آثار سیاسی خودداری صدر از شرکت در انتخابات عراق

خبرگزاری آناتولی- آثار سیاسی خودداری مقتدی صدر از شرکت در انتخابات عراق
خبرگزاری آناتولی مقاله ای با عنوان” آثار سیاسی خودداری صدر از شرکت در انتخابات عراق” به قلم بیگای دومان مدیر تحقیقات امور عراق و محمد آلاجا کارشناس مرکز تحقیقات راهبردی خاورمیانه وابسته به ریاست جمهوری ترکیه نوشت: مقتدی صدر رهبر گروه سائرون که بزرگترین گروه در مجلس عراق است اعلام کرد که در انتخابات زودهنگام اکتبر 2021 ملیلادی شرکت نخواهد کرد و این تصمیم مقتدی صدر معادلات سیاسی را از ابعاد مختلف تحت تاثیر خود قرار خواهد داد.
مقتدی صدررهبر ائتلاف سائرون و یکی از رهبران شیعه و موثرترین رهبر سیاسی عراق 15 ژوئیه اعلام کرد که در انتخابات مجلس عراق در ماه اکتبر شرکت نخواهند کرد. نامزدهای انتخابات عضو گروه سائرون نیز از شرکت در انتخابات انصراف دادند. کمیسیون سیاسی مسئول مستقیم امور مجلس و مدیر امور روزانه گروه در مجلس عراق که رهبری مقامات سیاسی عراق عضو گروه سائرون را بر عهده دارد نیز منحل شد. تصمیم ناگهانی مقتدی صدر درباره عدم شرکت در انتخابات که غربی ها وی را “کینگ مارکر/ تعیین کننده ساختار حکومت ” می نامند، نشان می دهد که رهبر شیعی عراق طبق عادت سیاسی غیر قابل پیش بینی است و آثار سیاسی و اجتماعی درعراق را برجا می گذارد.
بحران قطع برق و آتش گرفتن بیمارستان ها
تحریم انتخابات عراق توسط مقتدی صدر بعد ار کشته شدن 92 نفر از بیماران کرونایی در بیمارستان ناصریه در 13 ژوئیه و قطع برق در گرمای شدید ، امری تصادفی نیست. در ماه آوریل نیز در بیمارستان بغداد آتش سوزی بوقوع پیوست و 82 نفر کشته شدند. گروه سائرون وابسته به مقتدی صدر بعد از قطع برق و آتش سوزی های بیمارستان ها منجر به کشته شدن بیماران، مورد هدف انتقادات مردم عراق و شبکه های اجتماعی قرار گرفت. زیرا وزیران بهداشت و برق افراد نزدیک به گروه صدر بودند و در نتیجه عملکرد و توان گروه صدر زیرسئوال رفت. تصمیم تحریم انتخابات توسط صدر، مانوری برای آرام کردن خشم روزافزون مردم علیه گروه سائرون است. حسن التمیمی وزیر بهداشت عراق که عضو گروه سائرون بود استعفا داد، اما صدر برای پیشگیری از افزایش خشم مردم علیه گروه سائرون و حفظ گروه خود و نجات با کمترین آسیب سیاسی و انحراف افکار عمومی، انتخابات را تحریم کرده است.
احتمال تغییر تاریخ انتخابات مجلس عراق
بحث درباره برگزاری و یا عدم برگزاری انتخابات در دهم اکتبر2021 میلادی ادامه دارد. برخی از احزاب سیاسی که بعد از اعتراضات در عراق اعلام موجودیت کردند و حزب کمونیست عراق، حزب لائیک شیعه به ریاست ایاداعلاوی، به علت نگرانی از امنیت انتخابات، انتخابات را تحریم کردند.
