دست و پا زدن ترکیه در میان بحران ها

ترکیه بحران ویروس کورونا را چگونه مدیریت می کند؟

احمد اینسل. — همه گیری کووید-١٩ در ترکیه تحولی متعادل دارد. رقم رسمی مرگ و میر های اعلام شده در ١۴ ماه مه ۴ هزار تن بوده، اما مانند تقریبا همه کشورها (به استثنای بلژیک)، این رقم رسمی به دلایل مختلف کمتر از میزان واقعی است. در استانبول، مقایسه مرگ ومیرهای ماه های مارس-آوریل ٢٠٢٠ با ۵ سال گذشته تخمینی درمورد افزایش مرگ و میر مستقیم یا غیرمستقیم مربوط به همه گیری ویروس به دست می دهد. اگر این برآورد به همه کشور تعمیم داده شود، افزایش میزان مرگ و میر ناشی از ویروس بین ۵٠ تا ۶٠ درصد بیش از رقم اعلام شده توسط وزارت سلامت و بهداشت است که حدودا ۶ هزار مرگ می شود. برای کشوری با ٨٣ میلیون جمعیت، درحال حاضر این نتیجه چندان فاجعه بار نیست زیرا قابل مقایسه با آلمان است و مزیتی که ترکیه دارد این است که جمعیتش جوان تر از کشورهای اروپایی است.

ازسوی دیگر، پس از ساده انگاری درباره همه گیری ویروس، دولت دست به اقداماتی سختگیرانه درمورد قرنطینه کردن افراد سالخورده، ممنوعیت رفت و آمد بین شهرها، تعطیل مدارس، فروشگاه ها و رستوران ها زد. ظرفیت پذیرش بیمار در بیمارستان ها به حد اشباع نرسید. دولت از نظر مدیریت شیوع ویروس، با کمی تأخیر اقدام کرد. البته شیوع ویروس هم با یک تأخیر یک ماهه به ترکیه رسید و این امر به نظام بیمارستانی امکان داد خود را برای دریافت شوک آماده کند.

اقدامی بسیار تبعیض آمیز نشانگر ماهیت انتقامجوی اقتدارگرایی اردوغانی است. مجلس قانونی را تصویب کرد که یک سوم افراد زندانی مشمول بخشودگی شوند. یکباره، ٩٠ هزار زندانی آزاد شدند، اما محکومان سیاسی، نمایندگان منتخب، روزنامه نگاران، وکلا و فعالان تشکل ها آزاد نشدند. با آزاد کردن محکومان جزایی، به ویژه یکی از سرکردگان گروه های تبهکار، که در محافل راست افراطی محبوبیت دارد و کارهای خلاف دستگاه های امنیتی را انجام می دهد، تبهکاران آزاد شده اند اما زندانیانی که جرمشان مخالفت بدون هرگونه خشونت با اقتدارگرایی اردوغان است، در زندان مانده اند و این به روشنی ماهیت نظام حاکم را نشان می دهد. اما اقدام درمورد کمک به خانواده های دچار مشکل، موفقیت نسبی مدیریت شیوع جهانی ویروس توسط دولت به نظر می آید که تا حدودی میزان حمایت از اردوغان در نظرسنجی ها را افزایش داده باشد، درحالی که پیش از شیوع ویروس این حمایت به مقدار زیاد کاهش یافته بود.

کریس دن هوند. — بانک مرکزی تا چه زمان می تواند ارزش لیره ترک دربرابر ارزهای خارجی را حفظ کند ؟

احمد اینسل. —در پایان ماه آوریل، ذخایر ناخالص بانک مرکزی به ۵١ میلیارد دلار (۴۶.٧٣ میلیارد یورو) کاهش یافت. این رقم کمی کمتر از ٣ ماه واردات است. ذخایر ناخالص ارزی در پایان سال ٢٠١٩ حدود ٧۵ میلیارد دلار (۶٨.٧٢ میلیارد یورو) و در پایان سال ٢٠١۶ حدود ١٠۶ میلیارد دلار (٩٧.١٢ میلیارد یورو) بوده است. این ارقام مربوط به ذخایر ناخالص، بدون درنظر گرفتن ذخایر طلا است. به صورت خالص، ذخایر ارزی در پایان ماه آوریل ٢٨ میلیارد دلار (٢۵.۶۵ میلیارد یورو) بوده است. از فوریه ٢٠٢٠، بانک مرکزی در حدی گسترده از ذخایر ارزی برای جلوگیری از کاهش ارزش لیره ترک استفاده کرده است. بانک های دولتی نیز مقادیر زیادی ارز فروخته اند. به رغم انجام این کارها، لیره ترک از آغاز سال ٢٠٢٠ حدود ١۵ درصد از ارزش خود دربرابر دلار را از دست داده است.

