واکاوی سیاستهای باراک اوباما درباره مسئله فلسطین
باراک اوباما، رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده آمریکا در سخنرانی خود در هفتادمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد هیچ اشارهای به موضوع فلسطین نکرد. این اقدام اوباما ضمن اینکه واکنش و ابراز ناامیدی دبیر کمیته اجرایی سازمان آزادی‌بخش فلسطین را به دنبال داشته، زمینه ایجاد سؤال‌های مهمی را نیز فراهم کرده است. با توجه به اینکه جنایات رژیم اشغال‌گر قدس بیش از هر زمان دیگری در سرزمین‌های اشغالی آشکار شده است، چرا اوباما بار دیگر بر ضرورت حل مسئله فلسطین در سخنان خود تأکید نکرده است؟ آیا اساساً باراک اوباما در سالهای پایانی ریاست جمهوری خود از حل مسئله فلسطین ناامید شده است؟ آیا اقدام اوباما به‌منزله تائید اختلافاتش با بنیامین نتانیاهو است؟ آیا اقدام اوباما به‌منزله این است که مسائل مهمتری در منطقه غرب آسیا وجود داشته که مسئله فلسطین را تحتالشعاع قرار داده است؟
مجموعهای از این سؤالات سبب شد نوشتار پیشرو، ضمن بررسی شرایط کنونی فلسطین به لحاظ انسانی، به مواضع باراک اوباما در دو دوره ریاست‌جمهوری‌اش درباره مسئله فلسطین پرداخته و علت اقدام اوباما در لحاظ نکردن مسئله فلسطین در سخنرانی سالیانهاش در مجمع عمومی سازمان ملل را موردبررسی قرار دهد.
شمای مختصری از وضعیت وخیم انسانی فلسطین
زمانی که باراک اوباما در هفتادمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد سخنرانی می‌کرد، فلسطین شاهد هشتمین سال محاصره غزه توسط رژیم صهیونیستی و همچنین آغاز انتفاضه سوم موسوم به انتفاضه قدس بود. رژیم صهیونیستی از سال ۲۰۰۷ تاکنون باریکه غزه را تحت محاصره همهجانبه قرار داده و درعین‌حال سه جنگ نابرابر را بر این منطقه تحمیل کرده است. اگرچه جنایتهای رژیم صهیونیستی در غزه و دیگر مناطق فلسطین قربانیانی از همه گروههای سنی فلسطینی گرفته است اما کودکان فلسطینی در زمره قربانیان اصلی جنایتهای رژیم صهیونیستی قرار دارند.
کانون حمایت از اسرای فلسطین به مناسبت روز جهانی کودک (۲۰ نوامبر) در بیانیهای اعلام کرد نزدیک به ۴۰۰ کودک و نوجوان فلسطینی بین ۱۱ تا ۱۷ سال در زندانهای صهیونیستی محبوس هستند. از ابتدای سال ۲۰۱۵ تا زمان آغاز انتفاضه سوم ۷ کودک فلسطینی در اثر جنایات رژیم صهیونیستی شهید شدند. انجمن مراکز آموزشی غزه نیز اعلام کرد که ۵۰ درصد از شهدای جنگ سال ۲۰۱۴ اسرائیل علیه غزه را کودک و دانش‌آموز تشکیل داده و ۲ هزار و ۳۸۵ کودک و دانش‌آموز نیز زخمی شدند که وضعیت جسمی صدها نفر از آن‌ها در حد متوسط و وخیم است. این در حالی است که در گزارش انجمن مراکز آموزشی باریکه غزه آمده است که باوجود گذشت یک سال از جنگ رژیم صهیونیستی علیه غزه، بیش از نیم میلیون نفر از کودکان و دانشآموزان غزه همچنان گرفتار اثرات روانی تجاوز نظامی سال ۲۰۱۴ اسرائیل هستند.[۱]
مواضع باراک اوباما درباره مسئله فلسطین
واقعیت این است که یکی از راهبردهای کلان سیاست خارجی دولت ایالات‌متحده آمریکا، حمایت از رژیم صهیونیستی است. از زمان تشکیل رژیم جعلی صهیونیستی در سال ۱۹۴۸، حمایت از این رژیم همواره یکی از اولویت‌های اصلی سیاست خارجی ایالات‌متحده بوده است. این حمایت در قالب اقتصادی و نظامی، پشتیبانی در نهادهای بینالمللی به‌خصوص شورای امنیت و وتو کردن قطعنامههای ضد اسرائیلی و حتی اعمال فشار بر کشورهای دیگر به دلیل حمایت از رژیم صهیونیستی انجام شده است. میزان حمایت ایالات‌متحده آمریکا از رژیم صهیونیستی به‌گونه‌ای است که برخی از نظریه‌پردازان معروف مانند «جان مرشایمر» و «استفان والت» پیش از به قدرت رسیدن باراک اوباما بر این باور بودند که روابط آمریکا و رژیم صهیونیستی از فاز عقلایی و منطقی خود خارج شده است؛ به‌گونه‌ای که لابی صهیونیستی در آمریکا، سیاست خارجی این کشور را مطابق میل خود هدایت میکند.[۲]
باراک اوباما پس‌ازآنکه در سال ۲۰۰۹ وارد کاخ سفید شد، یکی از مهمترین اولویت‌های خود را حل مسئله فلسطین در نظر گرفت. میتوان سیاست دولت اوباما درباره موضوع فلسطین را در محورهای زیر بیان کرد:
۱. انتخاب فرستاده ویژه
باراک اوباما در همان نخستین روزهای ورود به کاخ سفید، «جورج میشل» را به‌عنوان فرستاده ویژه آمریکا برای نزاع فلسطین- صهیونیستی تعیین کرد. انتخاب جورج میشل که دارای سابقه دیپلماتیک زیادی است بیانگر این بود که اوباما توجه جدی به مسئله صلح در غرب آسیا دارد.