حکومت بغداد اعلام کرده است که انتخابات در تاریخ اعلام شده برگزار خواهد شد. اما مقتدی صدر، در حال آزمایش حکومت بغداد درباره عقب نشینی و یا عدم عقب نشینی از مواضع خود است. حکومت بغداد هنوز از مواضع خود درباره برگزاری انتخابات در موقع مقرر عقب نشینی نکرده است. شورای عالی انتخابات عراق نیز اعلام کرده است که افرادی که در فهرست انتخابات ثبت نام کرده اند، حق ندارند انصراف خود را اعلام کنند و بدین ترتیب در مقابل مقتدی صدر قدرت نمائی کرده است.
صدر مداوم موج تحریم انتخابات را به عنوان ابزاری استفاده کرده و تلاش می کند که قبل از بازگشت به رقابت انتخاباتی، برگ های نفوذ خود را بار دیگر تنظیم کند
ائتلاف انتخاباتی
شاید مقتدی صدر، با آگاهی از اینکه بعد از انتخابات نمی تواند برای تشکیل حکومت ائتلافی متحدی بدست آورد، انتخابات را تحریم کرده است. صدر تلاش می کند که احزاب مختلف از جمله حزب دموکرات کردستان عراق را بعد از انتخابات، به عنوان متحد خود برای تشکیل حکومت بغداد قانع کند. اما هنوز پاسخ مثبتی دریافت نکرده است و با تحریم انتخابات می خواهد که فرصت زمانی جدیدی ر ابدست آورد.
درصحنه سیاسی شیعه عراق، علاوه بر گروه سائرون ، گروه های شیعه طرفدار ایران متشکل از ائتلاف فتح به رهبری هادی عامری، حرکت حکمت به ریاست عمار الحکیم، گروه نصر به ریاست حیدر العبادی و گروهای جدیدی که بعد از آغاز اعتراضات و تظاهرات اکتبر 2019 میلادی تشکیل شده اند، حضور فعال دارند.
گروه های شیعه، درمقابل گروه صدر از موقعیت برتری برخوردار هستند.گروه های شیعه طرفدار ایران در مقایسه با گروه صدر موقعیت و مواضع قدرتمندتری دارند. بعد از آنکه آمریکا اعلام کرد که نیروهای نظامی عملیاتی خود را از عراق خارج خواهد کرد، اسماعیل قاآنی فرمانده نیروهای قدس سپاه پاسداران انقلاب و حسین طائب رئیس اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب پی در پی به عراق سفر کرده و نشان دادند که در انتخابات از شبه نظامیان شیعه عراق حمایت خواهند کرد. می توان گفت که مقتدی صدر برای مقابله با نفوذ ایران از برگ تحریم انتخابات استفاده می کند. بدین سبب در آینده رقابت بین گروه های شیعه عراق تشدید خواهد شد.
مهارت صدر در انجام مانور سیاسی
صدر مهارت زیادی در هدایت و مدیریت سیاسی و تحمیل روش های خود بر عراق دارد. صدر در سال 2010 میلادی در دوره انتخاب نوری المالکی، در سال 2014 میلادی در انتخاب حیدر العبادی، در سال 2018 میلادی با ائتلاف با ائتلاف فتح و انتخاب عادل عبدالمهدی به نخست وزیری و در مه 2020 میلادی در انتخاب مصطفی الکاظمی نقش موثری ایفا کرد.
صدر هم در تعیین ساختار حکومتی و هم در برعهده گرفتن نقش مخالف موثر بسیار ماهرانه عمل می کند. صدر در دوران بحران های سیاسی به عقب نشینی دست زده و دوباره به صحنه سیاسی باز می گردد. چنانکه صدر در سال 2005 میلادی و 2014 میلادی انتخابات را تحریم کرد و سپس تجدید نظر کرده و به صحنه رقابت انتخابات بازگشت.
مقتدی صدر در سال 2007 میلادی به علت نامعلوم بودن روند عقب نشینی نیروهای آمریکایی، حمایت خودرا از نوری المالکی سلب کرد و نوری المالکی نیز در سال 2008 میلادی صدها نفر از نیروهای ارتش مهدی را در عملیات شبیح خون کشت. مقتدی صدر در سرنگونی حکومت نوری المالکی و تشکیل حکومت حیدر العبادی نیز نقش موثری ایفا کرد.
