سناریوهای محتمل پشت پرده حمله ترکیه به کردهای سوری

ترکیه روز چهارشنبه سوم مردادماه در شرایطی به سوریه حمله کرد و با کمک زمینی و هوایی به نیروهای موسوم به ارتش آزاد سوری تمامی ساختمان ها و مراکز دولتی در مرکز جرابلس را به تصرف خود درآورد و کنترل ۵۰ درصد از این شهر را در اختیار گرفته است که اردوغان به تازگی از دیدار با پوتین درسنت پترزبورگ به کشورش بازگشته و درروز حمله به مواضع داعش و کردهای سوریه در خاک سوریه در نزدیکی مرزهایش با این کشور میزبان رئیس اقلیم کردستان عراق، معاون عربی و آفریقایی وزارت امور خارجه ایران و همچنین معاون رئیس جمهوری آمریکا بود. همچنین این اقدام نظامی در حالی صورت گرفته است که نیروهای مسلح ترکیه پس از کودتای نظامی اخیر با چالش دستگیریها و بازداشتها و اخراجها در سطوح مختلف مواجه بوده و آنکارا مزید بر سرگرم بودن با تصفیه گولنیستها در داخل و خارج با تنش هایی نیز (بواسطه نوع مواجهه با گولنیستها) در سیاست خارجی خود درقبال آمریکا و اروپا مواجه است. از سوی دیگر نزدیکی ترکیه با روسیه و ایران سبب بروز واکنشها و ابهاماتی از سوی بازیگران منطقه ای وفرامنطقه ای شده است.

در همین حال جان کری وزیر خارجه آمریکا روز چهارشنبه و همزمان با ورود نیروهای نظامی ترکیه به خاک سوریه در جده با مقامات عربستان سعودی و وزیران خارجه شورای همکاری خلیج فارس و انگلیس دیدار و پیرامون مسائل سوریه و یمن گفتگو کرد. کری چند روز پیش از سفر به آفریقا و منطقه خلیج فارس گفته بود که کشورهایی که از رژیم سوریه حمایت می کنند و کشورهایی که از مخالفان بشار اسد حمایت می کنند، لازم است برای پایان دادن به جنگ در سوریه کنار هم بیایند.

این درحالی است که وزیر خارجه آمریکا و سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه قرار است روز جمعه 5 مرداد در ژنو دیدار و گفتگو کنند. وزارت خارجه روسیه اعلام کرد وزیران خارجه دو کشور همچنین روز چهارشنبه به صورت تلفنی با هم گفتگو کردند.

در همین حال، وزارت خارجه ایالات متحده نیز روز سه شنبه اعلام کرد که آمریکا و روسیه در گفتگوها بر سر همکاری برای کاهش جنگ داخلی در سوریه پیشرفت داشته اند، اما هنوز توافق نهایی بدست نیامده است. جان کری چند روز پیش ابراز امیدواری کرده بود مذاکرات بین آمریکا و روسیه درباره همکاری نظامی در سوریه علیه داعش به زودی پایان خواهد یافت و گفت که احتمال دیدارش با سرگئی لاوروف نیز “بسیار زیاد” است. وزیر خارجه آمریکا روز دوشنبه گفت تیم های فنی آمریکا و روسیه این هفته در مورد جزئیات توافق دو کشور در مورد جنگ داخلی سوریه گفت و گو می کنند.

سفر جان کری به منطقه در حالی صورت گرفته است که گفت و گوها برای بحران سوریه با مذاکرات مقامات ایران و ترکیه و روسیه وارد مرحله جدیدی شده است و پنجشنبه گذشته مولود چاووش اغلو، وزیر خارجه ترکیه بدون اعلام قبلی به رسانه ها وارد تهران شد و چند ساعت با وزیر امور خارجه ایران به گفت و گو پرداخت. او پس از این دیدار گفت: “ما باید تلاش‌های خود را افزایش دهیم. مساله سوریه با گذشت زمان عمیق‌تر و بیش از پیش غیرقابل حل می‌شود.” نخست وزیر ترکیه هم روز شنبه گفت که طی ماه های آینده تحولات مثبتی در حل بحران سوریه رخ خواهد داد. در همین حال آمریکا و نماینده سازمان ملل در سوریه تلاش می‌کنند با نزدیک کردن مواضع طرفین درگیر در سوریه، مقدمات آتش بس و برگزاری نشست صلح را فراهم کنند.

