دولت بایدن- هریس چطور خاورمیانه را تغییر می دهد؟

 به نقل از ایندیپندنت، “بل ترو” در گزارشی آینده منطقه خاورمیانه را در صورت پیروزی جو بایدن و کامالا هریس در انتخابات 2020 ترسیم کرده و به روند تغییرات روابط آمریکا با کشورهای خاورمیانه می‌پردازد. نویسنده در این رابطه می‌نویسد:«یکی از عجیب‌ترین موضوعات در طول دوره برگزاری انتخابات اسرائیل، طرفداران بنیامین نتانیاهو بودند که در تبلیغاتشان، تصاویر دونالد ترامپ را در دست داشتند. در طول سه دوره رای گیری انتخاباتی اسرائیل در یک سال، بنرهای مربوط به شعار ترامپ مبنی بر «آمریکا را بزرگ نگه دار» در مقرهای حزب نتانیاهو و تجمعاتی که شکل گرفته بود، در حدی ظاهر شد که پیش از آن پوسترهای تبلیغاتی هیچ نامزدی در اسرائیل تا این حد فراگیر نشده بود».

به اعتقاد هواداران نتانیاهو حمایت از ترامپ به اندازه حمایت از شخص نتانیاهو برای راست‌گرایان در اسرائیل حائز اهمیت بوده و حیاتی به شمار می‌رود. از این رو اسرائیل تاکنون بارها و بارها از ترامپ به عنوان بهترین دوست خود یاد کرده است. از این رو نگرانی‌ها با انتشار نظرسنجی‌هایی که از پیروزی احتمالی بایدن، معاون سابق باراک اوباما حکایت دارند، رو به افزایش است. در همین راستا شبکه تلوزیونیI24 اسرائیل در نظر سنجی که از مردم این منطقه گرفته است، به این نتیجه رسیده است که تنها 18.8 درصد مردم اسرائیل خواهان پیروزی بایدن هستند.

درحقیقت، پیروزی بایدن در کنار هریس میتواند وضعیت ایالات متحده را در خاورمیانه و شمال آفریقا تغییر دهد و بر موقعیت نزدیکترین متحدان ترامپ مانند اسرائیل، عربستان سعودی و امارات متحده عربی و همچنین دشمنان او مانند ایران به شدت تأثیر بگذارد.

دولت بایدن و هریس چگونه خواهد بود؟

بروس ریدل به عنوان یکی از اعضای ارشد بروکینگز و مشاور سابق چهار رئیس جمهور آمریکا، یکی از مطمئن ترین اقدامات دولت بایدن در خاورمیانه را پیوستن مجددش به توافق هسته‌ای ایران در سال 2015 می‌داند. به اعتقاد ریدل در حالی که ترامپ در سال 2018 بسیار ناعادلانه از برنامه جامع اقدام مشترک به نفع پیاده سازی سیاست فشار حدااکثری و اعمال تحریم‌ها علیه ایران خارج شد، بایدن آن را اقدامی نادرست و بی‌پروا خواند که موجب شده امنیت ملی آمریکا تضعیف شود و این اقدام ترامپ را نقد کرد.

بایدن و هریس اگرچه تاکنون بارها به صراحت اعلام کرده‌اندکه توافق هسته‌ای فعلی ایران در مواردی نقص دارد، اما«بهترین ابزارموجود»برای مهار نیت‌های هسته‌ای خطرناک تهران خواهد بود. علاوه بر این هریس و بایدن یک صدا اقدام ترامپ مبنی بر ترور شهید سلیمانی به عنوان فرمانده ارشد سپاه قدس ایران را صراحتا نقد کرده‌اند، هریس حتی ضمانت کرده است از اقدامات احتمالی پنتاگون مبنی بر حمایت مالی از برنامه‌ها و اقدامات نظامی علیه ایران جلوگیری نماید.

این تغییر سیاست بدون شک می‌تواند مورد استقبال ایران قرار گرفته و موجب کاهش حملات شبه نظامیان مورد حمایت ایران به پایگاه‌های نظامی آمریکا در عراق شود. اما در عین حال می‌تواند ضربه‌ای سنگین به اسرائیل وارد نماید که بارها از موضع تندروی ترامپ در قبال ایران حمایت کرده و آن را شجاعانه تلقی کرده است.

