جنبش جهاد؛ آغازگر مقاومت اسلامی در فلسطین

جنبش جهاد اسلامی در حالی سی‌و‌دومین سال تاسیس خود را پشت سر می‌گذارد که رژیم صهیونیستی با پشتوانه دولت آمریکا و همراهی برخی از کشورهای عربی به دنبال اجرای طرح‌های تجاوزطلبانه و تثبیت سیطره خود بر اراضی اشغالی فلسطین است. این سوال مطرح می‌شود که این جنبش که با محور قرار دادن قضیه فلسطین و شعار اتحاد همه فلسطینیان برای بیرون راندن اشغالگران صهیونیست تشکیل شد در مسیر تحقق اهداف خود چه دستاوردهایی داشته است و با چه چالش‌هایی مواجه بوده است. علاوه‌براین با توجه به این که فعالیت‌های این جنبش تاکنون بیشتر در حوزه نظامی بوده است این سوال مطرح می‌شود که چشم‌انداز فعالیت سیاسی داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی آن و مواضع آن پیرامون مسائلی چون مذاکرات صلح چگونه است؟

شکل‌گیری، اصول و اهداف

تشکیل جهاد اسلامی فلسطین ثمره تلاش‌های فکری و سیاسی برخی شخصیت‌های اسلامی فلسطینی در اواخر دهه هفتاد میلادی بود؛ گروهی که با هدف آزادسازی فلسطین از اشغال رژیم صهیونیستی به رهبری چند دانشجوی جوان فلسطینی در مصر و در رأس آنها فتحی شقاقی شکل گرفت. در آن زمان عده‌ای مبارزات را در چارچوب دین و عده‌ای نیز براساس اصول ملی‌گرایی محض تفسیر می‌کردند. در چنین شرایطی جنبش جهاد اسلامی با محوریت قرار دادن مسئله فلسطین و اعتقاد به اینکه جهان غرب و رژیم صهیونیستی برای مبارزه با جهان اسلام و عرب، فلسطین را کانون تهاجم خود قرار داده‌اند شعار اتحاد همه فلسطینیان برای بیرون راندن اشغالگران را سر داد. در اوایل دهه هشتاد و بازگشت فتحی شقاقی و دوستانش به فلسطین، ساختار تشکیلاتی این جنبش شکل گرفت و بنیانگذاران آن تلاش کردند با بسیج مردمی و سیاسی با جهاد مسلحانه، در راستای آزادی فلسطین از اشغال صهیونیست‌ها تلاش کنند.‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌[۱] بعد از ترور فتحی شقاقی، رمضان عبدالله جانیشن او شد و تا سال گذشته که جای خود را به زیاد نخاله داد در این سمت باقی بود.

افرادی از این گروه که خواهان مبارزه‌ی عملی و مسلحانه با رژیم اسرائیل بودند، به گروه‌های مختلف نظامی فلسطین که دارای تفکرات و گرایش‌های سوسیالیستی و یا ملی‌گرایانه بودند از جمله فتح، روی آوردند و شکست این گروه‌ها در مبارزه با اسرائیل آن‌ها را سرخورده و سردرگم کرد. اما پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، آن‌ها را امیدوار کرد که می‌توان با بهره‌برداری از اسلام، فصل جدیدی از مبارزه با رژیم اسرائیل را آغاز کرد

جنبش جهاد اسلامی فلسطین در اصل، شاخه‌ای از اخوان‌المسلمین مصر بود و در غزه به فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی می‌پرداخت. ازآنجاکه مبارزه با اسرائیلی‌ها به ‌طور جدی در برنامه و دستورکار اخوانالمسلمین قرار نداشت، افرادی از این گروه که خواهان مبارزه‌ی عملی و مسلحانه با رژیم اسرائیل بودند، به گروه‌های مختلف نظامی فلسطین که دارای تفکرات و گرایش‌های سوسیالیستی و یا ملی‌گرایانه بودند از جمله فتح، روی آوردند و شکست این گروه‌ها در مبارزه با اسرائیل آن‌ها را سرخورده و سردرگم کرد. اما پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، آن‌ها را امیدوار کرد که می‌توان با بهره‌برداری از اسلام، فصل جدیدی از مبارزه با رژیم اسرائیل را آغاز کرد. بر این اساس جنبش جهاد اسلامی در فلسطین تشکیل شد و تصویر جدیدی از اسلام سیاسی در آن سرزمین ظاهر شد.‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌[۲]