۲. حمایت از تشکیل دو دولت در سرزمین‌های اشغالی
یکی دیگر از سیاستهای اوباما درباره مسئله فلسطین، حمایت از تشکیل دو دولت در سرزمین‌های اشغالی بود. باراک اوباما در نخستین سال فعالیت خود به‌عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا رسماً حمایت خود از تأسیس کشور مستقل فلسطین را اعلام و تأسیس آن را بر اساس مرزهای سال ۱۹۶۷ عنوان کرد. بااین‌حال، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی سیاست موردنظر اوباما و مبنا قرار گرفتن مرزهای ژوئن سال ۱۹۶۷ برای آغاز مذاکرات صلح با فلسطینی‌‌ها را رد کرد و تعهد دولت آمریکا را در سال ۲۰۰۴ نسبت به رژیم صهیونیستی یادآور شد. نتانیاهو اعلام کرد که ایجاد یک دولت فلسطینی بر اساس مرزهای ۱۹۶۷، رژیم صهیونیستی را ازنظر دفاعی آسیب‌پذیر خواهد کرد.[۳]
۳. مخالفت با شهرک‌سازی اسرائیل
باراک اوباما در چند نوبت صراحتاً مخالفت خود را با شهرک‌سازی توسط رژیم اسرائیل اعلام کرد. اوباما در سپتامبر ۲۰۰۹ در نخستین نطق خود برای مجمع عمومی سازمان ملل متحد اعلام کرد «آمریکا با ادامه شهرک‌سازی‌ها توسط اسرائیل مخالف است.» باراک اوباما در سخنرانی خود در ژوئن ۲۰۰۹، در دانشگاه قاهره درباره شهرک‌سازی‌ها نیز گفت: «ایالات‌متحده تداوم شهرک‌سازی‌ها را مشروع نمی‌داند و این ساخت‌وسازها توافق‌های پیشین را نقض میکند و موجب تضعیف تلاش‌ها برای تحقق صلح میشود. اکنون زمان توقف شهرک‌سازی‌ها فرارسیده است.»[۴]
اوباما و اعضای کابینه وی در سالهای بعد نیز موضع مخالف درباره شهرک‌سازی رژیم صهیونیستی گرفته‌اند؛ اما بنیامین نتانیاهو باوجود تعهدی که به آمریکا مبنی بر توقف سیاست شهرک‌سازی داد به تعهد خود پایبند نماند و به شهرک‌سازی همچنان ادامه داد تا امیدهای آمریکا برای ایجاد صلح میان طرفین از بین برود.
باراک اوباما زمانی که در سال ۲۰۰۹ با شعار «تغییر» وارد کاخ سفید شد، تلاش کرد مسئله فلسطین- رژیم صهیونیستی را با نشان دادن «بیطرفی» خود به فلسطینی‌‌ها به‌نوعی حل کند. اوباما از تشکیل دو دولت در سرزمینها قبل از سال ۱۹۶۷ و توقف شهرک‌سازی توسط رژیم صهیونیستی حمایت کرد اما درعین‌حال از عضویت فلسطین در نهادهای بینالمللی به‌خصوص سازمان ملل متحد مخالفت کرد.