در چنین شرایطی اسرائیل ممکن است به دلیل اختلافات بسیار با فلسطین پس از آنکه ترامپ در سال 2017 اعلام کرد سفارت آمریکا را به بیت‌المقدس انتقال دهند و این شهر را به عنوان پایتخت اسرائیل معرفی کرد، به دردسرهای بزرگی بیفتد. این در حالی است که سیاست‌های ترامپ در قبال اسرائیل بیشتر با تاکید بر ایدئولوژی‌ها ونظرات سفیر سابقش در اسرائیل، دیوید فریدمن است.

دولت ترامپ در طول فعالیت خود توافق صلح طرفدار منافع اسرائیل تحت عنوان معامله قرن را به رسمیت شناخت و در این طرح تمام حقوق فلسطین را نادیده گرفت. او هم‌چنین تمام بودجه آژانس پناهندگان فلسطینی در سازمان ملل را قطع کرد و دیدگاه دیرینه آمریکا مبنی بر ناسازگاری شهرک‌سازی‌‌های اسرائیل در کرانه باختری با قوانین بین‌المللی را از بین برد.

در ماه ژانویه فریدمن به ضمیمه فوری مناطق کرانه باختری رود اردن به اسرائیل چراغ سبزنشان داد، این در حالی بود که این اقدام یک نقض قوانین بین المللی آشکار به حساب می‌آمد. از سوی دیگر در ماه‌های اخیر ترامپ با اقداماتی که انجام داده زمینه به رسمیت شناختن اسرائیل از سوی امارات متحده عربی، بحرین و حتی سودان را فراهم آورده و با این اقدام خود خشم رهبران فلسطینی را که توافقات صورت گرفته میان کشورهای نام‌برده را همچون «خنجری از پشت » تلقی می‌کنند، برانگیخته است.

ترامپ اما همچنان بر این موضوع اصرار دارد که 5 کشور دیگر نیز می‌توانند این الگو را دنبال نمایند و عمان را گزینه بعدی خوانده است که می‌تواند اسرائیل را به رسمیت شناخته و از روابط تجاری و دیپلماتیک سودمندی با آن بهره ببرد.

از سوی دیگر بایدن اظهار کرده است که از طرح الحاق کشورهای عربی برای به رسمیت شناختن اسرائیل استقبال نمی‌کند و با انتقاد از فعالیت‌های ترامپ مبنی بر اینکه « هر گونه امید برای صلح را از بین می‌برد» عنوان کرده حتی ممکن است در آینده تمام این اقدامات ترامپ را «معکوس» نماید. با این حال بعید است وی سفارت آمریکا را مجددا به تل آویو برگرداندیا برای به خطرانداختن معاملات جدید اسرائیل با خلیج فارس وسودان دست به اقدامی بزند. با این حال بایدن متعهد شده است که کمک‌های ایالات متحده را به فلسطینیان بازگرداند، مشروط بر اینکه حمایتی از تروریست‌ها در زندان‌های اسرائیل صورت نگیرد.برای بازگشایی کنسولگری آمریکا در قدس شرقی و بازگشایی سازمان آزادیبخش فلسطین در واشنگتن نیز اقداماتی انجام خواهد داد.

اگرچه بسیاری از مفسران اسرائیلی با نگاهی کامل به مواضع کامالا هریس معتقد هستند که وی طرفدار سرسخت روابط اسرائیل و آمریکا بوده و در صورت پیروزی بایدن در انتخابات وی با 78 سال سن، پیرترین رئیس‌جمهور این کشور خواهد شد و در نتیجه، هریس به عنوان معاون وی نقش فعال‌تری در دولت بایدن خواهد داشت، از این رو جای هیچ‌ نگرانی نیست.