جنبش جهاد اسلامی از بدو تأسیس تاکنون، پنج مرحلۀ عمده را پشت سر گذاشته است:

طلیعه جنبش: که عبارت است از فعالیت‌های سیاسی و تبلیغاتی داوطلبانه از سوی مردم در داخل سرزمین‌های اشغالی و مدارس و دانشگاه‌های آن. در این مرحله جنبش مواضع و اندیشه‌های خود را در قالب خبرنامه و نشریه مطرح می‌کرد.
آغاز مقاومت مسلحانه: به دنبال منصوب شدن فتحی شقاقی به ریاست شاخۀ نظامی و دستگیری او، هشت عملیات مسلحانه در طول سالهای ۱۹۸۴ تا ۱۹۸۶ صورت گرفت (۱۳۶۳ تا ۱۳۶۵)
مرحلۀ انتفاضه: این مرحله با انجام درگیری‌های مسلحانه موسوم به «پیکار شجاعانه» میان نیروهای این جنبش و نیروهای اسرائیلی در تاریخ ۶ / ۱۰ / ۱۹۸۷ (پاییز سال ۱۳۶۶) آغاز گردید.
اگرچه تاریخ دقیقی برای تاسیس رسمی جنبش جهاد اسلامی ذکر نشده است اما با توجه به شماره‌های مراسم‌های سالگرد تاسیس این جنبش و تاریخ برگزاری این مراسم، آغاز همین مرحله یعنی درگیری‌های مسلحانه با نیروهای رژیم صهیونیستی را تاریخ تاسیس رسمی خود تلقی می‌کند. در واقع پیش از این، جنبش به صورت مخفیانه فعالیت می‌کرد.

گسترش و توسعۀ فعالیت‌های جنبش: در این دوره، جنبش جهاد به توسعه فعالیت خود در خارج از فلسطین پرداخت و روابط خود را با کشورها و دولت‌های مختلف گسترش داد. در این مرحله عملیات نظامی ادامه یافت و تشکیلات نظامی جدیدی موسوم به نیروی اسلامی مبارز تشکیل گردید. این مرحله، تا زمان ترور فتحی شقاقی، دبیرکل جنبش به دست موساد در سال ۱۹۹۵ (پاییز ۱۳۷۴) ادامه یافت.
ثبات سیاسی و مقابلۀ نظامی: این مرحله از زمان تعیین رمضان عبدالله به سمت دبیرکل جنبش آغاز شد و تاکنون ادامه یافته است. ویژگی این مرحله، ثبات سیاسی و مقابلۀ نظامی، یعنی پایداری بر روش فکری و سیاسی فتحی شقاقی و تأکید بر انجام عملیات نظامی، با وجود مشکلات و نابسامانی‌های لجستیک است.‌‌‌‌‌‌‌[۳]
آزادی کامل فلسطین و بیرون راندن رژیم صهیونیستی، بسیج توده‌ها و جذب آن‌ها و فراهم آوردن ابزار ارتباط و همکاری با جنبش‌های مردمی و اسلامی وآزادیخواه در جهان به منظور حمایت از جهاد بر ضد صهیونیسم جهانی و دعوت به روی آوردن به عقاید، شریعت و تعالیم اسلام و احیای رسالت تمدنی و انسانی امت اسلام از اهداف این جنبش اعلام شده است.

مواضع بنیادی جنبش جهاد اسلامی در خصوص مساله‌ی جهاد در فلسطین از سه محور اساسی الهام می‌گیرد: ۱- انقلاب اسلامی ایران، ۲- میراث اخوان المسلمین (به‌ویژه ادبیات سید قطب) و ۳- تجربیات سازمان جهاد اسلامی مصر. در این میان انقلاب اسلامی ایران از اهمیت خاصی در طرز فکر و ایدئولوژی این جنبش برخوردار است