صدر درسال 2014 میلادی اعلام کرد که به فعالیت سیاسی خودپایان داده است. اما بعد از مدت کوتاهی وزیران وابسته به خود در کابینه حیدر العبادی رااز حکومت خارج کرده و به منطقه سبز حمله و مجلس عراق را اشغال کرده و به جریان مخالف تبدیل شد. صدر علیرغم اینکه چهار وزارتخانه عراق را در اختیار گرفته بود ، اما از اعتراضات خیابانی که در اکتبر 2019 میلادی آغاز شده بود حمایت کرده و و باعث سرنگونی حکومت عادل عبدالمهدی شد و سپس با یک تصمیم گیری فوری حمایت خود را از تظاهرات اعتراض آمیز قطع کرد. حتی گروه های طرفدار صدر موسوم به ” کلاه آبی ها” رفتار خشونت آمیزی را علیه تظاهرات اعتراض آمیز در پیش گرفته و آنها را سرکوب کردند. مقتدی صدر سپس از حکومت مصطفی الکاظمی حمایت کرد و اکنون از وی سلب حمایت کرده است. صدر با این نوع اقدامات غیر مترقبه ، نقش موثر خود را در سیاست عراق به طرفداران خود اثبات می کند.
قدرت سیال مقتدی صدر
آیت الله محمد صادق صدر رهبری اکثریت شیعه عراق علیه رژیم صدام حسین سنی مذهب را برعهده گرفته بود و در سال 1999 میلادی توسط رژیم صدام کشته شد. مقتدی صدر میراث فعالیت سیاسی پدرش را بر عهده گرفت و ارتش مهدی را در سال 2003 میلادی تشکیل داده وعلیه اشغال آمریکا به مبارزه پرداخت. در دوران اشغال آمریکا تعداد زیادی از رهبران سیاسی عراق به خارج از این کشور فرار کردند. اما مقتدی صدر در عراق باقی ماند و محبوبیت مردمی و اجتماعی بدست آورد. در شرایط عادی انتظار نمی رود که زندگی سیاسی یک رهبر که مانورهای سیاسی غیر قابل پیش بینی انجام می دهد به طولانی مدت ادامه یابد. اما محمد صادق صدر پدر مقتدی صدر در دهه 1990 میلادی در مناطق حاشیه نشین شهرهای عراق شبکه خدمات اجتماعی گسترده ای را ایجاد کرد و مقتدی صدر مدیریت آن شبکه را برعهده گرفته قدرت سیال بسیار موثری را حفظ کرد. قدرت سیال و نفوذ گسترده صدر باعث شده است که در انتخابات 2018 میلادی گروه سائرون وارد مجلس عراق شود.
صدر هر لحظه بخواهد می تواند صدها هزار نفر را روانه کوچه و خیابان کند. صدر برای مقابله با رقبای خود قدرت سیال و حمایت اجتماعی خود را به صورت موثر بکار می گیرد. صدر با بسیج نیروی سیال خود، از سال 2018 میلادی تاکنون، بر همه بخش های دولت عراق حاکم شده است. اعضا گروه سائرون به وزارت کشور، دفاع، مخابرات، نفت، برق و حمل و نقل عراق و نظام بانکی و بانک مرکزی عراق نفوذ کرده اند. در سه سال اخیر 200 پست مدیریتی در همه وزارتخانه های عراق به گروه صدر واگذار شده است.