به عنوان مثال یکی از اولین اقدامات هریس به نفع اسرائیل مربوط به زمانی است که به عنوان سناتور کالیفرنیا مشغول به فعالیت بود و در سال 2017 حمایت مالی از لایحه‌ای را کرد که قطعنامه 2334 شورای امنیت سازمان ملل مبنی بر محکومیت شهرک‌سازی رژیم صهیونیستی را نقد می‌کرد و اساسا بادولت اوباما به خاطراینکه آمریکا اجازه تصویب قطعنامه محکومیت شهرک‌سازی رژیم صهیونیستی درشورای امنیت راداده بود،مخالفت کرد.در نوامبر همان سال نیز هریس از اسرائیل بازدید کرد و با نخست‌وزیر نتانیاهو نیز ملاقاتی انجام داد و بعد از آن سفر مدیر ارتباطات انتخاباتی هریس، مک کلاتچی عنوان کرد: « حمایت از اسرائیل برای هریس یک نقش و اهمیت اساسی دارد». هریس حتی اخیرا به دلیل ارتباطات قوی خود با کمیته روابط عمومی اسرائیل امریکا به عنوان لابی قوی اسرائیل در آمریکا،موسوم به آیپک مورد انتقاد شدید دموکرات‌های چپ‌گرا قرار گرفته است. با این حال او همانند سایر دموکرات‌های دیگر با برنامه‌های نتانیاهو مبتنی بر الحاق کرانه باختری به رژیم صهیونیستی مخالفت کرده و حتی در نامه‌ای خطاب به ترامپ خواسته بود که از این طرح حمایت نکند چرا که مانع ایجاد چشم‌اندازی مثبت مبنی بر مذاکره منتهی به ارائه راه‌ حل میان فلسطین و اسرائیل خواهد شد.

از این رو شاید بزرگترین تغییر سیاست هریس و بایدن، نه اسرائیل بلکه مربوط به متحد ترامپ در عربستان سعودی باشد. بایدن به مناسبت سالگرد قتل جمال خاشقچی بیانیه‌ای منتشر کرد و در آن گفت در صورت پیروزی در انتخابات رابطه آمریکا با پادشاهی آل سعود را مجددا مورد ارزیابی قرار خواهد داد و به حمایت‌های آمریکا از تداوم جنگ ویرانگر عربستان در یمن نیز پایان می‌دهد. او صریحا اعلام کرده بود که آمریکا حاضر نیست ارزش‌های خود را برای خرید نفت و فروش اسلحه به عربستان زیر سوال ببرد.در همین حال، کامالا هریس نیز سال گذشته پس از تدوین مشترک قانونی که خواستار ارائه گزارش درباره یافته‌های جامعه اطلاعاتی درخصوص قتل خاشقچی می‌شد،از این طرح حمایت کرد و به تصویب قطعنامه‌ای مبنی بر جلوگیری از فروش سلاح به پادشاهی عربستان رای داد.بر اساس آخرین کتاب منتشر شده از باب وودوارد، ترامپ در این مورد که محمد بن سلمان را در ارتباط با قتل خاشقچی از رسوایی نجات داده است،لاف زده و به اعتقاد سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا محمد بن سلمان خودش دستور این حمله را صادر کرده است. این در حالی است که ترامپ ادعا می‌کرد، اعضای کنگره آمریکا را وادار ساخته تا ماجرای دست داشتن محمد بن سلمان دراین ترور فجیع را پیگیری نکنند. این همان رویکرد آشفته ترامپ است که همچنان موجب شده حتی متحدانش نیز از آن غافل نشوند.ترامپ از زمان خروج از توافق هسته‌ای با ایران، تحریم‌های سختی را علیه تهران اعمال کرده است. با این حال در سال 2019 نیز هنگامی که تاسیسات نفتی عربستان مورد حمله قرار گرفت و عبور و مرور دریایی در خلیج فارس از سوی ایران تحت فشار قرار گرفت او هیچ اقدامی انجام نداد. در ماه ژانویه نیز هنگام که به اعضای کنگره گفت برای اطلاع از جنگ احتمالی با ایران، حساب توئیترش را دنبال نمایند، کل جهان را دچار تشویش کرد. یکی از اعضای ارشد بروکینگز در این باره گفته بود در چهار سال ریاست‌جمهوری ترامپ، افزایش نگرانی‌های برخی از شرکای منطقه‌ای ترامپ در مورد تعهدات آمریکا را به خوبی درک کرده است. به اعتقاد وی ترامپ یک شبه نظرات خود را در مورد موضوعاتی که به شدت بر امنیت ملی آمریکا و متحدانش اثر می‌گذارد تغییر می‌دهد. از این نظر پیروزی بایدن به دلیل ثبات عقیده و شفافیتی که وی در سیاست خارجی‌اش دارد، هم می‌تواند اعتبار آمریکا را بالا برد و هم اینکه برای شرکای محلی‌اش یک نقطه قوت تلقی شود.

