به دنبال گسترش مداخله آمریکا در بحران لیبی و تماسهای روزافزون واشنگتن با طرفهای درگیر به منظور یافتن راه حلی برای بیرونرفت از بحران درگیریهای که از حدود یک دهه لیبی را به چالش کشیده است، ناظران در انتظار پاسخ روسیه به اقدامات آمریکا که به گفته مقامات واشنگتن برای مقابله با گسترش نفوذ روسیه اتخاذ میشود، هستند. تردیدی نیست که تلاشهای مسکو برای پیدا کردن جای پای در این منطقه استراتژیک که اهمیت آن برای هیچ کسی پوشیده نیست، میتواند برای قدرتهای بینالمللی به ویژه واشنگتن نگران کننده باشد.
طی ماههای گذشته، واشنگتن با ارائه پیامهای روشنی مسکو را بارها هشدار داد از تلاش برای تسلط بر صحنه تحولات لیبی امتناع ورزد و از ارسال تجهیزات نظامی به متحدش در شرق لیبی، ژنرال خلیفه حفتر، فرمانده ارتش ملی لیبی خودداری کند. سخنان اخیر ریچارد نورلند، سفیر آمریکا در لیبی که در آنکارا صحبت میکرد، حاکی از تلاشهای واشنگتن برای جلوگیری از مداخله روسیه در بحران لیبی بود.
در مقابل، مسکو با اتخاذ یک اقدام دیپلماتیک جدید اعلام کرد که در صدد برگزاری کنفرانسی در مورد لیبی است که ۱۰۰ تن از شخصیتهای برجسته و تأثیرگذار از سه منطقه تاریخی و مهم لیبی گردهم میآیند و با شماری از طرفداران رژیم قذافی در جستوجوی راه حل مسالمت آمیزی برای پایان دادن به بحران جنگ در کشور میشوند. ناظران، تصمیم روسیه را واکنشی در قبال اقدامات واشنگتن علیه برنامهها و اهداف استراتژیک مسکو و تلاشی برای بازپس گرفتن پرونده لیبی از آمریکا تلقی میکنند.
البته علاقمندی آمریکا به تحولات لیبی از آغاز سال جاری و به دنبال انتشار گزارشهای در مورد تلاشهای روسیه برای گسترش نفوذ در لیبی افزایش یافت، به ویژه هنگامیکه فرماندهی نظامی آمریکا در آفریقا (AFRICOM)، توانست با استناد به تصاویر ماهوارهای، از تحرکات نیروهای”واگنر” وابسته به ارتش روسیه در قلمرو لیبی پردهبرداری کند. در نتیجه، واشنگتن نیروهای واگنر را به حمایت از ارتش ملی لیبی به فرماندهی ژنرال خلیفه حفتر در جنگ علیه دولت وفاق ملی در طرابلس متهم کرد، اما مسکو به طور جدی به رد این ادعا پرداخت.
واشنگتن سعی میکند برای جلوگیری از ایجاد پایگاههای نظامی روسیه در لیبی، کشوری که طولانیترین نوار ساحلی را در دریای مدیترانه دارد و از مرکز فرماندهی ناتو در جنوب ایتالیا، فاصله زیادی ندارد، از تمام تلاشهای دیپلماتیک خود استفاده کند و با وارد کردن فشار بر طرفهای درگیر در بحران جنگ برای پیوستن به طرح صلح سازمان ملل متحد، به حضور نظامی روسیه در لیبی پایان دهد.
ریچارد نورلند، سفیر آمریکا در طرابلس، به صراحت به این هدف اشاره کرده و گفت: “کشورش از همه طرفهای درگیر میخواهد که بهجای درگیری و کشمکش، مسیر گفتوگو و سازش را انتخاب کنند و البته پس از حل و فصل بحران جنگ در لیبی، هیچ توجیهی برای ادامه حضور شبه نظامیان خارجی در این کشور وجود نخواهد داشت.” وی افزود: “زمان آن فرا رسیده است که با اخراج تمام گروههای شبه نظامی، شرکتهای امنیتی و جنگجویان خارجی، به مداخله نظامی خارجی در لیبی پایان داده شود.”
اغلب منابع بدین باورند که اظهارات نورلند یک پیام صریحی برای ترکیه و روسیه است تا به حضور نظامی خود در لیبی پایان دهند.
البته هدفی که در پی تلاشهای واشنگتن نهفته است، برای روسیه پنهان نماند و مسکو با آغاز اقدامات دیپلماتیک مانع تنها ماندن واشنگتن در پرونده لیبی شد و ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه اعلام کرد که کشورش در صدد برگزاری نشستی برای آغاز مجدد گفتوگو برای پایان دادن به بحران جنگ در لیبی است و ۱۰۰ تن از شخصیتهای برجسته از شهرهای “برقه”، “فزان” و “طرابلس” را برای شرکت در این نشست دعوت کرده است. وی افزود: هدف از این نشست هموار کردن مسیر تشکیل دولت انتقالی متحد در لیبی است و البته رمز موفقیت حل و فصل بحران در لیبی بستگی به میزان فراگیری آن دارد، بنابر این، بایستی همهای گروههای سیاسی از جمله حامیان رژیم سابق نیز در این گردهمایی شرکت کنند.