۴. مخالفت با عضویت فلسطین در نهادهای بینالمللی
باراک اوباما طی چهار سال اول ریاست جمهوری خود تلاش کرد به‌طرف فلسطینی بیطرفی خود را اثبات کند. وی باوجود سیاستهای انتقادی که درباره شهرک‌سازی و تشکیل دو دولت بر اساس مرزهای ۱۹۶۷ داشت، اما با موضوع عضویت فلسطین در نهادهای بینالمللی ازجمله سازمان ملل متحد، سازمان یونسکو و دیوان کیفری بینالمللی همواره مخالفت می‌کرد. این در حالی است که نهایتاً درخواست فلسطین برای عضویت در سازمان ملل در مجمع عمومی این سازمان با رأی مثبت ۱۲۶ کشور مواجه شد و فلسطین به عضویت این سازمان درآمد.
چرا اوباما از مسئله فلسطین سخن نگفت؟
باراک اوباما سخنرانی خود در هفتادمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد را به موضوع مبارزه با گروه تروریستی داعش و آمادگی کشورش برای همکاری با ایران و روسیه برای حل بحران سوریه اختصاص داده بود و به مسئله فلسطین هیچ اشارهای نکرد. این اقدام اوباما واکنش مقامات فلسطینی را به دنبال داشته است.
«صائب عریقات»، دبیر کل کمیته اجرایی سازمان آزادی‌بخش فلسطین، از بیتوجهی باراک اوباما به مسئله فلسطین، در هفتادمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل ابراز ناراحتی کرد.[۵] در توضیح این اقدام باراک اوباما میتوان به دو دلیل مهم اشاره کرد که عبارت‌اند از:
۱) شکست سیاستهای اوباما نتیجه رفتارهای نتانیاهو
به نظر میرسد یکی از دلایل اصلی برای سخن نگفتن اوباما از مسئله فلسطین مربوط به این است که رئیس‌جمهوری آمریکا شکست سیاستهای خود درباره مسئله فلسطین را به رفتارهای بنیامین نتانیاهو و نقض تعهدات توسط وی مرتبط میداند. نتانیاهو درحالی‌که درباره توقف شهرک‌سازی به اوباما تعهد داده بود، اما تنها ۹ ماه به این تعهد پایبند بود و به سیاست شهرک‌سازی حتی با سرعت بیشتری ادامه داد. نتانیاهو نه‌تنها توجه جدی به مسئله تشکیل دو دولت نداشته است بلکه در سال ۲۰۱۴ با جنگ علیه غزه مرتکب جنایت جنگی آشکاری علیه فلسطین شد.
رئیس‌جمهوری آمریکا به سخن نگفتن از مسئله فلسطین در هفتادمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل به‌نوعی ناامیدی خود را از حل این مسئله به دلیل کارشکنیها و رفتارهای نتانیاهو نشان داد. اوباما ترجیح میدهد تصمیمگیری درباره مسئله فلسطین را به رئیس‌جمهوری بعدی آمریکا واگذار کند.
نکته مهم این است که اوباما از نتانیاهو و رفتارهای وی ناراضی است نه اینکه به امنیت و منافع رژیم صهیونیستی پایبند نباشد. پایبند بودن اوباما و به‌طورکلی دولت آمریکا به امنیت و منافع رژیم صهیونیستی به حدی آشکار است که مقامات آمریکایی پس از هر دوره از مذاکرات هستهای با جمهوری اسلامی ایران به تلآویو سفرکرده و مقامات صهیونیستی را در جریان آخرین تحولات مذاکرات قرار میدادند. درعین‌حال، زمانی که بنیامین نتانیاهو در نوامبر ۲۰۱۵ به واشنگتن سفر و با باراک اوباما دیدار کرد، اوباما تأکید کرد که «امنیت رژیم صهیونیستی همچنان در رأس اولویت‌های ما قرار خواهد داشت و این رژیم حق دفاع از خود در برابر آنچه از آن به‌عنوان «تروریسم فلسطینی» یادکرد را دارد.» رئیس‌جمهوری آمریکا در این دیدار گفت: «رژیم صهیونیستی حق و وظیفه دارد از خود در برابر تروریسم فلسطینی دفاع کند.»[۶] این در حالی است که دیدار نتانیاهو با اوباما ۱۳ ماه پس از آخرین دیدار طرفین و ۴ ماه پس از آخرین گفتگوی تلفنی دو طرف انجام شد.