بنظر می رسد ترکیه برای ورود به خاک سوریه هماهنگی های قبلی خود را با آمریکا، روسیه، ایران، عراق، اقلیم کردستان عراق و اسرائیل انجام داده است، آنکارا به دلیل نگرانیهایی که از خودمختاری یا استقلال کردهای سوریه دارد به این حمله دست زده است

جلوگیری از ایجاد یک منطقه فدرالی کردی

در مقطعی که ترکیه با حمله به خاک سوریه سعی دارد از پیشروی کردهای سوریه به طرف مرزهای شمالی این کشور و احتمال تشکیل یک دولت فدرالی در کنار مرزهای خود جلوگیری کند، دیدار مسعود بارزانی از ترکیه و احتمال مذاکرات او با جو بایدن پر اهمیت تلقی می شود. از نکات دیگری که محتمل است در جریان این دیدار مورد بحث قرار گیرد، از سر گیری مذاکرات صلح میان دولت ترکیه و گروه شورشی حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) خواهد بود.

همزمان حضور معاون عربی و آفریقای وزارت خارجه ایران در آنکارا متعاقب دیدارهای متقابل وزرای خارجه دو کشور و سفر قریب الوقوع پوتین به ترکیه پس از دیدار اخیر اردوغان از روسیه از داشته های پساکودتای نافرجام در دیپلماسی ترکیه است که می تواند در صورت کاربرد صحیح از این پتانسیلها در راستای نقش حساس منطقه ای و برقراری توازن در سیاست خارجی خود از آنها بهره مند گردد. هرچند که جو بایدن معاون ریاست جمهوری آمریکا با تاکید بر تعهد واشنگتن بر همپیمانی با آنکارا در تلاش است با حفظ مناسبات نزدیک خود، ترکیه را از نزدیکی بیشتر با روسیه و ایران حداقل در بازیهای ژئوپولیتیکی منطقه بویژه بحران سوریه باز دارد. وی در سخنانی در ترکیه با یادآوری اینکه آمریکا حتی زمانی که کودتا در حال جریان بود، این اقدام را محکوم کرد، گفت ما هیچ تمایلی نداریم که از کسانی حمایت کنیم که به متحدان ما آسیب می زنند. اما در عین حال انتظار داریم ضرورت های استاندارد حقوقی ما رعایت شود. بایدن همچنین حزب کارگران کردستان موسوم به پ.ک.ک را در کنار داعش قرار داد و گفت محال است این گروه های تروریستی بتوانند ارزش های ما را تغییر بدهند و ما را بترسانند.

این اظهارات در حالی است که آمریکا با پیشمرگه های اقلیم کردستان عراق و برخی نیروهای کرد سوریه برای مبارزه با داعش همکاری دارد و دولت حزب عدالت و توسعه از کمک واشنگتن به نیروهای حزب کردی دموکراتیک سوریه ناخرسند و نگران است.

معاون اوباما همچنین در سخنان خود به نیروهای کرد سوریه هشدار داد اگر از نوار شرقی فرات عقب نشینی نکنند، حمایت آمریکا را از دست خواهند داد. واکنشی که می تواند رضایت آنکارا را بخود جلب کند. در همین حال روز چهارشنبه وزارت خارجه سوریه اعلام کرد که ورود تانک های ترکیه به منطقه مرزی جرابلس، تجاوز به تمامیت ارضی سوریه و نقض حاکمیت این کشور است و بر مبارزه با تروریسم در سوریه ضمن هماهنگی با دولت این کشور تاکید کرد. این در حالیست که مقام‌های ترکیه می‌گویند هدف از این عملیات پاکسازی مرز ترکیه از گروه‌های تروریستی، کمک به ایجاد امنیت در منطقه مرزی و حمایت از تمامیت ارضی سوریه است.

همچنین حمله ترکیه به شهر جرابلس بعد از انفجار انتحاری چند روز پیش به یک مراسم عروسی در شهر کردنشین غازی عنتاب صورت گرفته است. ترکیه می‌گوید این انفجار کار نیروهای داعش بوده و حال این کشور می‌خواهد نیروهای داعش را از مرزهایش دور کند.

چرایی حمله به شمال سوریه

به دنبال اعزام تانک ها و نیروهای نظامی ترکیه به شهر مرزی جرابلس که در کنترل داعش است، مقامات کرد سوریه دخالت نظامی ترکیه در سوریه را “حمله ای آشکار” خواندند و هشدار دادند که آنکارا در حال ورود به باتلاق است. رئیس حزب دموکراتیک کرد سوریه در توییتی نوشت “ترکیه در باتلاق سوریه است و مانند داعش شکست خواهد خورد.”