مواضع بنیادی جنبش جهاد اسلامی در خصوص مساله‌ی جهاد در فلسطین از سه محور اساسی الهام می‌گیرد: ۱- انقلاب اسلامی ایران، ۲- میراث اخوان المسلمین (به‌ویژه ادبیات سید قطب) و ۳- تجربیات سازمان جهاد اسلامی مصر. در این میان انقلاب اسلامی ایران از اهمیت خاصی در طرز فکر و ایدئولوژی این جنبش برخوردار است. فتحی شقاقی، در خصوص تأثیر انقلاب اسلامی بر مبارزات مردم فلسطین می‌گوید: این انقلاب به ما فهماند که پیروزی ما درگرو پیروی از راه امام خمینی(ره) است؛ … انتفاضه یکی از ثمرات بیداری اسلامی است که امام خمینی(ره) در منطقه و به‌ویژه در فلسطین به وجود آورد، پس بر ماست که در مبارزه برای رهایی از تسلط و اشغالگری اسرائیل‌ها از تمام راه‌حل‌های دیگر پرهیزکرده و با توجه به اصولی که امام در مبارزه با اسرائیل ارائه کرده‌اند، با دشمنان اسلام و مسلمانان مبارزه کنیم.[۴]

جهاد اسلامی ماهیت نزاع اعراب و اسرائیل را ایدئولوژیکی و نه سرزمینی می‌داند؛ موافقت‌نامه‌های اسلو را قبول ندارد و زندگی مسالمت‌آمیز فلسطین و اسرائیل را به عنوان دو کشور همسایه رد می‌کند و در این رابطه نه تنها دولت خودگردان فلسطین را به رسمیت نمی‌شناسد که حتی خواهان انحلال آن است. این در حالی است که تشکیلات خودگردان فلسطین پذیرفته است که دولت فلسطین را در محدوده جغرافیایی بعد از ۱۹۶۷ یعنی ۲۲ درصد فلسطین تاریخی تشکیل دهد و از بقیه اراضی چشم‌پوشی کند.

جنبش جهاد اسلامی از ساختار تشکیلاتی منظم و اساسنامه‌های مشخص برخوردار است که هسته‌های داخلی آن را کنترل می‌کند. مجمع عمومی این سازمان، به عنوان قوۀ قانونگذار عمل می‌کند و مجلس مشورتی، تعیین دبیرکل را به عهده دارد. این مجلس، خود توسط مجمع عمومی برگزیده شده است و هر چهار سال یک بار انتخابات انجام می شود. مجالس و شورای محلی، و قسمت‌های مختلف اعم از تشکیلات سیاسی، تبلیغاتی نظامی و مالی، تحت نظر دبیرکل فعالیت می‌کنند و هر یک از این بخش‌ها خود شامل تعدادی کمیته و شاخۀ فرعی می‌شوند که در زمینه‌های مختلف فعالیت دارند. هسته‌های کوچک، جزئی‌ترین بخش تشکیلات هستند که وظیفۀ عضوگیری، آموزش و تعلیم اعضا را به عهده دارند.[۵]

مهمترین اصول کلی جهاد اسلامی به شرح زیر است:

نگاه به اسلام به عنوان عقیده، شریعت و نظام زندگی و اصلی برای تحلیل و فهم طبیعت جهاد امت اسلام بر ضد دشمنان و مرجع اساسی تدوین برنامه بسیج و دعوت عموم به مبارزه
حرام بودن به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی، نادیده گرفتن حتی یک وجب از خاک فلسطین یعنی از نهر تا بحر و هر نوع طرح سازشی که حق ملت فلسطین را نادیده بگیرد
تلقی کردن رژیم صهیونیستی به عنوان نیروی پیشگام استعمار معاصر غرب در مسیر مبارزه با امت اسلام و تلقی استمرار حضور آن به عنوان ادامه تحمیل سیطره غرب بر امت اسلام
لزوم ایجاد نهضتی فراگیر در جهان اسلام برای مبارزه با اسرائیل و پیشگام بودن ملت فلسطین در این مبارزه. [۶]
دستاوردها