فشار زیادی دربرابر کاهش ارزش لیره ترک وجود دارد. سرمایه گذاران خارجی از سرمایه گذاری خودداری نموده و سرمایه های خود را از ترکیه خارج می کنند. خانواده ها و موسسات نیز از نگهداشتن لیره ترک اکراه نشان می دهند. سیاستی که اردوغان درمورد کاهش نرخ بهره درپیش گرفته، به تضعیف بازهم بیشتر لیره ترک دامن می زند. ذخیره های ارزی خانواده ها افزایش می یابد و بخصوص مردم ترجیح می دهند که پس انداز خود را به صورت ارز در خارج از نظام بانکی نگهدارند و این امر به نوبه خود موجب تضعیف بیشتر نظام بانکی می شود. بانک مرکزی و بانک های دولتی تقریبا همه اندوخته های خود را صرف مداخلات در بازار ارز کرده اند و دولت، با موضعی ملی گرایانه، از استفاده از امکانات صندوق بین المللی پول سرباز می زند. تعلیق قابلیت تبدیل لیره ترک و محدود ساختن تحرک سرمایه ها و غیره، درحال حاضر در برنامه دولت نیست، اما همه ترس از این دارند که ناگهان در یک شامگاه جمعه، پس از بسته شدن بازارها، این کارها اعلام شود. در آغاز ماه مه، مقامات مالی ترکیه نومیدانه می کوشیدند به توافق هایی برای تهاتر پولی با بانک های مرکزی ژاپن و انگلیس دست یابند. اما در حال حاضر بانک مرکزی آمریکا (FED) از ثبت نام ترکیه در فهرست کشورهای واجد شرایط استفاده از این توافق خودداری می کند.

کریس دن هوند. — صادرات خودرو و لوازم برقی خانگی به اتحادیه اروپا (UE)، که دو نقطه قوت ترکیه است، به شدت سقوط کرده است. چرا و چگونه بازرگانی با اتحادیه اروپا این چنین کاهش یافته است ؟

احمد اینسل. — حدود ۶٠ درصد از صادرات ترکیه به اتحادیه اروپا است که با آن توافق اتحاد گمرکی دارد که شامل محصولات کشاورزی اولیه و برخی از خدمات نمی شود. درواقع، خودرو و لوازم برقی خانگی جزء اقلام خیلی مهم صادرات به اتحادیه اروپا است و در طول دوره پسا قرنطینه ای در بازارهای اروپایی، ابتدا باید جنس های موجود انباشته شده به فروش برسد [تا روند صادرات ازسر گرفته شود]. ما درمورد اثر این امر بر اشتغال و قدرت خرید پسا قرنطینه ای چیزی نمی دانیم. باید این را نیز افزود که کاهش های احتمالی شدید درآمد گردشگری غیرقابل پیش بینی است. انتظار می رود که رکود اقتصادی سال ٢٠٢٠ بیش از ۵ درصد «تولید ناخالص داخلی» (PIB) ترکیه باشد که دلیل عمده آن فروریزی صادرات و خدمات (هتل و رستوران داری، حمل و نقل) است.

کریس دن هوند. — آیا موسسات ارز کافی برای خرید محصولات مورد نیاز خود خواهند داشت؟

احمد اینسل. — دو عامل وجود دارد که از میزان نیاز به ارز می کاهد. عامل اول سقوط قابل ملاحظه جاری بهای نفت (سوخت، ٣٠ درصد از واردات ترکیه است) و دومی رکود اقتصادی است زیرا صنایع کالاهای واسطه ای را برای صادرات وارد می کنند. کسری حساب های خارجی بیشتر درشرایط رونق اقتصادی افزایش می یابد. مسئله اصلی در یک یا دوماه آینده بیشتر گستره شوک تقاضا، به ویژه سنگین شدن صورت حساب واردات خواهد بود.

