برآیند تغییرات در کاخ سفید؛ همه‌چیز برای خروج از برجام مهیا می‌شود؟

سلسله تغییرات در کاخ سفید با جایگزینی رکس تیلرسون و مک مستر با مایک پمپئو و جان بولتون به‌عنوان وزیر خارجه و مشاور امنیت ملی ترامپ، وارد مرحله‌ای حساس و تعیین‌کننده در مورد موضوعات اساسی سیاست خارجی این کشور شده است. هرچند تیم جدید امنیت ملی آمریکا در مورد موضوعاتی مانند توافق هسته‌ای ایران اتفاق‌نظر نسبی دارند، اما موضوعاتی نیز هستندکه ممکن است گسل‌های اختلافی بین اعضای تیم جدید را فعال کرده و از انسجام آن بکاهد. بااین‌وجود آنچه در شرایط فعلی برای جمهوری اسلامی ایران مهم است، تأثیر برآیند تغییرات در کاخ سفید بر توافق هسته‌ای و موضوعات مرتبط است. آیا اوایل دهه سوم اردیبهشت‌ماه (که موعد تصمیم مجدد دولت آمریکا در مورد تمدید تعلیق‌های هسته‌ای است)، دونالد ترامپ همچنان تحریم‌ها را تعلیق و به تعهد حقوقی آمریکا به توافق هسته‌ای ادامه خواهد داد؟ اعضای جدید اضافه‌شده به تیم امنیت ملی آمریکا چه تأثیری بر تصمیم رئیس‌جمهور این کشور در مورد تمدید تعلیق تحریم‌ها و ادامه تعهد به برجام خواهند داشت؟ دو سؤال مهمی به شمار می‌روند که پیرامون تغییرات اخیر کاخ سفید مطرح می‌شوند.

روند تغییرات در کاخ سفید

در طول بیش از یک سال که دونالد ترامپ زمام امور ایالات‌متحده آمریکا را بر عهده گرفته است، دولت این کشور دچار تغییراتی در پست‌های کلیدی و حساس شده است. در اولین ماه آغازین دولت ترامپ مایکل فلین، مشاور امنیتی جنجالی ترامپ، در پی انتشار گزارش‌هایی درباره تماس تلفنی‌اش با سفیر روسیه در رابطه با تحریم‌های دولت اوباما علیه مسکو، از مقام خود کناره‌گیری کرد و جای خود را به مک مستر داد. چند ماه پس از رفتن فلین از دولت ترامپ، در ۲۷ جولای ۲۰۱۷ «دِرک هاروی»، مدیر بخش خاورمیانه در شورای امنیت ملی نیز که با فلین به کاخ سفید آمده بود، برکنار شد.

در طول بیش از یک سال که دونالد ترامپ زمام امور ایالات‌متحده آمریکا را بر عهده گرفته است، دولت این کشور دچار تغییراتی در پست‌های کلیدی و حساس شده است.

در ۱۸ آگوست ۲۰۱۷ نیز «استیو بنن» استراتژیست ارشد کاخ سفید عزل شد که گفته می‌شود بسیاری از متون سخنرانی ترامپ را در طول مبارزات انتخاباتی او را می‌نوشته است. بنن مهاجران را مسبب اصلی مشکلات آمریکا می‌دانست و برخی او را مهم‌ترین چهره راست‌های افراطی در دولت آمریکا به شمار می‌آوردند. بعد از برکناری وی جایگزینی برای او به‌عنوان «استراتژیست ارشد» در نظر گرفته نشد. عزل بنن مقدمه‌ای شد تا «سباستین گورکا» نیز که از افراد نزدیک به او محسوب می‌شد، از سمت معاون مشاور امنیت ملی کنار گذاشته شود.

۱۸ فوریه ۲۰۱۷ «گرک دیر» مدیر ارشد مسائل نیمکره غربی در شورای امنیت ملی کاخ سفید از مقام خود برکنار شد. ۳۰ مارس ۲۰۱۷ نیز «کتی والش» معاون رئیس ستاد کارکنان کاخ سفید از سمت خود در دولت استعفا داد. برکناری «جیمز کومی» رئیس پلیس فدرال ایالات‌متحده در ۹ می ۲۰۱۷ یکی از جنجال‌برانگیزترین عزل‌های دونالد ترامپ است که گفته می‌شود به دلیل مواضع کومی در قبال تحقیق درباره دخالت روسیه در انتخابات ۲۰۱۶ ریاست جمهوری آمریکا بوده است.