۱-انتفاضه

شکل‌گیری جهاد اسلامی باعث جمع شدن جریان‌های اسلامی و ظهور جنبش‌های اسلامی دیگر شد. اولین نتیجه عملی تأسیس جنبش‌های مقاومت اسلامی، انتفاضه اول فلسطین تحت عنوان «انتفاضه سنگ» بود. با آغاز این انتفاضه حماس نیز اعلام موجودیت کرد. حضور جهاد اسلامی و حماس موجب شد انتفاضه‌ای که با دستان خالی از ۸ دسامبر ۱۹۸۷ آغاز شده بود ۶ سال به طول انجامد. پیش از این صهیونیست‌ها گروه‌هایی چون فتح، صاعقه و سپتامبر سیاه را که اقدام به مبارزه مسلحانه کرده بودند سرکوب کردند و جنایات و اشغالگری‌های خود را ادامه می‌دادند. اما انتفاضه سنگ که تحت تأثیر جنبش‌های مقاومتی اسلامی از جمله جهاد اسلامی به وجود آمده بود آنها را مجبور کرد به مذاکره با ساف پناه ببرند.

فلسطینی‌ها که در انتفاضه سنگ به جنگ دشمن رفته بودند در انتفاضه دوم که با ورود شارون به مسجدالاقصی در سال ۲۰۰۰ آغاز شد با پیشرفت گروه‌های مقاومتی، اقدامات مسلحانه را آغاز کردند. شور پیوستن به گروه‌های مقاومتی از جمله جهاد اسلامی به گونه‌ای بود که حتی بسیاری از نیروهای امنیتی تشکیلات خودگردان که توسط آمریکایی‌ها آموزش دیده بودند تحت تأثیر این گروه‌ها قرار گرفتند و با سلاح‌های خود به آن‌ها پیوستند. این انتفاضه باعث شکل‌گیری اندیشه خروج رژیم صهیونیستی از نوار غزه توسط شارون شد.[۷]

۲-خروج اسرائیل از غزه

در سال ۲۰۰۴ آریل شارون تحت تاثیر انتفاضه دوم که به پشتبیانی گروه‌های مقاومتی از جمله جهاد ضربات سنگینی را به رژیم صهیونیستی وارد کرده بود طرح «قطع ارتباط یک جانبه» را که قبل‌تر به طور شفاهی اعلام کرده بود و شامل خروج کامل نیروهای ارتش و شهرک‌نشینان اسرائیلی از نوار غزه و بخش کوچکی از شمال کرانه باختری بود به کنست رژیم صهیونیستی ارائه کرد. این طرح در سال ۲۰۰۵ تصویب و اجرایی شد. ۲۱ شهرک در نوار غزه با جمعیت حدود ۹ هزار نفر تخلیه شدند. نوار غزه برای همیشه خالی از صهیونیست‌ها شد و فلسطینی‌ها در نوار غزه این پیروزی را جشن گرفتند. اگر چه خروج از نوار غزه جزو مفاد معاهدات اسلو بود اما بدون مبارزات گروه‌های مقاومتی فلسطین از جمله جهاد اسلامی اسرائیل هرگز قصد ترک آن را نداشت.[۸]

برنامه اصلی رژیم صهیونیستی تسلط بر کل فلسطین و حتی منطقه بود؛ برنامه‌ای که رد آن را می‌توان در شعار نیل تا فرات یافت. اگر چه نمی‌توان گفت اکنون این رژیم از آن برنامه دست کشیده است اما گروه‌های مقاومت فلسطین از جمله جهاد اسلامی با تحمیل یک جنگ فرسایشی به دشمن مانعی اساسی در برابر پروژه‌های صهیونیستی ایجاد کرده و این رژیم را در پیگیری اهدافش زمین‌گیر کرده‌اند

۳-زنده نگه داشتن مساله فلسطین

اگر چه مقاومت هنوز نتوانسته است به هدف غایی خود یعنی آزادی کل فلسطین دست یابد، اما علی‌رغم فشارهای همه جانبه از سوی رژیم صهیونیستی و حامیان غربی و اخیراً همراهی برخی از کشورهای منطقه برای فراموشی مساله فلسطین از جمله از طریق طرح‌های سازش و یا ایجاد بحران‌های ساختگی در منطقه نیروهای مقاومت فلسطین توانسته‌اند مسأله فلسطین را زنده نگه دارند و جهاد اسلامی بواسطه نفی مطلق هر گونه سازشی که حقوق ملت فلسطین را بگیرد نقشی اساسی در این موضوع داشته است.

