تماسهای علنی بین اسراییل و عمان بعد از کنفرانس مادرید در سال ۱۹۹۱ آغاز شد. با این وجود، در دهه ۱۹۷۰، رژیم اسراییل به عنوان بخشی از تلاشهای گستردهاش برای سرکوب شورش در ظفار که مارکسیستها الهامبخش آن بودند، کمک نظامی مختصری به سلطان قابوس کرد. در سال ۱۹۷۵، یک هیات نظامی کوچک مستشاری از سوی رژیم اسراییل به عمان فرستاده شد. همچنین برخلاف اکثر کشورهای حاشیه خلیجفارس، عمان مانند مراکش و سودان روابطش را با مصر، که معاهده صلح با اسراییل را امضا کرده بود، قطع نکرد. اگرچه عمان تا اوایل دهه ۱۹۹۰، روابط علنی رسمی با اسراییل نداشت، این دو در برخی از زمینههای خاص همکاری داشتند، از جمله فناوری آبیاری قطرهای و دیگر فنون کشاورزی که اسراییل در شرایط آبوهوایی مشابه در آن پیشگام محسوب میشود.
پیش از آن که «اسحاق رابین»، نخست وزیر اسبق اسراییل، در دسامبر ۱۹۹۴ از مسقط دیدار کند چندین ملاقات غیررسمی بین مقامات اسراییلی و عمانی صورت گرفت. در همین سال، عمان برای اولین بار میزبان یک هیات اسراییلی به سرپرستی «یوسی بیلین»، معاون وزیر امورخارجه اسراییل، بود. در سپتامبر ۱۹۹۵ دفتر نمایندگی تجاری متقابل در عمان و سرزمینهای اشغالی تاسیس شد، و به دنبال آن بیانیهای صادر شد که اعلام میداشت اسراییل در مرکز تحقیقاتی شیرینسازی خاورمیانه که دفتر اصلی آن در مسقط قرار داشت، نقش تامینکننده مالی را بر عهده خواهد داشت. سرانجام در اکتبر ۱۹۹۵ عمان و اسراییل درباره تاسیس متقابل دفاتر نمایندگی تجاری به توافق رسیدند، و بار دیگر به این شایعات دامن زدند که ممکن است روابط دیپلماتیک رسمی بین این دو برقرار شود. رابین در سال ۱۹۹۵ توسط «ایگال عمیر»، یک جوان یهودی افراطی ترور شد. «یوسف بن علوی»، وزیر امورخارجه عمان، یکی از چندین نماینده ارشد عرب بود که در مراسم خاکسپاری رابین شرکت کرد. در مصاحبه بعدی بن علوی با یک رسانه اسراییلی، او اعلام کرد که «عمان به زودی روابط دیپلماتیک با اسراییل خواهد داشت، عمان هرگز با اسراییل در وضعیت جنگی نبوده است، بنابراین نیازی به یک موافقتنامه صلح نیست».
در ژانویه ۱۹۹۶، عمان و اسراییل به توافق رسیدند که دفاتر تجاری خود را در مسقط و تلآویو افتتاح کنند. اما با تاسیس مرکز تحقیقاتی شیرینسازی خاورمیانه در عمان روابط این دو وارد مرحله جدیدی شد. این مرکزکه به منظور مقابله با کمبود آب در سراسر خاورمیانه تاسیس شد، پیامد مستقیم کنفرانس مادرید و توافق اسلو بود. به دنبال شروع انتفاضه مسجدالاقصی در سپتامبر ۲۰۰۰، مسقط دفتر نمایندگی تجاری اسراییل در عمان را تعطیل کرد. با این وجود، مشارکت مداوم دانشمندان اسراییلی در مرکز تحقیقاتی شیرینسازی خاورمیانه برای ادامه فعالیت آن حیاتی بود و در نتیجه این امکان برای دیپلماتهای اسراییلی فراهم شد تا به ملاقات خود با همتایان قطری و عمانی برای یک سرمایهگذاریهای مشترک در این مرکز ادامه دهند. با وجود چنین ارتباطاتی بین دو طرف، در سالهای اخیر روابط این دو در هالهای از ابهام قرار داشته است.