از زمان آغاز به کار دولت ترامپ، سه گروه از قدرت تأثیرگذاری عمده برخوردار بوده‌اند؛ «اعضای خانواده ترامپ» مانند جرد کوشنر و ملانیا ترامپ، «جمهوری خواهان سنتی» مانند جیمز متیس وزیر دفاع، رکس تیلرسون وزیر خارجه، مک مستر مشاور امنیت ملی و جان کلی رئیس ستاد کارکنان کاخ سفید و «راست‌گرایان افراطی» مانند مایک پمپئو. روش جمهوری خواهان سنتی در پیگیری اهداف دولت ترامپ مبتنی بر نوعی هزینه-فایده و عقلانیت منطقی است و حاضر نیستند به قیمت تحقق خواسته‌های رئیس‌جمهور هر هزینه‌ای را بر ایالات‌متحده تحمیل کنند. برجام نمونه بارز این مسئله است که گفته می‌شود رکس تیلرسون نقش مهمی در اقناع ترامپ برای تمدید تعلیق تحریم‌ها و پایبندی حقوقی به آن داشته است. در مقابل راست‌گرایان افراطی به‌اندازه جمهوری خواهان سنتی از عقلانیت منطقی پیروی نمی‌کنند و بعید نیست خواسته‌های ترامپ را به قیمت هزینه‌های گزاف سیاسی بین‌المللی محقق کنند.

در ادامه سلسله تغییرات دولت دونالد ترامپ جایگزینی رکس تیلرسون وزیر خارجه و مک مستر مشاور امنیت ملی، با مایک پمپئو رئیس سابق آژانس اطلاعات مرکزی (سیا) و جان بولتون سفیر و نماینده دائم آمریکا در سازمان ملل متحد در زمان بوش پسر مهم‌ترین تغییراتی هستند که در سال ۲۰۱۸ اتفاق افتادند و احتمالاً وزن راست‌گرایان افراطی را در کابینه دونالد ترامپ به‌صورت چشمگیری افزایش خواهند داد.

تیم جدید امنیت ملی و توافق هسته‌ای

«ایران» و روش مواجهه با مسائل مربوط به آن به‌قدری در تغییرات جدید تیم امنیت ملی ایالات‌متحده مهم بوده است که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا طی یک کنفرانس خبری در پاسخ به سؤالی پیرامون جایگزینی رکس تیلرسون با مایک پمپئو به‌عنوان وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد «من و تیلرسون در مسائلی اختلاف‌نظر داشتیم، من معتقدم توافق هسته‌ای ایران بسیار بد است، من فکر می‌کنم باید از آن خارج شویم یا حداقل کاری در مورد آن انجام دهیم، اما او کمی متفاوت فکر می‌کرد.[۱]» مایک پمپئو، برخلاف تیلرسون که از ادامه تعهد آمریکا به برجام حمایت می‌کرد، به‌صراحت مخالف تائید مجدد این توافق و ادامه تعهد آمریکا به آن است.[۲]

از زمان آغاز به کار دولت ترامپ، سه گروه از قدرت تأثیرگذاری عمده برخوردار بوده‌اند؛ «اعضای خانواده ترامپ» مانند جرد کوشنر و ملانیا ترامپ، «جمهوری خواهان سنتی» مانند جیمز متیس وزیر دفاع، رکس تیلرسون وزیر خارجه، مک مستر مشاور امنیت ملی و جان کلی رئیس ستاد کارکنان کاخ سفید و «راست‌گرایان افراطی» مانند مایک پمپئو.

در دیگر سو، جان بولتون سفیر و نماینده دائم ایالات‌متحده آمریکا در سازمان ملل متحد زمان ریاست جمهوری جرج بوش پسر جایگزین مک مستر مشاور امنیت ملی ترامپ شده است. مک مستر نیز مانند تیلرسون مخالف خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام بود. درحالی‌که بولتون ملاحظات مربوط به مک مستر را ندارد و اهمیت چندانی به واکنش متحدان اروپایی و غیراروپایی آمریکا در مورد خروج این کشور از برجام نمی‌دهد. او سال گذشته طی مقاله‌ای به‌صراحت از لزوم خروج فوری ترامپ از برجام نوشته است.[۳] فراتر از این جان بولتون معتقد به به‌کارگیری قدرت سخت نظامی ایالات‌متحده آمریکا علیه ایران است.[۴] مشخص است برای ترامپ که توافق هسته‌ای را بدترین توافق تاریخ ایالات‌متحده می‌داند[۵]، بولتون یک گزینه ایدئال برای مشاوری امنیت ملی است.

از مدت‌ها پیش نشانه‌هایی مبنی بر اینکه ترامپ نمی‌تواند با تیم خود در مورد موضوعاتی مانند ایران و شکل مواجهه با مسائل مرتبط با آن به‌راحتی کار کند، آشکار شده بودند. در جلسه‌ای که تیرماه سال گذشته تیم امنیت ملی دولت آمریکا برای بررسی تائید پایبندی ایران به برجام تشکیل داده بود، دونالد ترامپ بعد از ۵۵ دقیقه بحث و مشاجره با تیلرسون وزیر خارجه، مک مستر مشاور امنیت ملی و متیس وزیر دفاع قانع شده است تا پایبندی ایران به برجام را تائید کند.[۶]

با این وصف چرا تغییر تیلرسون و مک مستر، به‌عنوان پایه‌های اصلی تیم امنیت ملی دولت آمریکا و جایگزینی آن‌ها با دو گزینه‌ای که نقطه اشتراکشان حمایت از خروج آمریکا از برجام است را تلاش ترامپ برای تصفیه تیم خود از مخالفان خروج سریع و بی‌ملاحظه آمریکا از برجام ندانیم؟ تلاشی که نتیجه خود را در موعد آتی تصمیم ترامپ در مورد تمدید تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران که مساوی با ادامه تعهد آمریکا به برجام است نشان خواهد داد. زمانی که دیگر تیلرسون و مک مستر در جلسه تیم ترامپ حضور ندارند تا آثار و تبعات خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام را به وی یادآوری کنند. در آن هنگام پمپئو و بولتون یکه‌تاز میدان خواهند بود و ترامپ را در اجرای تصمیم احتمالی خروج از برجام بجای سرزنش، حمایت خواهند کرد.

