اخیرا آمریکا برای پایان دادن به جنگ بیست ساله خود در افغانستان، با طالبان به توافقی رسید که بندی از آن توافق مبادله زندانیان دولت و طالبان بود. اما گزارش ها نشان می دهد که آن گروه از نیروهای طالبان که در بند دولت بودند، پس از آزادی به میدان جنگ باز گشته اند؛ حال آنکه این عمل نقض مستقیم تعهداتی است که شورشیانِ طالبان به کاخ سفید داده اند.
تحقیقات محرمانه ای که بدست فارین پالیسی رسیده است، نشان می دهد که اکثر زندانیان طالبان که در پی توافق بدست آمده بین رهبران شورشیان و آمریکا از زندان آزاد شدند، سلاح های خود را بدست می گیرند تا با نیروهای افغان بجنگند و جهاد خود را تا سرنگونی دولت تحت حمایت آمریکا در افغانستان و جایگزینی آن با امارت اسلامی ادامه دهند.
در مقاله منتشر نشده ای که توسط «مایکل سمپل» و «فلیکس کوهن» دو تن از کارشناسان امور طالبان برای پروژه گفتگوی صلح افغانستان در دانشگاه کوئین در بلفاست ایرلند شمالی نوشته شده، می خوانیم که 68% از 108 زندانی سابق طالبان که در این تحقیق مورد مطالعه قرار گرفته اند، پس از آزادی دوباره به طالبان پیوسته و فعالیت های خشونت بار و جنگ طلبانه خود را از سر گرفته اند. شماری از آنها ترفیع درجه پیدا کرده و به سمت های فرماندهی منصوب شده اند و شماری دیگر به پست های رسمی سابق خود در دولت خودخوانده طالبان بازگشته اند؛ به نحوی که هم اکنون انتصاب زندانیان سابق به عنوان وُلسوال (بخشدار) –که مسئول امور نظامی و نظارت بر امور شهروندان غیر نظامی در بخش های تحت کنترل طالبان است- به شکل گسترده ای دیده می شود. هشت درصد از مصاحبه شوندگان، مایل به بازگشت به میدان نبرد هستند که بدلیل مخالفت خانواده و به ویژه همسرانشان به این امر اقدام نکرده اند. 24 تا 27 درصد دیگر به دلایل مختلف به میدان نبرد بازنگشته اند؛ مهمترین این دلایل آن است که می خواهند به زندگی عادی برگردند. یکی از مقامات ارشد افغانستان که نمی خواست نامش فاش شود، به ما گفت که یافته های گزارش با شواهد وی مطابقت دارد.
این تحقیق به تردیدهایی که پیرامون عمل طالبان به تعهداتش وجود داشت، مهر تأیید می زند. در توافق بدست آمده، طالبان متعهد شده است که نیروهای خود را پس از آزادی از زندان، از صحنه نبرد دور نگه دارد، دست از خشونت بردارد و از سایر شروط توافق از جمله عدم ارتباط با القاعده پیروی کند. منتقدان این توافق فکر می کنند که تنها خواسته طالبان بازگشت به قدرت و استقرار دولت اسلامی در همکاری با القاعده است.
افشای فریبکاری های طالبان در حالی صورت می گیرد که مقامات امنیتی افغانستان تأیید کردند که همه زندانیان در هر دو طرف آزاد شده اند. هیأتی از دولت افغانستان برای انجام گفتگوهای مستقیم با رهبران طالبان، روز جمعه به قطر اعزام می شود. آمریکا روز 29 فوریه توافق دو جانبه ای را با طالبان امضا کرد که به موجب آن واشنگتن موافقت کرد نیروهایش را از افغانستان خارج کند و به این جنگ بیست ساله که در پی حملات یازده سپتامبر توسط القاعده آغاز شده بود، پایان دهد. در عوض شورشیان موافقت کردند به ارتباط خود با القاعده پایان دهند و حملاتشان را به نیروهای امریکایی حاضر در افغانستان متوقف کنند.
مبادله زندانیان مقدمه ای برای انجام گفتگو بین دولت افغانستان و طالبان بود. هر دو طرف در حال آماده سازی هیأت هایی برای اعزام به قطر هستند و به گفته مقامات افغانستان، این گفتگوها ظرف هفته های آینده آغاز می شود. روند عقب نشینی نیروهای آمریکایی با چنان سرعتی در حال انجام است که به گفته منابع نظامی، حتی قبل از ضرب الاجل تعیین شده، احتمالا به پایان خواهد رسید.
اما در آن سو طالبان هنوز روابط خود را با القاعده قطع نکرده و به گفته برخی از کارشناسان، از زمان توافق دوحه دو گروه به یکدیگر نزدیک تر هم شده اند. در این توافق که به وسیله زلمای خلیلزاد نماینده ترامپ بدست آمد، هیچ اشاره ای به موضوع تجارت مواد مخدر که سالانه 500 میلیون دلار نصیب طالبان می کند نشده است. همچنین پاکستان که میزبان شورشیان است و به آنها کمک مالی می کند، وادار نمی شود که از کمک های خود بکاهد. دولت افغانستان هم در این مذاکرات حضور نداشت و توافق، بدون مشارکت آنها بدست آمد.
خلیلزاد در سخنانی، آزادی زندانیان را تمرینی برای اعتمادسازی بین دولت افغانستان و دشمنانش دانست. رهبران طالبان متعهد شدند که زندانیان آزاد شده را بار دیگر به جنگ اعزام نکنند و قول دادند که آزادشدگان با اتکا به کمک های مالی طالبان و قطر –که میزبان دفتر سیاسی شورشیان است- در آرامش به خانه های خود باز گردند.