۴-ایجاد مانع اساسی در برابر برنامه اصلی رژیم صهیونیستی

با اندک مطالعه اهداف و برنامه‌های بنیان‌گذاران رژیم صهیونیستی می‌توان دریافت که برنامه اصلی رژیم صهیونیستی تسلط بر کل فلسطین و حتی منطقه بود؛ برنامه‌ای که رد آن را می‌توان در شعار نیل تا فرات یافت. اگر چه نمی‌توان گفت اکنون این رژیم از آن برنامه دست کشیده است اما گروه‌های مقاومت فلسطین از جمله جهاد اسلامی با تحمیل یک جنگ فرسایشی به دشمن مانعی اساسی در برابر پروژه‌های صهیونیستی ایجاد کرده و این رژیم را در پیگیری اهدافش زمین‌گیر کرده‌اند.

۵-بازگشت اسلام به متن جریان‌های فلسطینی

یکی از دست‌آوردهای ارزشمند جهاد اسلامی بازگرداندن اسلام به متن مبارزه علیه رژیم صهیونیستی تحت تاثیر انقلاب اسلامی ایران بوده است. حماس به تبع جهاد با شعارها و ارزشهای اسلامی شکل گرفت و وارد مبارزه با اسرائیل شد. اکنون نقش جریان‌های چپ و ملی‌گرا محو شده است و نقش اسلام، جهاد و شهادت در مبارزه علیه دشمن صهیونیستی بسیار پررنگ شده است. شیخ عبداللّه شامی، چهره برجسته فلسطینی می‌گوید: پیروزی انقلاب اسلامی در ایران اثری ژرف بر انقلاب و بر مردم فلسطین داشته است و پس از آن مردم فلسطین دریافتند که برای آزادی فلسطین به قرآن و سلاح نیازمندند. این اندیشه، نخست در حرکت جهاد اسلامی فلسطین راه یافت و سپس این سازمان بذر آن را در سراسر سرزمین فلسطین افشاند.[۹]

۶-تقویت هویت اسلامی و گفتمان مقاومت

جنبش حماس و جنبش جهاد اسلامی نمونه‌ای از گروه‌های مقاومت اسلام‌گرا هستند که در سال‌های پس از انقلاب، متأثر از گفتمان انقلاب اسلامی که شیوه خاص و منحصر به فردی از مبارزه علیه استعمارگری، سلطه‌گری و اشغال‌گری را توصیه و عملیاتی کرده بود، تشکیل شدند. در حالی که تا پیش از این، هیچ یک از کشورهای منطقه و گروه‌های فلسطینی در عرصه تقابل با صهیونیست‌ها توفیقات چشمگیری نداشتند، این گروه‌ها توانستند دستاوردهای استرات‍ژیک قابل‌توجهی را در مقابل رژیم صهیونیستی به دست آورند. علاوه‌براین گفتمان مقاومت منجر به برساخت هویت جدیدی به نام «هویت مقاومت» شده است که طیف وسیعی از افراد، جریان‌ها، گروه‌ها و کشورها خود را با آن تعریف می‌کنند. اگر چه بازیگران زیرمجموعه این هویت دارای هویت‌های متفاوت دیگر قومی، مذهبی، دینی، سیاسی، ایدئولوژیکی و ملی هستند؛ اما این تفاوت‌ها به واگرایی این بازیگران از یکدیگر منجر نشده است. [۱۰]

چالش‌های پیش‌رو

اگر چه تلاش‌های جهاد اسلامی به همراه سایر گروه‌های مقاومتی دستاوردهای زیادی در خصوص مساله فلسطین داشته است اما در راستای تحقق هدف نهایی با چالش‌هایی روبروست. برخی از این چالش‌ها عبارتند از:

۱-هماهنگی با سایر گروه‌های مقاومت در جهت پیشبرد طرحی مشترک برای آزادسازی فلسطین

۲-اتخاذ راهبردهای مناسب برای مسائل: قدس، بازگشت آورگان، شهرک‌سازی رژیم صهیونیستی و …