دیدار «بنیامین نتانیاهو»، نخستوزیر اسراییل، به همراه «یوسی کوهن»، رئیس موساد، از عمان در اکتبر ۲۰۱۸ اغلب ناظران سیاسی را شگفتزده کرد. البته این ملاقات را میتوان در راستای سیاست خارجی کلاسیک عمان ارزیابی کرد: همکاری با مجموعهای از بازیگران منطقهای، شامل ایران، برای تضمین امنیت خود. شاید میانجیگری نسبتاً موفق سلطان قابوس بین ایران و ایالاتمتحده که به امضای برجام منتهی شد، او را به این نتیجه رساند که میتواند به عنوان یک میانجی بین اسراییل، ایران و حتی سوریه عمل کند. اما ایران به سرعت از این ملاقات انتقاد کرد. همچنین این دیدار یک پیام به رهبران دیگر کشورهای حاشیه خلیجفارس بود که آنها میتوانند روابط خود را با رژیم اسراییل آشکار کنند.
در عین حال عمانیها امید دارند تا سفر نتانیاهو اینگونه تعبیر نشود که آنها از حمایت برای تشکیل یک دولت فلسطینی صرف نظر کردهاند. در همین راستا سلطان قابوس به سرعت یک نامه برای محمود عباس فرستاد تا به او اطمینان دهد که پشتیبانی عمان از تشکیل یک دولت مستقل فلسطینی ادامه خواهد داشت. اما «یوسف بن علوی»، وزیر امورخارجه عمان، نگران بود که برخی از کشورهای عربی احساس کنند که این اقدام عمان موجب میشود که انگیزه اسراییل برای تشکیل یک دولت مستقل فلسطینی بیش از پیش کاهش بیاید. همچنین بدیهی است که این گونه اقدامات از سوی کشورهای حاشیه خلیجفارس میتواند منجر به فراموشی تدریجی آرمان فلسطین در میان دولتهای عربی شود.
در نتیجه بن علوی با تاکید بر عملگرایی در سیاست خارجی عمان تلاش دارد که سیاست مسقط در قبال حل و فصل منازعه فلسطین و اسراییل را در جهت تشکیل یک دولت مستقل فلسطینی پایهگذاری کند. با این وجود او بر این باور غلط است که اسراییل دولت ماندگاری در خاورمیانه است و نقشی مثبت در امنیت منطقهای ایفا میکند. چنین دیدگاهی نشان میدهد که حفظ منافع سبب شده است تا عمانیها تاریخ منطقه و به خصوص تاریخ فلسطین را به فراموشی بسپارند. جنگهای دو دهه اخیر در منطقه نشان میدهد که رژیم اسراییل نه تنها به ثبات منطقهای کمکی نکرده است بلکه نیات تجاوزگرایانه آن سبب بیخانمانی و کشتار انسانهای بیگناه شده است که نمونههای آن را میتوان در جنگ ۲۰۰۶ لبنان و جنگهای ۲۰۰۹، ۲۰۱۲ و ۲۰۱۴ در غزه مشاهده کرد. علاوه بر این، حضور سفیر عمان در ایالاتمتحده (به همراه سفرای بحرین و امارات) در مراسم رونمایی از معامله قرن در کاخ سفید نشان داد که نقش کشورهای عربی در دفاع از آرمان فلسطین بیش از پیش کمرنگ شده است.
به نظر میرسد که ایران باید به عمان یادآوری کند که روابط آشکار با اسراییل پیامدهای اجتنابناپذیری برای این کشور دارد چرا که با این اقدام آرمان و منافع فلسطینیها بیش از پیش در مخاطره قرار میگیرد و در نتیجه عمان نمیتواند انتظار داشته باشد که کشورهای مسلمان بار دیگر نقش میانجیگر آن را پذیرا شوند. با این وجود ایران باید تلاش کند تا انگیزههای اقتصادی عمان برای گسترش روابط با رژیم اسراییل را از بین ببرد و در این راستا سعی کند تا روابط تجاری و اقتصادی خود را با عمان تا حد ممکن افزایش دهد.
منبع:https://www.cmess.ir
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.