بررسی روند تغییرات کاخ سفید نشان می‌دهد همه‌چیز برای خروج ایالات‌متحده مهیا می‌شود و ۲۲ اردیبهشت اگر ترامپ تصمیم به عدم تمدید تعلیق تحریم‌ها و خروج از برجام بگیرد، با مخالفت چندانی در داخل تیم خود مواجه نخواهد شد.

هرچند تهاجمی بودن سیاست‌های اعضای جدید تیم امنیت ملی آمریکا علیه ایران مهم و قابل‌اعتنا است، اما مهم‌تر از آن این است که افرادی مانند جان بولتون هیچ اهمیتی به متحدان آمریکا و واکنش‌های آن‌ها نسبت به یک‌جانبه‌گرایی آمریکا نمی‌دهند و اعتباری برای هزینه‌هایی که ممکن است رفتارهای غلطشان در پی داشته باشد قائل نیستند. اگر در نوامبر ۲۰۱۳ ملاحظات سیاسی و نظامی مانع از حمله آمریکا به سوریه شد، احتمالاً دیگر چنین ملاحظاتی در محاسبات حداقل بخشی از تیم تصمیم گیر دولت آمریکا دخیل نخواهد بود.

نتیجه‌گیری

بررسی روند تغییرات کاخ سفید نشان می‌دهد همه‌چیز برای خروج ایالات‌متحده از برجام مهیا می‌شود و ۲۲ اردیبهشت اگر ترامپ تصمیم به عدم تمدید تعلیق تحریم‌ها و خروج از برجام بگیرد، با مخالفت چندانی در داخل تیم خود مواجه نخواهد شد. چراکه با جایگزینی مایک پمپئو و جان بولتون وزن راست‌گرایان افراطی به ضرر جمهوری خواهان سنتی مانند جیمز متیس وزیر دفاع آمریکا افزایش خواهد یافت. تنها عامل محدودکننده ترامپ برای خروج از برجام عوامل بیرونی مانند متحدان اروپایی این کشور است. به عبارتی دقیق‌تر طی یک سالی که پرونده برجام روی میز ترامپ قرار گرفته است، به‌تدریج مخالفان خروج از برجام و استدلال‌هایشان به حاشیه رفته و جای آن‌ها را تندروهای موافق بر هم زدن توافق هسته‌ای گرفته است. حال باید منتظر بود و دید که ترامپ و تیم پر از مخالفان ایران او چه بر سر برجام خواهند آورد. خروج آمریکا از برجام، نه‌تنها به معنی شانه خالی کردن از تعهدات توافق هسته‌ای است، بلکه نوعی اعلان تقابل همه‌جانبه علیه ایران حتی به قیمت از دست دادن متحدان بین‌المللی آمریکا است.

منابع و ارجاعات

[۱] “Trump Answers Questions on Rex Tillerson and Mike Pompeo: Full Transcript.” NEW YORK TIMES, ۱۳ Mar. 2018, www.nytimes.com/2018/03/13/us/politics/trump-pompeo-tillerson.html.

[۲] Lake, Eli. “Pompeo Hurts Iran Deal, But Not Korea Talks.” Bloomberg.com, Bloomberg, 13 Mar. 2018, www.bloomberg.com/view/articles/2018-03-13/pompeo-hurts-iran-deal-but-not-korea-talks.

[۳] Bolton, John R. “OPINION | Trump Must Withdraw from Iran Nuclear Deal – Now.” TheHill, ۱۶ July 2017, thehill.com/blogs/pundits-blog/foreign-policy/342237-opinion-trump-must-withdraw-from-iran-nuclear-deal-now.

[۴] Krieg, Gregory. “John Bolton on: Bombing Iran, North Korea, Russia and the Iraq War.” CNN, Cable News Network, 23 Mar. 2018, edition.cnn.com/2018/03/23/politics/what-john-bolton-said-iraq-iran-north-korea/index.html.

[۵] Diehl, Jackson. “Opinion | The Nuclear Agreement Is ‘the Worst Deal Ever’ – for Iran.” The Washington Post, WP Company, 18 Feb. 2018, www.washingtonpost.com/opinions/global-opinions/the-nuclear-agreement-is-the-worst-deal-ever–for-iran/2018/02/18/b9849abe-1267-11e8-8ea1-c1d91fcec3fe_story.html.

[۶] Baker, Peter. “Trump Recertifies Iran Nuclear Deal, but Only Reluctantly.” The New York Times, ۱۸ July 2017, www.nytimes.com/2017/07/17/us/politics/trump-iran-nuclear-deal-recertify.html.

منبع:http://tabyincenter.ir