۳-مسائل داخلی فلسطین: وحدت ملی و غلبه بر دودستگی موجود فلسطینی‌ها

۴-مشارکت در روندهای سیاسی داخلی و منطقه‌ای

۵-بهبود و ارتقاء تسلیحات

۶-تامین بودجه با توجه به محاصره اقتصادی غزه

۷-کسب حمایت سیاسی بیشتر داخلی و خارجی

۸-جدال هویتی

در مورد گزینه آخر این نکته شایان ذکر است که با توجه به شکل‌گیری گفتمان مقاومت در دهه‌های اخیر و هویت‌یابی گروه‌های مقاومتی فلسطین بر این اساس و همچنین دستاوردهای مقاومت در سال‌های اخیر، بازیگران متخاصم از جمله رژیم صهیونیسیتی در پی ایجاد پادگفتمان‌هایی برای گفتمان مقاومت و برجسته کردن سایر هویت‌ها به ضرر هویت مقاومت بوده‌اند. برای مثال برای تخریب وجهه جهاد اسلامی در میان فلسطینی‌ها به این جنبش برچسب شیعه زده می‌شود. بنابراین گروه‌های مقاومتی از جمله جهاد اسلامی با خطر افتادن در دام جدال‌های هویتی و غلبه هویت‌های برآمده از مذهب، قومیت، ملیت و ایدئولوژی‌های حزبی و سازمانی روبرو هستند که این در جهت منافع رژیم صهیونیستی خواهد بود.[۱۱]

مواضع سیاسی

جهاد اسلامی عموماً در مسائل منطقه‌ای خارج از موضوع مبارزه با اسرائیل موضعگیری و دخالتی نمی‌کند. علاوه بر مواضع و اصول کلی این جنبش در رابطه با مسئله فلسطین و مبارزه با اسرائیل که در بالا به آن پرداخته شد بررسی موضع این جنبش در رابطه با برخی از موضوعات دیگر حائز اهمیت است:

۱-آشتی ملی

یکی از اصول مبارزاتی جنبش جهاد، خودداری از درگیری با برخی جناح‌ها و گروه‌های فلسطینی به منظور کاهش اختلافات و گذر از بحران‌ها برای توسعه فعالیت مبارزاتی و ایجاد پایگاه‌های مبارزاتی در خارج و دستیابی به حمایت مادی و معنوی و سیاسی است. بنابراین در این راستا این جنبش همواره خواهان وحدت ملت فلسطین و گروه‌های مقاومت بوده‌ است. اما شرط این جنش برای به رسمیت شناختن دیگر گروه‌های فلسطینی عدم خروج از خط مقاومت است.[۱۲]

برای تخریب وجهه جهاد اسلامی در میان فلسطینی‌ها به این جنبش برچسب شیعه زده می‌شود. بنابراین گروه‌های مقاومتی از جمله جهاد اسلامی با خطر افتادن در دام جدال‌های هویتی و غلبه هویت‌های برآمده از مذهب، قومیت، ملیت و ایدئولوژی‌های حزبی و سازمانی روبرو هستند که این در جهت منافع رژیم صهیونیستی خواهد بود

۲-انتخابات

در خصوص انتخابات فلسطین موضع جهاد این است که در هیچ انتخاباتی در چارچوب اسلو هرگز شرکت نخواهد کرد؛ چون رهبران این جنبش معتقدند حضور در نهادهای برآمده از اسلو به معنای به رسمیت شناختن اسرائیل است که با آرمان‌های آزادیخواهانه فلسطین و جنبش در تعارض است. جهاد اسلامی در انتخابات‌ گذشته پارلمانی و ریاست تشکیلات که به ترتیب در سال‌های ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ برگزار شدند، شرکت نکرد اما در انتخابات شهرداری‌ها که در اراضی فلسطین برگزار شد، حضور یافت. اخیراً نیز با توجه به اعلام قصد محمود عباس برای برگزاری انتخابات این جنبش انتخابات آتی پارلمانی و ریاست تشکیلات خودگردان را تحریم کرده است. در این خصوص محمد الهندی، عضو دفتر سیاسی جنبش جهاد اسلامی گفته است این انتخابات در چارچوب توافقنامه اسلو میان سازمان آزادی‌بخش فلسطین و اسرائیل برگزار می‌شود و بنابراین موضعگیری اعلام شده جهاد اسلامی درباره انتخابات، تنها موافقت با مشارکت در شورای ملی است.[۱۳]