زاخارووا برای اطمیناندهی به جامعه جهانی، گفت: تمام اقدامات کشورش برای حل بحران لیبی در مطابقت با تلاشهای بینالمللی بوده و با هیچ بخشی از آنها مغایرت ندارد. وی اظهار داشت که “طرفهای اشتراک کننده در مذاکرات لیبی در شهر بوزنیکای مراکش و شهر مونتروی سوئیس در مورد اصول و طرزالعمل تشکیل نهادهای دولتی به توافق رسیده بودند. زاخارووا افزود که سازمان ملل متحد باید در تلاش برای هماهنگسازی تلاشهای بینالمللی برای کمک به مردم لیبی باشد تا بحران جنگ در این کشور پایان یابد. وی همچنان، تأکید کرد که مسکو از تأخیر در تعیین فرستاده ویژه جدید دبیرکل سازمان ملل در لیبی ابراز نگرانی میکند.
ناظران بدین باورند که اقدام روسیه برای برگزاری این نشست برای احیای نقش سیاسی آن در لیبی پس از عقبنشینی اخیر آن کشور در برابر پیشرفت آشکار آمریکا که سعی دارد بحران جنگ در لیبی را از طریق گفتوگو حل کند، است.
در واقع، ایالات متحده پس از سالها عقبنشینی آشکار از لیبی، بار دیگر وارد صحنه شد و توانست در مدت کوتاهی نقش مهمی در تحت فشار قرار دادن طرفهای درگیر در جنگ لیبی برای امضای اولین توافقنامه در مراکش در مورد تقسیم سمتهای کلیدی دولت میان آنها ایفا کند. از سوی دیگر، واشنگتن تلاشهای دیپلماتیک خود را برای وارد کردن فشار بر بازیگران منطقهای و بینالمللی در صحنه لیبی مانند مصر و ترکیه ادامه داد تا از نتایج گفتوگوهای انجام شده حمایت کنند و از دست زدن به اقداماتی که آتشبس کنونی را تهدید کند، امتناع ورزند.
دستیابی واشنگتن به این موفقیت چشمگیر دیپلماتیک و آنهم طی چند ماه محدود باعث شد قدرتهای منطقهای و بینالمللی که سالها برای رسیدن به چنین هدفی سعی کردند اما هیچ موفقیتی نصیب آنها نشد، منفعل شوند. در این میان، روسیه که تلاشهای سیاسی بسیاری را به منظور پایان دادن به درگیریهای لیبی انجام داد و در فرجام نتوانست به نتیجهای برسد را بیشتر از پیش دچار چالش و ناراحتی کرد.
در همین حال، جمال الشطشاط، استاد علوم سیاسی و روابط بینالملل عقیده دارد که پیامدهای این رقابت ممکن است بر تحرکات سیاسی اخیر در صحنه لیبی که با موفقیتهای چشمگیری همراه بوده است تأثیر منفی از خود بهجا گذارد. نامبرده در صحبتی که با ایندیپندنت عربی داشت، گفت: از سرگیری رقابت و جنگ سرد میان مسکو و واشنگتن در لیبی میتواند بحران کنونی را پیچیدهتر کند، زیرا روسیه متحدان فعالی در لیبی دارد و با تحت فشار قراردان آنها ممکن است تلاشهای آمریکا را با موانع تازهای روبهرو کند و البته واشنگتن نیز از احتمال چنین اقدامی نگرانی دارد.
وی افزود: “رقابت بین این دو ابرقدرت که تواناییهای سیاسی و نظامی و روابط گستردهای در سراسر جهان دارند و نفوذ آنها بر مراکز تصمیمگیری بسیاری از قدرتها و سازمانهای بینالمللی تأثیرگذار است، به سود هیچ کشوری تمام نشده است. رقابت دو ابرقدرت در سوریه که این کشور را در عمق بحرانهای متعدد فروبرده است نمونه بارزی از پیامدهای ناگوار این رقابت است. جمال الشطشاط به نکته مهمی در بیانیه وزارت امورخارجه مسکو اشاره کرد. وی گفت در این بیانیه به طرفداران رژیم قذافی اشاره شده است، هرچند آنها در حال حاضر یک نیروی ضعیف و خفته هستند اما حمایت کشور ابرقدرتی مانند روسیه از آنها میتواند این گروه را تبدیل به برگ فشاری برای برهم زدن توازن قوا کند.
بهنظر میرسد که روسیه این برگ فشار را برای چنین وضعیتی نگهداشته است، به ویژه اینکه مسکو روابط تنگاتنگی با طرفداران قذافی دارد و گزارشهای وجود دارد مبنی بر اینکه روسیه در صدد آمادهسازی سیف الاسلام قذافی برای مرحله آینده است. در صورت برگزاری انتخابات، سیف الاسلام قذافی با توجه به پایگاه مردمی پدرش، به ویژه در غرب و جنوب لیبی ممکن است بتواند بار دیگر در صحنه سیاست لیبی مطرح شود، بنابر این، مطرح کردن این مسئله در شرایط کنونی از سوی مسکو حائز اهمیت فراوان است و نمیتوان آن را دستکم گرفت.
منبع:https://www.independentpersian.com/
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.