کریس دن هوند. — آیا اردوغان برای بقا ناگزیر از نزدیک شدن به ایالات متحده خواهد بود ؟

احمد اینسل. — پیش بینی سیاست خارجی اردوغان بسیار دشوار است زیرا در وضعیت کنونی او در حال دست و پا زدن است. درحال حاضر او می کوشد گفتگو با ایالات متحده و اتحادیه اروپا را ازسر بگیرد. تماس هایی دوجانبه با محافل مالی برقرار شده، اما ترکیه دیگر مثل سابق تضمینی برای قابل پیش بینی بودن و امنیت قضایی لازم برای کنشگران اقتصادی ندارد و مورد اطمینان متحدان سنتی اش نیست. اردوغان یک روز مطالبی تقریبا ناسزاآمیز به برخی از رهبران اروپایی می گوید و اتحادیه اروپا را به چالش می کشد، و فردای آن روز نامه تمجیدآمیز به مناسبت روز اروپا در ٩ ماه مه می فرستد! سقوط شدید بهای نفت نیز از میزان حمایت از اردوغان توسط کشورهایی چون جمهوری آذربایجان، قطر و حتی روسیه کاسته است. آنچه باقی مانده، تبدیل اقتصاد به یک حوزه بین المللی پولشویی است. دراین عرصه نیز، غیرقابل پیش بینی بودن در زمینه ثبات، سرمایه چندانی را جذب نمی کند. درعوض، از چند سال پیش ترکیه در عمل، اما نه هنوز به طور رسمی، در فهرست سیاه سازمان های بین المللی در عرصه پولشویی است.

کریس دن هوند. — جنگ در لیبی و سوریه چقدر هزینه دارد ؟

احمد اینسل. — ترکیه ٢٠ هزار سرباز در وضعیت جنگی در سوریه دارد. همه آنها حرفه ای هستند. حمله های منظمی به مواضع «حزب کارگران کرد ترکیه» (PKK) در عراق انجام می شود. این کار باید پرهزینه باشد. در لیبی تعداد سربازان ترک زیاد نیست، اما ترکیه – احتمالا با قطر- هزینه مالی ۵ هزار مزدور منتقل شده از سوریه به لیبی، برای حمایت از دولت فایض السراج، مورد حمایت جامعه بین المللی را می پردازد و مواد و تجهیزات نظامی به آنها تحویل می دهد. از آنجا که از ژانویه ٢٠٢٠ بخش بزرگی از تولید نفت در لیبی متوقف شده، دولت فایض السراج دیگر توان پرداخت بخشی از هزینه هایش را ندارد.

کریس دن هوند. — قدرت و ضعف اپوزیسیون سیاسی اردوغان چگونه است ؟

احمد اینسل. — ضعف اصلی اپوزیسیون اردوغان در پراکندگی آن است. این اپوزیسیون متشکل از ملی گرایان افراطی غیرمذهبی، طرفداران کمال آتاتورک، کردها، علوی ها، دموکرات ها، سوسیالیست ها، محافظه کاران وفمینیست ها است. آنها در مجموع کمی بیش از نصف رأی دهندگان را تشکیل می دهند. گاه پیش می آید که برای نه گفتن به اردوغان درکنار هم قرار می گیرند، اما یک نیروی متحد جایگزین نیستند. چگونه می توان ملی گرایان غیرمذهبی، رأی دهندگان «حزب خوب» (IYI Party) و حتی جناح ملی گرای «حزب جمهوری خواه خلق ها» (CHP) و کردهای «حزب دموکراتیک خلق ها» (HDP)را در یک جبهه سیاسی در کنار یکدیگر گردآورد ؟

نقطه قوت اردوغان در برانگیختن تضادهای فرهنگی، مذهبی و ملی گرایی در زمانی که خود را مورد تهدید می بیند و گرد خود جمع کردن تعداد کافی از افراد ملی گرای مذهبی است. او از فعالیت های بین المللی حکومت به عنوان یک ابزار بسیج، با استدلال امنیت ملی، به خطر افتادن حکومت متحد و دلتنگی برای عظمت از دست رفته گذشته استفاده می کند. موضوع اخیر غالبا به صورت «بازگشت به سرزمین هایی که صدسال پیش به ما تعلق داشت» (در امپراتوری عثمانی) مطرح می شود و مداخلات در لیبی و سوریه از این مقوله است اما همواره یادآوری می شود که ترکیه به استقلال و تمامیت ارضی این حکومت ها احترام می گذارد. در بسیاری از سخنرانی های توجیه سیاست خارجی کنونی ترکیه، نوعی روانپریشی به چشم می خورد.

منبع:https://orientxxi.info/