در ابتدا قرار بود که طی هفته های پس از توافق دوحه، مبادله 5000 زندانی طالبان در ازای 1000 نیروی امنیتی افغان صورت گیرد، اما با بروز اختلافاتی انجام این مبادله طول کشید. اخیرا استرالیا و فرانسه با توجه به مرگ سربازانشان در حملات طالبان، به آزادی اعضای این گروه اعتراض کردند؛ در پی اعتراض این دو کشور، اشرف غنی رئیس جمهور افغانستان اقدام به تشکیل لویی جرگه (مجمع مشورتی سران قبایل افغانستان) کرد تا رضایت همه را برای ادامه تبادل بدست آورد و به این ترتیب جریان مبادله، چهارشنبه گذشته با آزادی آخرین گروه از زندانیان طالبان کامل شد.
انتظار می رود که با پایان جریان مبادله، گفتگوهای بین دو طرف به هدف رسمیت دادن به جریان صلح و مشارکت دادن طالبان در اداره کشور به زودی آغاز شود. با این وجود طالبان که خود را دولت در تبعید افغانستان می داند و نام امارت اسلامی افغانستان را بر خود گذاشته است، حاضر به به رسمیت شناختن مشروعیت دولت غنی نیست. به گفته مقامات افغانستان و امریکا، امتناع طالبان از پذیرش و رعایت همه مواد توافقنامه، مانع از پیشرفت گفتگوها می شود. گرچه طالبان به تعهد خود مبنی بر عدم حمله به نیروهای آمریکایی پایبند مانده اند، اما از 29 فوریه حملات خشونت بار خود را به غیرنظامیان و نیروهای دولتی افزایش داده اند. گزارش سامان ملل نشان می دهد که در این مدت 3500 غیر نظامی در حملات طالبان کشته یا زخمی شده اند که 1300 نفر تنها در نیمه نخست سال 2020 جان خود را از دست داده اند.
درحالیکه تردیدها در مورد صداقت طالبان در مذاکرات بیشتر و جدی تر شده است، تحقیق جدیدی که توسط مؤسسه صلح، امنیت و عدالت انجام شده، نشان می دهد تعهد طالبان مبنی بر اینکه زندانیان آزاد شده جنگ با دولت را از سر نخواهند گرفت، برای شورشیان آزاد شده بی معنی است. یکی از آنها به تیم تحقیق مؤسسه صلح گفت «این تعهد فریب بوده و ترفندی است که ما در مقابل خارجی ها به کار می گیریم تا انها را بازی دهیم. ما زندانیان سابق، به پست های خود باز می گردیم و جهاد را از سر می گیریم؛ ما موظفیم که تا زمان روی کار آمدن دولتی اسلامی علیه اشغالگران بجنگیم».
به گفته آقایان سمپل و کوهن دو محقق دانشگاه کوئین «تردیدی درخصوص بازگشت زندانیان به اغوش طالبان وجود ندارد؛ آنان خود را موظف به جهاد می دانند و هیچگاه این جایگاه را ترک نکرده بودند که حالا بخواهند به آن بازگردند. آنها با بازگشت به میدان جنگ، دستور رهبر خود را اجابت می کنند و یکی از این دستورات عدم ایجاد مانع در برابر جهاد است. جلوگیری از پیوستن زندانیان آزادشده به میدان جنگ، مصداق ایجاد مانع در برابر جهاد بوده و لذا ممنوع می باشد. از دید برخی از طالبانی که ما با آنها مصاحبه کردیم، قابل درک بود که تعهد سران طالبان مبنی بر عدم الحاق زندانیان آزاد شده به جنگ، فریبی عمدی است و چون آزادی زندانیان در گرو دادن این تعهد بوده، باید انجام می شده است»
گرچه برخی از رهبران ارشد نظامی در امریکا نیز نگرانی خود را بابت عدم پایبندی طالبان به شرایط توافق دوحه اظهار داشتند، اما با این وجود وقفه ای در خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان ایجاد نکردند. از 13000 نیروی نظامی آمریکایی که قبل از توافق دوحه در افغانستان بودند، اکنون حدود 8600 نفر باقی مانده اند. به گفته ترامپ «جریان خروج، طی ماههای آینده ادامه خواهد یافت و پیش از انتخابات ریاست جمهوری امریکا در ماه نوامبر، به 4 تا 5 هزار نفر خواهد رسید».
همه اینها در حالی است که برخی از رهبران نظامی آمریکا علنا از روابط محکم طالبان با القاعده سخن گفته اند. ژنرال «کنت مکنزی» رئیس فرماندهی مرکزی در ماه ژوئن گفت که طالبان به شرایط توافق دوحه پایبندی کامل نداشته اند «طالبان باید نشان دهند که شریکی مطمئن برای ما هستند.» یکی از مقامات دولت کابل هم اشاره کرد که امریکا از عدم پایبندی کامل طالبان به مفاد توافقنامه ناراضی است. به گفته وی گزارش دانشگاه کوئین نشان می دهد که «طالبان باید تناقض های موجود در سیاست داخلی خود را مدیریت کنند؛ آنان از یک طرف شعار صلح خواهی سر می دهند و از طرف دیگر جنگجویانشان خشونت آفرینی می کنند. شعار کافی نیست و آنها باید در عمل نشان دهند که خواهان صلح هستند؛ البته آمریکا هم باید دخالت کند تا طالبان را مجبور به پایبندی به توافق نماید.»
منبع:https://pe.annabaa.org/
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.