ به آن فشار بیاورد.
وی در پایان تأکید کرد: به نظر می‌رسد یکی از تبعات جنگ دوم قره‌باغ و عدم‌حمایت روسیه از ارمنستان، این بود که روسیه بتواند با فشار ژئوپلیتیکی و سرزمینی، بر بحث انتقال انرژی تأثیر بگذارد و جنگ را به‌جایی بکشاند که با ایفای نقش در آتش‌بس اهداف خود را تامین کند؛ بنابراین جمهوری آذربایجان هم‌زمان که نگران بحث انرژی است، باید نگران این مسئله هم باشد.
منبع:https://www.scfr.ir
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