مقتدی صدر بایک نگاه راهبردی اکثر وزارتهای خدماتی و اجتماعی را بدست گرفته و نفوذ خود را در بین توده مردم تقویت می کند. گروه سائرون همه منابع اقتصادی و مالی عراق را بدست آورده و هم نفوذ خود را در مراکز مدیریت و تصمیم گیری های کلان کشور تقویت می کند.موقعیت گروه صدر در عراق به مثابه موقعیت دولت پنهان در عراق است. چنانکه ناصر الربیعی نماینده عالی مقتدی صدر گفته است: در همه نهادهای دولت عراق، نیروهای مقتدی صدر حضور دارند. حمایت مردمی و میراث تاریخی، فعالیت سیاسی موثر مقتدی صدر، وی را در مقایسه با سایر رهبران سیاسی عراق برجسته تر و جسورتر کرده است. مقتدی صدر علیرغم اینکه واکنش و مواضع شدیدی علیه ایران، آمریکا، انگلیس و کشورهای خلیج(فارس) اتخاذ کرده است، یکی از رهبران شیعه است که می تواند عربستان سعودی سفر و مدت زیادی در ایران نیز اقامت اختیار کند. مقتدی صدر بر علیرغم رفتارهای غیر منتظره ، به علت گرایش ملی گرایی عراقی، مورد پسند قابل توجهی قرار گرفته است. مقتدی صدر سیاست متفاوت از حکومت عراق تحت حمایت آمریکا و یا ایران اتخاذ کرده و بر ادامه خط مشی خود اصرار ورزیده و محبوبیت مردمی خود را حفظ می کند.
مقتدی صدر می داند که از توان انجام اصلاحات در عراق و مقابله با شبه نظامیان شیعه وابسته به ایران در عراق برخوردار است. بدین سبب با تحریم انتخابات پیام می دهد که “بدون مشارکت من”، انتخابات برگزار نمی شود.
چه سرنوشتی در انتظار انتخابات است
تحریم انتخابات عراق توسط مقتدی صدر به عنوان یکی از نقش آفرینان سیاسی عراق، نمایندگی شیعیان در مجلس عراق را تضعیف می کند. کاهش سطح شرکت رای دهندگان در انتخابات، مشروعیت انتخابات را نیز زیر سئوال خواهد برد. چنانکه مشارکت 45 درصدی در انتخابات 2018 میلادی نیز به بحث درباره مشروعیت انتخابات عراق دامن زده بود. زیرا تشکیل حکومت بعد از انتخابات با مشارکت پایین، نمی تواند نمایندگی همه اقشار مردم عراق را برعهده داشته باشد.
گفته می شود که مصطفی الکاظمی نیز در مذاکره با بلوک شیعه گفته است که بدون شرکت گروه مقتدی صدر انتخابات برگزار نخواهد شد. تغییر تاریخ برگزاری انتخابات در حال حاضر دشوار است، اما احتمال موکول کردن تاریخ برگزاری انتخابات به ماه های آینده وجود دارد. عدم حضور جریان مقتدی صدر در مجلس عراق، به معنی فلج شدن شرایط سیاسی عراق نخواهد بود، اما اوضاع سیاسی عراق را پیچیده تر خواهد کرد. اکثر فعالان سیاسی تغییر تاریخ انتخابات را نمی پذیرند، اما عدم شرکت گروه صدر در انتخابات، خلاء سیاسی بزرگی را بوجود خواهد آورد. تحریم انتخابات مجلس عراق توسط گروه صدر به نفع گروه های شیعه طرفدار ایران خواهد بود. زیرا ائتلاف فتح وابسته به ایران درانتخابات سال 2018 میلادی، به دومین گروه در مجلس عراق تبدیل شد. اگر گروه صدر در انتخابات شرکت نکند و سایر گروه های شیعه نقش تعیین کننده ای بدست خواهند آورد و توده مردم طرفدار صدر، به عنوان جناج مخالف به کوچه و خیابان ها سرازیر شده و تنش ایجاد خواهند کرد. با توجه به اینکه از سال 2019 میلادی تا کنون احزاب مختلفی به تظاهرات خیابانی دست زده اند نیز ممکن است انتخابات را تحریم کنند، در آن صورت کوچه و خیابان های عراق متشنج تر و بحرانی تر خواهد شد.