مسقط؛ پل ارتباطی سوریه با شورای همکاری

این استراتژی بخشی از فرهنگ سیاسی و خصوصیات کاراکتر بومی عمانی­ها در سیاست خارجی است که همواره بر ضرورت حفظ گفتگوهای سازنده و روابط دیپلماتیک با همه کشورهای جهان تاکید دارد. اتخاذ چنین سیاستی از سوی دولتمردان عمانی نشان دهنده دو عنصر «بی طرفی» و «عمل گرایی» در سیاست خارجی این کشور در صحنه بین المللی است.

با آغاز بحران سوریه، عمان تنها کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس بود که عملاً هیچ اقدامی تنش زا علیه دمشق انجام نداد. البته عدم پیوستن عمان به کمپین کشورهای منطقه برای تغییر نظام سوریه، با توجه به سیاست بی طرفانه و عمل گرایانه این کشور جای تعجب نداشت.‌ مسقط در بحران سوریه بجای تلاش برای سرنگونی نظام بشار اسد، با حفظ موضع بی طرفانه خود، به میانجی گری مطمئن برای ایجاد مسیرهای دیپلماتیک میان دولت سوریه و معارضین بدل گشت. اکنون نظام بشار اسد بر مخالفین خود غلبه کرده است و عمان در کنار روسیه و امارات عربی متحده به دنبال کمک به دمشق برای خروج از انزوا بین المللی و بازسازی زیر ساخت های ویران شده این کشور است.

در دوران جنگ داخلی سوریه، عمان برخلاف قطر و عربستان سعودی که به حمایت های مادی و معنوی از معارضین سوری پرداختند، رویکردی بشر دوستانه و دیپلماتیک در پیش گرفت. عمانی ها قریب به نیم قرن است که سیاست عدم مداخله در امور داخلی دیگر کشورها را دنبال می­کنند. حال پس از گذشت یک دهه از بهار عربی، ابوظبی و منامه نیز با برقراری تماس با دولت سوریه، به مسیر سلطان نشین عمان پیوستند.

از ژانویه ۲۰۲۰ و با روی کار آمدن سلطان هیثم بن طارق آل السعید، رهبر جدید تلاش کرده است تا رویکرد مسقط نسبت به روابط با سوریه را حفظ کرده و حتی گسترش دهد. در اکتبر ۲۰۲۰ سفیر ویژه عمان به دمشق بازگشت و استوارنامه خود را به وزیر خارجه فقید سوریه ولید معلم تقدیم کرد.

مسقط پس از پیروزی دولت قانونی سوریه بر معارضین داخلی، برای تامین منافع خود در سوریه، برقراری و تحکیم روابط با دمشق را امری ضروری دانست. دولتمردان عمانی هدف این کشور در سوریه را دستیابی به صلح و ثبات و ایجاد فضای مناسب برای برقراری ارتباط با طرفین منازعه اعلام کردند،که در جهت برقراری امنیت در منطقه است. مسقط همچنین معتقد است شرط لازم برای بازگشت ثبات به سوریه بازسازی این کشور است.

در مقابل دمشق نیز عمان را به عنوان شریکی مطمئن و پل ارتباطی با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس می­داند. در دورانی که روسیه با حمایت نظامی از سوریه سبب پیش روی دولت بشار اسد در صحنه میدانی شد، سفر ولید معلم در اوت ۲۰۱۵ به عمان تاکید دوباره مسقط بر ایجاد یک کانال قابل اعتماد برای گفت و گو میان نظام سوریه و معارضین بود. اگرچه نقش بی طرفانه عمان باعث شده تا مقامات دمشق به مسقط بعنوان یک پل ارتباطی برای دسترسی به شورای همکاری استفاده کنند، اما ابوظبی نیز از مدت ها قبل ارتباطات خود را با نظام سوریه برقرار کرده است. در این میان هاآرتص نیز در گزارشی با عنوان ارتباطات پنهانی و کمک‌های امارات به دولت بشار اسد، نوشته است: اماراتی ها صرفاً به کمک مالی به حکومت اسد اکتفا نمی کنند. بلکه در حال آموزش خلبانان سوری و همچنین مأموران اطلاعاتی سوریه در خاک خود هستند.

در حالی که تهران و مسکو از توان بالایی برای کمک به سوریه در فرآیند بازسازی این کشور برخوردار نیستند؛ دمشق برای بازسازی سوریه به سرمایه گذاری کشورهای ثروتمند شورای همکاری مانند امارات و عربستان سعودی نیاز دارد. افزایش تحرکات دیپلماتیک عمان در سوریه نه تنها منافع این سلطان نشین را در منطقه شامات نشان می دهد؛ بلکه شامل فرصت های سرمایه گذاری و افزایش نفوذ منطقه ای مسقط به عنوان پلی دیپلماتیک در منطقه منا است. عمانی ها همچنین بر خلاف کشورهای شورای همکاری موضع ای خاص نسبت به حضور تهران در سوریه ندارند. حمایت عمان از دمشق را می­توان ذیل روابط ویژه میان تهران-مسقط ارزیابی کرد. سلطان قابوس در دهه ۷۰ میلادی در جریان شورش ظفار از حمایت و پشتیبانی شاه وقت ایران برخوردار شد و از آن پس برخلاف کشورهای اکثر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، سیاستی مستقل و دوستانه در قبال همسایه شمالی خود اتخاذ کرد.

البته این اقدامات عمان آژیر قرمز را در واشنگتن به صدا در آورده است. قانون تحریم های سزار که از سوی ایالات متحده آمریکا علیه نظام سوریه وضع شده است، می­تواند فعالیت های مسقط برای بازسازی سوریه را به چالش بکشد. این قانون همه بازیگرانی که با دولت سوریه یا هر بخش از اقتصاد این کشور که در ارتباط نزدیک با دولت سوریه باشد را در لیست تحریمی وزارت خزانه داری آمریکا قرار خواهد داد.

بر همین اساس عمانی ها نیز در کنار امارات اقدامات خود در سوریه را با احتیاط پیگیری می کنند تا مشمول تحریم سزار نشوند. در حالی که  اکثر دولت های غربی آماده برقراری روابط دیپلماتیک با سوریه نیستند، عمان می­تواند به عنوان کنشگری مهم در مسئله سوریه، در ایجاد تعامل میان غرب و دولت دمشق نقش کلیدی بازی کند. ظرفیت های بالقوه و بالفعل در بحران سوریه می­تواند سلطان نشین عمان را تبدیل به بازیگری مهم در روند ادغام دوباره سوریه در جهان عرب و نظام بین الملل کند.

منابع پژوهش در دفتر پژوهشکده موجود است