۳-معامله قرن

به طور کلی جهاد اسلامی موافقتنامه‌های اسلو را قبول ندارد و زندگی مسالمت‌آمیز فلسطین و اسرائیل را به عنوان دو کشور همسایه رد می‌کند و بنابراین دولت خودگردان فلسطین که برامده از این موافقنامه هاست را به رسمیت نمی‌شناسد و خواهان انحلال آن است. در خصوص طرح جدید دولت آمریکا موسوم به معامله قرن زیاد نخاله دبیر کل جنبش جهاد اسلامی فلسطین با اشاره به توطئه برگزاری نشست مربوط به معامله قرن در منامه پایتخت گفته است «ملت ثابت قدم فلسطین این معامله را ناکام می گذارد؛»[۱۴]ناصر ابوشریف نماینده این جنبش در ایران مهمترین هدف این طرح را عادی سازی روابط رژیم اشغالگر قدس با کشور‌های عربی ذکر می‌کند؛[۱۵] خالد البطش عضو دفتر سیاسی جهاد نیز می‌گوید «هدف این طرح آمریکایی-غربی، حفظ رژیم اسرائیل و تضمین امنیت آن برای ۱۰۰ سال بعدی است. همبستگی ملی و مقاومت می تواند معامله قرن را که تقاضاهای فلسطینی ها را هدف قرار می دهد شکست دهد.» [۱۶]

چشم انداز فعالیت سیاسی

جهاد اسلامی بر خلاف حماس در زمینه خدمات اجتماعی فعالیت چندانی ندارد و در مشی مبارزاتی خود از سیاست تا آن اندازه که در مسیر آزادی فلسطین موثر بیفتد استفاده می‌کند و از همین رو در عرصه نظامی بیشتر از عرصه سیاسی فعال بوده است. اما این جنبش به مرور در جهت نقش‌آفرینی بیشتر در عرصه سیاسی حرکت کرده است. با توجه به مواضع زیاد نخاله دبیرکل جدید جنبش و ارائه یک طرح پنجبندی توسط او برای اجرایی شدن گفتگوهای ملی و عبور از ساف، به نظر می‌رسد فعالیت جهاد اسلامی در عرصه سیاسی نیز رو به افزایش باشد.

نتیجه‌گیری

پایه‌های جنبش جهاد اسلامی فلسطین با تلاش‌های فکری و سیاسی برخی از شخصیت‌های فلسطینی و در راس آن‌ها فتحی شقاقی در اواخر دهه ۷۰ میلادی و تأثیرپذیری آنها از انقلاب اسلامی ایران شکل گرفت. شکل‌گیری این جنبش با هدف آزادسازی فلسطین و با شعار اتحاد همه فلسطینیان برای بیرون راندن اشغالگران، در چند مرحله بوده است؛ این جنبش آغاز مرحله درگیری‌های مسلحانه با نیروهای رژیم صهیونیستی یعنی اکتبر ۱۹۸۷ و اندکی پیش از شروع انتفاضه اول را تاریخ تاسیس رسمی خود تلقی می‌کند. مهمترین اصول کلی جهاد اسلامی نگاه به اسلام به عنوان نظام زندگی و مرجع دعوت به مبارزه و حرام دانستن به رسمیت شناختن اسرائیل است. شکل‌گیری انتفاضه‌ها، زنده نگه داشتن مسئله فلسطین، ایجاد مانع اساسی در برابر برنامه اصلی رژیم صهیونیستی، بازگشت اسلام به متن جریان‌های فلسطینی، خروج اسرائیل از غزه و تقویت هویت اسلامی و گفتمان مقاومت را می توان از جمله دستاوردهای جهاد اسلامی دانست که در همکاری با دیگر گروه‌های مقاومتی بدست آمده است. باوجود این دستاوردها جهاد اسلامی و دیگر گروه‌های مقاومتی در راستای تحقق هدف نهایی خود با چالش‌هایی روبرو هستند. مهمترین این چالش‌ها عبارت است از : مشارکت فعال‌تر در روندهای سیاسی، غلبه بر دو دستگی موجود در میان فلسطینی‌ها، اتخاذ راهبردهای مناسب برای مسائل قدس، آوارگان و شهرک‌های صهیونیستی و هماهنگی با سایر گروه‌های مقاومت در جهت پیشبرد طرحی مشترک برای آزادسازی فلسطین.

