نگاهی به پیامدهای تعدد طرح های صلح

مقدمه

بر اساس گزارش‌ها، بیش از ۳۰ طرح پیشنهادی به شورای عالی مصالحه ارائه‌شده است. مسئولان در شورای عالی صلح می‌گویند که برای بررسی تمامی طرح‌های پیشنهادی و تنظیم یک طرح جامع با تلفیق نکات مثبت طرح‌های مزبور، نیاز به زمان بیشتری دارند. به گفته آنان؛ یک گروه پانزده نفرِ با حضور وزیر خارجه، وزیر دولت در امور صلح، مشاور شورای امنیت و چهره‌های سیاسی دیگر دولت، که در رأس آن نیز یونس قانونی، از سیاستمداران کهنه‌کار افغانستان قرار دارد؛ به بررسی طرح‌های پیشنهادی مشغول شده‌اند. گفته می‌شود که به باور آنان؛ طرح‌های پیشنهادی نزدیکی‌هایی باهم دارند و با هماهنگ‌سازی و یکدست کردن آن‌ها می‌توان یک سند جامع برای نشست استانبول آماده کرد. شورای مصالحه ملی گفته است که قادر خواهد بود سند جامعی را تهیه کند هرچند بسیاری به تدوین چنین سندی در زمان کوتاه بدبین می‌باشند. دولت افغانستان مصمم است که با یک طرح هماهنگ و اجماع کلی به نشست استانبول برود. اما گفته می‌شود که شماری از احزاب سیاسی نیز طرح‌های مستقلی تهیه‌کرده‌اند و می‌خواهند آن‌ها را در نشست استانبول مطرح کنند. (1)

نقد و بررسی

از زوایای مختلف می‌توان به مسئله تعدد طرح‌های صلح نگریست. از یک‌سو طرح‌های ارائه‌شده نشان‌دهنده رشد عقلانیت سیاسی در افغانستان است. گروه‌ها و احزابی که دست‌به‌قلم شده و طرح صلح پیشنهادی خود را به شورای مصالحه ملی ارائه کرده‌اند، اکثراً افراد و احزابی هستند که در تحولات چند دهه اخیر افغانستان نقش مستقیم و یا غیرمستقیم داشته و یکی از طرف‌های اصلی منازعه به شمار می‌روند. نکته قابل‌توجه آن است که اکنون این افراد به‌جای تمرکز بر خشونت و درگیری نظامی به ارائه راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز برای آینده کشور مبادرت ورزیده و منافع خود را در صلح جست‌وجو می‌کنند. 

البته از زاویه‌ای دیگر نیز می‌توان این مسئله را مورد ارزیابی قرارداد. وجود طرح‌های متعدد صلح آن‌هم از سوی گروه‌های سیاسی که اغلب دارای مبانی فکری متفاوت و متضادی با یکدیگر هستند، راه را برای ترسیم نقشه راهی واحد با مشکل مواجه می‌سازد. برخی از احزابی که طرح صلح آنان به شورای عالی مصالحه ملی رسیده است، گروه‌هایی می‌باشند که رابطه مبهم و در برخی مواقع متضاد باارزش‌های دموکراتیک، حقوق بشر، آزادی‌ها و دستاوردهای چند دهه اخیر افغانستان دارند. بسیاری از این افراد دارای نگاهی انحصاری به قدرت بوده و حقی برای اقوام و گروه‌ها و اقلیت‌های دیگر قائل نبوده و نگاه تنگ نظرانه ای نسبت تکثر، تساهل و دیگر ارزش‌ها دارند. 

بحث ساختار نظام سیاسی پساتوافق، یکی دیگر از موضوعاتی است که این روزها در فضای رسانه‌ای افغانستان بسیار به آن توجه شده است. برخی از گروه‌ها و احزاب سیاسی مدافع نظام سیاسی متمرکز و ریاستی بوده و برخی دیگر خواهان فدرالیسم و تغییر نظام از ریاستی به پارلمانی بوده و این نوع نظام را برای آینده افغانستان و حفظ موجودیت این کشور ضروری می‌پندارند. بر همین مبنا طرح صلح خود را با محوریت یکی از انواع نظام سیاسی تهیه و تنظیم کرده‌اند. 

اگرچه باید به این نکته اذعان داشت که طرح اصلی که در این مذاکرات (در صورت برگزاری ) مبنا قرار خواهد گرفت، طرح ایالات‌متحده امریکا است، اما تعدد طرح‌های صلح (و همچنان در صورت ناکامی شورای عالی مصالحه در ارائه طرحی جامع و کامل) سبب تنزل جایگاه دولت و احزاب سیاسی در مذاکرات شده و وزن یک‌طرف منازعه را بیش‌ازپیش کاهش خواهد داد. روزنامه هشت صبح در تحلیلی در این خصوص می‌نویسد: 

«هرگاه طرف‌های شرکت‌کننده با طرح‌های مختلف نتوانند روی یک طرح جامع در نشست استانبول به توافق برسند و این نشست شکست بخورد، انشعاب حوزه جمهوریت در پی این شکست کلید خواهد خورد. اگر درگذشته تنها طرف دولت و طرف طالبان باهم بر سر آینده مذاکره می‌کردند، پس از نشست استانبول، ارگ، سپیدار و احزاب هرکدام راه خود را در پیش خواهد گرفت. در این حالت، نیاز خواهد بود که هر یک از این‌طرف‌ها برای دفاع از طرح خود یک تیم مذاکره‌کننده مستقل تشکیل کند. هرگاه این تیم‌ها نتوانند در کوتاه‌ترین زمان ممکن به توافق برسند، جمع‌کردن دوباره گروه‌های داعیه‌دار جمهوریت زیر چتر دولت و جمهوریت دشوار خواهد شد. این خطری است که نشانه‌های آن از جدا شدن طرح‌ها در حوزه جمهوریت دیده می‌شود».(2)

به‌هرحال طرح‌های صلح ارائه شده از سوی احزاب و گروهها، پیوند نزدیکی با منافع آنان دارد و تهیه یک طرح جامع و کامل از سوی شورای عالی مصالحه با توجه به این مسئله، مشکل به نظر می رسد. 

منابع

1-  طرح های متعدد صلح؛ آیا دولت و سیاسیون برای نشست استانبول به اجماع می رسند؟! (آوریل 8th, 2021). قابل دسترسی در سایت:http://ariatoday.af /?p=29701

2-  نشست استانبول و خطر تعدد طرح (7 حمل 1400). قابل دسترسی در سایت:

https://8am.af/istanbul-meeting-and-the-danger-ofmultiple-plans/

منبع:https://telegra.ph/