همزمان مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه روز چهارشنبه و به دنبال آغاز عملیات نیروهای ترک در شمال سوریه گفت رزمندگان کرد سوری باید به شرق رود فرات بازگردند و در غیر این صورت ترکیه “هرچه که لازم باشد را انجام می دهد.”

عملیات موسوم به “سپر فرات” ارتش ترکیه در مرز سوریه برای نخستین بار است که از پائیزگذشته – که ترکیه یک جنگنده روسی را در همان مناطق ساقط کرد – انجام می‌شود. نیروهای کرد سوریه از آغاز بحران در آن کشور در اوایل سال ۲۰۱۱ تاکنون، بخش‌های وسیعی از مناطق شمال سوریه در نزدیکی مرزهای ترکیه را تصرف کرده‌اند و آنکارا همواره هشدار داده که رود فرات “خط قرمز” آن کشور خواهد بود.

جو بایدن در حین دیدارش از ترکیه به نیروهای کرد سوریه هشدار داد اگر از نوار شرقی فرات عقب نشینی نکنند، حمایت آمریکا را از دست خواهند داد. واکنشی که می تواند رضایت آنکارا را بخود جلب کند.

آنکارا نگران است که پیشروی کردهای سوریه به سمت ترکیه و گذر از رود فرات – که در شرق جرابلس جاری است و در چند روز اخیر صحنه تحرکات نظامی ارتش ترکیه بوده است – می‌تواند منجر به تشکیل یک نوار متحد کردی شود.

همزمان با عملیات سپر فرات ،ارتش سوریه و پیکارجویان فتح الشام نیز روز چهارشنبه نبرد سنگینی را در جنوب شهر حلب آغاز کردند. مرکز این درگیری تپه “ام القراء” گزارش شده است.

در تصاویر ویدیویی که ارتش سوریه منتشر کرده، حمله های هوایی و بمباران و تیراندازی علیه مواضع فتح الشام در محوطه دانشکده نظام حلب دیده می شود، که اوایل ماه جاری میلادی به دست پیکارجویان این گروه وابسته به القاعده افتاد.

در دیگر سو صلاح الدین دمیرتاش، یکی از دو رهبر حزب دموکراتیک خلق ترکیه یا اچ.دی.پی که از حقوق اقلیت کرد حمایت می کند، دیروز در دیدار با بازماندگان قربانیان حملۀ انتحاری غازی عنتاب خطاب به دولت ترکیه و در اشاره به جنبش گولنیست ها گفت برای رهایی از شر تروریسم باید با آنها همکاری کند.

او خطاب به اردوغان گفت “به ما گوش کن، صدای اپوزیسیون را بشنو، دولت درون دولت را پاسخگو بدان، وگرنه آنها به کشتن ما ادامه می دهند، بگذار با هم با آنها برخورد کنیم، بگذار در کنار هم بایستیم. بگذار کسانی را که مرتکب چنین کشتاری شدند به سزای اعمالشان برسانیم، بگذار با هم با آنها بجنگیم. اگر این مملکت مال ماست، اگر همه ما بر تمامی بخش های آن حق داریم، پس بیایید با هم، با صلح و صفا، آن را از نو بسازیم.”

آمادگی پ.ک.ک برای مذاکرات صلح با ترکیه

اتحاد جوامع کردستان یا کی.سی.کی که تشکیلاتی متشکل از همۀ گروه‌های مدافع حقوق کردها، از جمله پ.ک.ک است در بیانیه ای برای بازگشت به مذاکرات صلح با دولت ترکیه اعلام آمادگی کرده است. کی.سی.کی از دولت ترکیه خواسته پیشقدم شود، و اولین گام را در این زمینه بردارد.

کی.سی.کی در این بیانیه تصریح کرده است که همه، چه در داخل و چه در خارج ترکیه، اعم از کشورهای دوست و نهادهای غیر دولتی از این اقدام به عنوان یک حرکت صلح آمیز و مسالمت جویانه حمایت می کنند. اتحاد جوامع کردستان به دولت ترکیه یادآور شده آماج حمله انتحاری غازی عنتاب در واقع کسانی بودند که خواهان صلح بودند و برای رسیدن به دموکراسی، برابری و آزادی مبارزه می کردند.