منابع

[۱] – الکوثر، آشنایی با جنبش جهاد اسلامی (حرکه الجهاد الاسلامی)، منتشر شده در تاریخ شنبه ۱۲ خرداد ۱۳۹۷، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://fa.alkawthartv.com/news/90964

[۲] – حسین مسعودنیا؛ سعید قربانی تازه‌کندی، تأثیر جمهوری اسلامی ایران بر شکل‌گیری گروه جهاد اسلامی در فلسطین، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی(علمی پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی)، دوره ۱۲، شماره ۳۷، زمستان ۱۳۹۵، صفحه ۹۷-۱۱۹، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://psq.kiau.ac.ir/article_529002.html

[۳] – انور ابوطه، تأثیر امام خمینی و انقلاب اسلامی در اندیشه و عملکرد جنبش جهاد اسلامی فلسطین، پرتال امام خمینی(ره) منتشر شده در تاریخ ۳۰ خرداد ۱۳۹۶، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://www.imam-khomeini.ir/fa/n127352

[۴] – حسین مسعودنیا؛ سعید قربانی تازه‌کندی، تأثیر جمهوری اسلامی ایران بر شکل‌گیری گروه جهاد اسلامی در فلسطین، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی(علمی پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی)، دوره ۱۲، شماره ۳۷، زمستان ۱۳۹۵، صفحه ۹۷-۱۱۹، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://psq.kiau.ac.ir/article_529002.html

[۵] – انور ابوطه، پیشین

[۶] – الکوثر، آشنایی با جنبش جهاد اسلامی (حرکه الجهاد الاسلامی)، منتشر شده در تاریخ شنبه ۱۲ خرداد ۱۳۹۷، قابل بازیابی در پیوند زیر:

http://fa.alkawthartv.com/news/90964

[۷] – خبرگزاری تسنیم، تفاوت‌های «مقاومت» و «سازش»-۶|دستاوردهای مقاومت در فلسطین، منتشر شده در تاریخ ۲۷خرداد ۱۳۹۸، قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/03/27/2033832

[۸] – پیشین

[۹] – محمدمحسن فایضی، انقلاب اسلامی و آرمان فلسطین؛ ۴۰ سال حمایت موثر، اندیشکده راهبردی تبیین، منتشر شده در تاریخ ۱۸ بهمن ۱۳۹۷، قابل بازیابی در پبوند زیر:

انقلاب اسلامی و آرمان فلسطین؛ 40 سال حمایت موثر

[۱۰] – احمد زارعان، چشم انداز مقاومت فلسطین در چالش های هویتی غرب آسیا، مجله مطالعات راهبردی جهان اسلام – تابستان ۱۳۹۵ – شماره ۶۶، منتشر شده در پایگاه اطلاع رسانی حوزه، تاریخ انتشار ۱۳۹۸/۵/۲۰، قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://hawzah.net/fa/Article/View/98310

[۱۱] – پیشین

[۱۲] – مشرق، نزدیک‌ترین گروه به انقلاب‌ اسلامی در فلسطین کیست؟، منتشر شده در تاریخ ۲۴ تیر ۱۳۹۲، قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://www.mashreghnews.ir/news/217149

[۱۳] – ایسنا، جهاد اسلامی انتخابات فلسطین را تحریم کرد، منتشر شده در تاریخ ۱۳ مهر ۱۳۹۸، قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://www.isna.ir/news/98071309509

[۱۴] – دبیرکل جنبش جهاد اسلامی : ملت ثابت قدم فلسطین معامله قرن را ناکام خواهد گذاشت، منتشر شده در تاریخ ۹ خرداد ۱۳۹۸، قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://www.irna.ir/news/83334028

[۱۵] – خبرگزاری فارس، جهاد اسلامی: هدف معامله قرن منزوی کردن برخی از جمله ایران است، منتشر شده در تاریخ ۵ تیر ۱۳۹۸، قابل بازیابی در پیوند زیر:

https://www.farsnews.com/news/13980405000883

[۱۶] – Iuvmpress, Islamic Jihad: Deal of Century only aims to protect Israel, 3 May 2019, at: http://iuvmpress.com/41741

منبع:http://tabyincenter.ir