۲) به متن نیاوردن مسئله فلسطین
دلیل دیگری که میتوان درباره سخن نگفتن اوباما از مسئله فلسطین بیان کرد، این است که درنتیجه سیاست نادرست رژیم آل سعود در قبال سوریه و یمن، در شرایط کنونی منطقه غرب آسیا، مسائل سوریه و یمن در «متن» قرارگرفته و مسئله فلسطین به «حاشیه» رانده شد. درواقع، درنتیجه سیاستهای غیرعقلانی آل سعود موضوع فلسطین در شرایط کنونی از وضعیت موضوع اول جهان اسلام خارج‌شده و موضوعات سوریه و یمن در اولویت اول قرار گرفتند. باراک اوباما با سخن نگفتن از مسئله فلسطین در هفتادمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد به‌نوعی سبب شد مسئله فلسطین همچنان در «حاشیه» تحولات جهان اسلام باقی بماند و به «متن» وارد نشود.
نتیجه
باراک اوباما زمانی که در سال ۲۰۰۹ با شعار «تغییر» وارد کاخ سفید شد، تلاش کرد مسئله فلسطین- رژیم صهیونیستی را با نشان دادن «بیطرفی» خود به فلسطینی‌‌ها به‌نوعی حل کند. اوباما از تشکیل دو دولت در سرزمینها قبل از سال ۱۹۶۷ و توقف شهرک‌سازی توسط رژیم صهیونیستی حمایت کرد اما درعین‌حال از عضویت فلسطین در نهادهای بینالمللی به‌خصوص سازمان ملل متحد مخالفت کرد. روابط نتانیاهو و اوباما به‌خصوص طی دوره دوم ریاست جمهوری اوباما چندان خوب نبود؛ به‌نحوی‌که دو طرف ۱۳ ماه باهم دیداری نداشتند.
ناامیدی از نتانیاهو یکی از دلایل مهم برای سخن نگفتن اوباما از مسئله فلسطین در سخنرانی خود در هفتادمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل بود. بااین‌حال، اوباما نیز مانند همه رؤسای جمهور دیگر آمریکا حمایت از رژیم صهیونیستی را به‌عنوان یکی از مهمترین راهبردهای سیاست خارجی آمریکا تمام و کمال انجام داد. سخن نگفتن از مسئله فلسطین در اجلاس اخیر مجمع عمومی در این راستا نیز قابل‌تحلیل است زیرا سبب میشود توجه جهان به سوریه و یمن باشد نه جنایات اسرائیل.
درنهایت باید گفت؛ اظهارات اوباما در دیدار با نتانیاهو در نوامبر ۲۰۱۵ و به‌خصوص بیان این جمله که «رژیم صهیونیستی حق و وظیفه دارد از خود در برابر تروریسم فلسطینی دفاع کند» آشکار میسازد که اوباما نیز به حمایت از رژیم صهیونیستی وفادار بوده است و برخلاف شعار «تغییر» تغییری در سیاستهای آمریکا در کش‌مکش فلسطین- رژیم صهیونیستی ایجاد نکرد.
—————————————-
منابع:
– حاتمزاده عزیزالله و خلیلیپور رکن‌آبادی علی، (۱۳۹۱)، بررسی رویکرد دولت اوباما در برابر مسئله فلسطین، مطالعات فلسطین، شماره ۱۷. لینک:
http://nedains.com/fa/news/308053/بررسی-رویکرد-دولت-اوباما-در-برابر-مسئله-فلسطین
– شبکه العالم، (۷ مهر ۱۳۹۴)، صائب عریقات: اوباما ناامیدمان کرد.
– عمادی سید رضی، (۲۹ آبان ۱۳۹۴)، کودکان فلسطینی؛ محروم از حق حیات، سایت خبر و تفسیر برون‌مرزی.
– مرکز اطلاع‌رسانی فلسطین، (۲۰۱۵/۱۱/۱۰)، اوباما: تأمین امنیت اسرائیل همچنان در رأس اولویت‌های ما قرار خواهد داشت.
– Mearsheimer John and Walt Stephen, (2007), the Israel Lobby and U.S. Foreign Policy, New York: Farrar, Straus and Giroux.
[۱] عمادی، ۲۹ آبان ۱۳۹۴
[۲] Mearsheimer and Walt, 2007, 35
[۳] حاتمزاده و خلیلیپور رکن‌آبادی، ۱۳۹۱
[۴] حاتمزاده و خلیلیپور رکن‌آبادی، ۱۳۹۱
[۵] شبکه العالم، ۷ مهر ۱۳۹۴
[۶] مرکز اطلاع‌رسانی فلسطین، ۲۰۱۵/۱۱/۱۰
منبع:http://tabyincenter.ir
- برچسب ها: اندیشکده, اندیشکده جریان, اوباما, باراک اوباما, بنیامین نتانیاهو, جریان, سرزمین‌های اشغالی, فلسطین
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