علیرغم اینکه کشورهایی همانند عربستان سعودی، امارات و مصر که به این دلیل که از سوی بایدن به خاطر نقض حقوق بشر دچار محکومیت‌هایی خواهند شد، طبیعی است که آنها نیز رویه خصمانه‌ای را نسبت به وی اتخاذ نمایند با این حال بعید به نظر می‌رسد که بایدن اقدامی قاطعانه در برابر اشتباهات آنها انجام دهد و در نهایت آنها هم از قابل پیش‌بینی بودن بایدن استقبال خواهند کرد.در همین حال کمترین میزان تغییر سیاست آمریکا ممکن است در عراق و سوریه باشد. رابرت اس فورد، یکی از اعضای ارشد موسسه خاورمیانه در واشنگتن می‌گوید: «تا زمانی که دولت عراق بر این موضع است که سربازان آمریکایی می‌توانند در این کشور بمانند، بعید به نظر می‌رسد که سیاست بایدن و ترامپ چیزی غیر از این باشد و آنها از سربازان خود نمی‌خواهند که عراق را ترک نمایند. این موضوع در مورد سوریه نیز صدق می‌کند، به خصوص اینکه تعداد نیروهای آمریکا در این منطقه بسیار اندک است.اقدامات ترامپ مبنی بر بازگرداندن نیروهای نظامی آمریکایی از منطقه اقدام خاصی نبوده و در بین تمام طیف‌ها و جریانات سیاسی مطرح می‌شود. بایدن نیز علیرغم اینکه از طرفداران درگیری نظامی در عراق در سال 2003 بوده و در سال 2007 نیز از روند فدرالیزه کردن این کشور حمایت کرده است، با این حال قصد دارد رویکرد عمل‌گرایانه‌تری در قبال این کشور اتخاذ نماید و تا جای ممکن از درگیری‌های نظامی در افغانستان که رهبران آمریکا را بسیار بد جلوه داده است، جلوگیری نماید. او از خروج 2 هزار سرباز آمریکایی از عراق صحبت کرده بود، رقمی که به اعتقاد بسیاری در دولت ترامپ در خاک عراق مستقر شدند.احتمالا با پیروزی بایدن، جایگاه کردهای سوریه ارتقا پیدا خواهد کرد، موضوعی که مواضع ترامپ همزمان با حملات جنجالی ترکیه به شمال سوریه در آن مورد اتهام قرار گرفت. روابط قوی بایدن با رهبران کرد، خشم آنکارا را برمی‌انگیزد. افشای کلیپ هشت ماه پیش بایدن که در آن اقدامات رجب طیب اردوغان هدف قرار داده شده بود و بایدن در خواست حمایت از احزاب مخالف وی را داده بود، بسیار بحث برانگیز شد..بایدن در مصاحبه با نیویورک تایمز رجب طیب اردوغان را «خودکامه» خوانده بود و از دسترسی این کشور به پایگاه‌های مورداستفاده آمریکا برای شکست وی در انتخابات ابراز نگرانی کرد. مشاور ارشد اردوغان اظهارات بایدن را در توئیتر نقد کرد و اظهاراتش او را مبتنی بر جهل و تکبر و دورویی عنوان کرد.با این همه گفته می‌شود که با وجود بحران جهانی شیوع ویروس کرونا، خاورمیانه کانون توجه بایدن تازه انتخاب شده نخواهد بود. کووید19، مراقبت‌های بهداشتی، وضعیت اقتصادی به همراه راهکارهای تضادآمیز دولت ترامپ در این سال‌ها همه چیز را برای بایدن تحت الشعاع قرار خواهد داد. فورد که یک دیپلمات باسابقه و متخصص در امور خاورمیانه است می‌گوید اگرچه ترامپ به واسطه توافقات صلح با اسرائیل بر منطقه خاورمیانه تسلط و تمرکز پیدا کرده است، با این حال اصرار بر این موضوعات برای ترامپ منفعت دارد چرا که وی از این طریق سعی می‌کند از پاسخ دادن به موضوعات مرتبط با ویروس کرونا و اقتصاد به نوعی آگاهانه طفره رود. با این حال خاورمیانه برای بایدن در صورت پیروزی در انتخابات، به هیچ عنوان در اولویت قرار ندارد.