مخلص کلام

بنظر می رسد ترکیه برای ورود به خاک سوریه هماهنگی های قبلی خود را با آمریکا، روسیه، ایران، عراق، اقلیم کردستان عراق و اسرائیل انجام داده است، آنکارا به دلیل نگرانیهایی که از خودمختاری یا استقلال کردهای سوریه دارد به این حمله دست زده است تا مانع از استقرار آنها در فرات شرقی و ایجاد کریدوری با پ.ک.ک در داخل ترکیه شود .هشدار جوبایدن به کردهای سوریه مبنی بر نزدیک نشدن به شرق فرات حاکی از این است که در صورت تحقق این خواسته، آنکارا از کمک واشنگتن به نیروهای کرد سوری آنگونه که باید ناخرسند نخواهد شد. از سوی دیگر تاکید جان کری در رابطه با ضرورت مذاکرات حامیان داخلی و خارجی بشار اسد با مخالفان داخلی و خارجی او به منظور مقابله با داعش و حل بحران سوریه نشان می دهد که همه طرفها جدیت بیشتری در مبارزه با داعش بروز می دهند. همچنین تفاهم احتمالی مسکو و واشنگتن در نشست پیش رو در ژنو در راستای عملیات علیه داعش نشانگر جدی تر شدن طرفها پس از سنگینی نسبی کفه تراروزی روسیه و ایران با تمایل ترکیه به همکاری بیشتر با این دو کشور در سوریه است.

از مجموعه تحولات اخیر در سوریه و رویکردها و اقدامات بازیگران از قبیل استفاده روسیه از پایگاه هوایی نوژه علیه داعش و مخالفان نظامی اسد در سوریه، بهبود مناسبات ترکیه با روسیه و اسرائیل، افزایش مشورت های ترکیه با روسیه و ایران، تحولات پساکودتای داخلی در ترکیه و بروز چالشهایی در روابط ترکیه با غرب و عربستان و امارات و قطر چنین برمی آید که تفاهمات نانوشته ای میان بازیگران حاصل شده است از جمله اینکه:

بشار اسد تا زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در سوریه بسیار خسارت دیده مادی و معنوی و تخریب شده باقی می ماند اما در انتخابات آتی کاندیدا نمیشود. اما حزب بعث و علویها ازطریق انتخابات و با رای مردم در قدرت سهیم خواهند شد.

آمریکا، روسیه، ایران و سوریه به ترکیه اطمینان می دهند که در حفظ تمامیت ارضی سوریه و عدم استقبال یا خودمختاری کردهای سوریه کوشا باشند.

همه بازیگران داخلی و خارجی صحنه سوریه به روند حل بحران و فراهم نمودن زمینه انتخابات آزاد در این کشور مساعدت کنند و مخالفان بشار اسد مانعی برای فعالیت و مشارکت سیاسی حزب بعث و طرفداران اسد ایجاد نکنند.

پس از دفع داعش و تروریستها مخالفان مسلح میانه روی بشار اسد سلاحهای خود را به نیروهای سازمان ملل متحد تسلیم نمایند. برغم رسیدن به توافق احتمالی مورد اشاره با توجه به پیچیدگی ها و تضادهای موجود در بازی سوریه و نگرانی عربستان و متحدین عربی این کشور از روند حل بحران در سوریه و کمک های آمریکا و ترکیه به نیروهای مسلح مخالف اسد و حمایت روسیه و ایران وحزب الله لبنان از بشار اسد تردیدهایی نسبت به وقوع صلح در سوریه به ذهن متبادر می گردد. هرچند که اگر همه طرفها در مورد ماندن اسد تا انتخابات و عدم نامزدی او در انتخابات آتی ریاست جمهوری به تفاهم برسند می توان گفت که بخش عمده ای از روند صلح را پیموده اند بویژه آنکه آمریکا و روسیه با این رویکرد همخوانی دارند و ایران نیز اگر از مشارکت حامیان اسد در فرایند حل بحران و فعالیتهای سیاسی سوریه از دوره پسااسد اطمینان خاطر داشته باشد با این سناریو مخالفتی نخواهد کرد و ترکیه نیز در ازای همکاری اسد با این کشور علیه حزب دموکراتیک کردی و نیروهای مدافع خلق وابسته به آن و عدم اجازه به کردها برای رسیدن به خودمختاری یا استقلال به توافق احتمالی پشت پرده رسیده اند، بگونه ای که در چند روز گذشته نیروهای کردی مشترکا از سوی ارتش سوریه و ترکیه آماج حملات آنها قرارگرفته است. جمله غایی اینکه اگر چه مبارزه با داعش جدی تر و احتمال تضعیف یا حذف آن از سوریه و عراق می رود اما تحرکات پراکنده داعش و سایر گروههای تروریستی در این دو کشور و سایر کشورهای هدف ادله خواهد داشت.

منبع:http://www.faratab.com/