در واقعه مرگ دردناک جمال خاشقچی روزنامه نگار برجسته سعودی در عربستان در استانبول شرایط پیچیده و بسیاری برای عربستان ایجاد کرد. عربستان سعودی پس از نزدیک به ۲۰ روز انکار قتل جمال، سرانجام ناچار شد به قتل وی اعتراف کند. اما توجیه قتل خاشقچی افکار عمومی را قانع نکرد .در واقع قتل این روزنامه نگار برجسته سعودی که تابعیت امریکایی نیز داشت افکار عمومی را به خود مشغول کرده است. اکنون چند گمانه زنی وجود دارد که سناریوی مربوط به پذیرش قتل جمال خاشقچی بعد از سفر اخیر مایک پمپئو به عربستان و تحت فشار مقامات امریکایی طراحی شد و عربستان ناچار شد با پذیرش قتل دو تن از مشاوران ارشد محمد بن سلمان را برکنار کند. در واقع این امر با فشار امریکایی ها صورت گرفته است تا سناریوی قتل خاشقچی را توجیه کند.

در امریکا و در شرایط نزدیک شدن به انتخابات میان دوره ای آمریکا، نمایندگان عضو حزب دمکرات تلاش می کنند دونالد ترامپ رئیس جمهور امریکا را به چالش بکشند تا آرا حزب جمهوریخواه ریزش کند. همچنین اکنون سناتورهای امریکایی به ویژه از حزب دمکرات به شدت به دنبال اعمال تحریم‌های سنگینی علیه عربستان هستند، اما دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده امریکا و مایک پمپئو وزیر خارجه این کشور مایلند روابط خود را با عربستان همچنان حفظ کنند. به اعتبار اینکه ترامپ به ریاض به دید شریک تجاری خود نگاه می‌کند مایل نیست تغییری اساسی در ساختار حکومت آل سعود ایجاد شود. به هر حال به دلیل اقدامات محمد بن سلمان اختلاف نظرهایی در درون حکومت عربستان در این زمینه وجود دارد و حدود ۳۰ نفر از اعضا هیئت البیعه (که نقشه کامل پررنگی در انتخاب ولیعهد دارند) در نظر دارند که محمد بن سلمان را از ولیعهدی برکنار و شخص دیگری را جایگزین وی ‌کنند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: قتل خاشقچی تا چه حدی می تواند در نقش آتی محمد بن سلمان ولیعهد سعودی تاثیرگذار باشد؟

به اعتبار اینکه تمام نابسامانی های داخلی منطقه‌ای و بین‌المللی عربستان سعودی متوجه تصمیم گیری های عجولانه تغییر منطقه غیرمنطقی محمد بن سلمان است، نقش محمد بن سلمان در ساختار قدرت عربستان سعودی به شدت کاهش خواهد یافت. اکنون برخی از شاهزادگان سعودی (که تعداد آنها به ۴۰۰ نفر می رسد) با سیاست‌های محمد بن سلمان مخالفند و در زندان هستند. حدود ۳۰ نفر از علمای برجسته عربستان نیز بازداشت هستند. این امر نشان می‌دهد که محمد بن سلمان از یک خرد منطقی و مشورتی برخوردار نیست و خودسرانه تصمیماتی اتخاذ می‌کند که هم عربستان را با چالش جهانی مواجه می‌کند و هم در داخل عربستان نیز مشکلاتی ایجاد کرده است. اکنون بسیاری از شاهزادگان سعودی به خارج از عربستان مهاجرت کرده اند و بسیاری از شخصیت‌های آکادمیک به دلیل اعتراض به سیاستهای محمد بن سلمان به ویژه در مورد مردم یمن در بازداشت هستند. لذا حاکمیت عربستان به شدت دچار تزلزل شده است و احتمال وجود دارد که تغییراتی اساسی در درون هیئت حاکمه عربستان به وجود بیاید.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: پذیرش قتل خاشقچی توسط عربستان چه پیامدهای منطقه‌ای خواهد داشت؟

در واقع عربستان سعودی به دلیل برخورداری از توان مالی بسیاری و گسترده تلاش خواهد کرد با پمپاژ دلارهای نفتی در جهان عرب افکار عمومی را مدیریت کند. همچنین یکی از کشورهای تاثیرگذار در اتحادیه عرب است و به دلیل نقش در پرداخت کمک مالی به کشورهای فقیر عربی در جهان عرب با مشکل چندانی مواجه نخواهد بود. بنابراین عربستان سعودی در جهان عرب مشکل چندانی ندارد. اما در حوزه جهان اسلام و در ارتباط با حوزه بین الملل عربستان سعودی با چالش‌های جدی مواجه شده است. از جمله در آستانه تشکیل کنفرانس ریاض (که قرار است در ریاض برگزار گردد و طرح اقتصادی عربستان ارائه شود) بسیاری از کشورها و مقامات خارجی اعلام کرده اند که در این نشست بین المللی شرکت نخواهند کرد. در واقع این امر نوعی شکست بزرگ برای عربستان است. ریاض در واقع جایگاه خود را در سطح بین المللی از دست داده است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا ممکن است سازمان های بین المللی و سازمان حقوق بشری زمینه فشارهای بیشتری را بر ضد ریاض فراهم کنند؟

اکنون جهان در آستانه آزمون بسیار مهمی قرار دارد. سازمان های مدعی دفاع از حقوق بشر ممکن است جایگاه خود را به خاطر سکوت در برابر جنایات خاشقچی از دست دهند. سکوت نهادهای بین المللی حقوق بشری در مقابل جنایات عربستان در حقیقت وابسته به نیاز به دلارهای نفتی عربستان و اراده امریکا است. لذا موضع گیری آنها برگرفته از نگاه کاخ سفید به رخدادهای جهانی است. امریکایی ها تلاش می کنند که محمد بن سلمان را تبرئه کنند لذا نهادهای بین المللی تاثیر زیادی در سیاست عربستان خواهند داشت و انتقاد زیادی از قتل جمال حاجی از خود نشان ندهند. یعنی در واقع بیش از آنکه مسائل انسانی توجه کنند به مسائل سیاسی توجه می‌کنند.

منبع:http://peace-ipsc.org