محدودیت‌های همکاری قطر و روسیه
همکاری روزافزون قطر و روسیه در سال‌های اخیر، معمولاً از سوی رسانه‌ها با عناوینی شورانگیز توصیف شده و با پیش‌بینی‌هایی درخشان همراه بوده است. اما مشارکت آن‌ها واقعاً در چه حد است و با چه محدودیت‌هایی روبه‌روست؟
هرچند قطر و روسیه برای چندین دهه از روابط دوجانبه‌ی مستحکمی برخوردار بوده‌اند، کارشناسان هر دو کشور بروز “تغییری ناگهانی” را در این روابط اعلام کرده‌اند؛ به ویژه در پی مجمع اقتصادی بین‌المللی سن پترزبورگ (SPIEF) در خردادماه/ اوایل ژوئن، که قطر برای شرکت در این مجمع به عنوان یک کشور مهمان دعوت شد.
مشارکت برد-برد
مجمع اقتصادی بین‌المللی سن پترزبورگ، یکی از برجسته‌ترین رویدادهای سالانه در جهان است. گردهم‌آیی امسال، از آن رو اهمیت داشت که “پس از همه‌گیری”، اولین در نوع خود بود. و در حالی که قطر معمولاً در این مجمع شرکت می‌کرد، عنوان ویژه‌ی این کشور در نشست امسال، قابل توجه بود.
در دهه‌ی گذشته، قطر با سرمایه‌گذاری‌های متنوعی به مبلغ بیش از ۱۳ میلیارد دلار، به یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاران خارجی روسیه تبدیل شده است. این امر بسیاری را بر آن داشته تا بپرسند: آیا می‌توان این روابط مستحکم دوجانبه را به همسویی‌های دیپلماتیک و سیاسی نزدیک‌تری بدل کرد؟
ساموئل رامانی، تحلیلگر ژئوپلیتیک که بر سیاست خارجی روسیه در خاورمیانه تمرکز دارد، به امواج.میدیا گفت مشارکت قطر در مجمع اقتصادی بین‌المللی سن پترزبورگ برای همه‌ی طرف‌ها برد-برد است. وی توضیح داد که این مشارکت برای قطر، نشانگر جایگاه صعودی‌اش در استراتژی خاورمیانه‌ی روسیه است. برای مجمع، سرمایه‌گذاری قطر منجر به افزایش اعتبار جهانی می‌شود. رامانی اظهار داشت: “این مجمع هم همکاری تجاری، و هم همکاری فرهنگی را امکان‌پذیر می‌کند، بنابراین حتی اگر خود به معاملات یا سودهای فوری منجر نشود، زمینه را برای همکاری‌های بلندمدت سرمایه‌گذاری قطر و روسیه فراهم می‌کند.”
سرمایه‌گذاری‌های میان این دو کشور، به ویژه سرمایه‌گذاری قطر در روسیه، بسیار قابل توجه بوده است. در دهه‌ی گذشته، سازمان سرمایه‌گذاری قطر (QIA)، ۵۰۰ میلیون دلار از سهام بانک دولتی VTB روسیه، و ۲۵ درصد از فرودگاه پالکوو سن پترزبورگ را خریداری کرده است. این سازمان مالک همین مقدار از فرودگاه ونوکووا مسکو نیز هست. در سال ۱۳۹۷/ ۲۰۱۷، سازمان سرمایه‌گذاری قطر ۱۹ درصد از غول نفتی روسیه، روس‌نفت را به قیمت ۱۱ میلیارد دلار خرید. بنابراین، این سازمان پس از دولت روسیه، که ۵۰ درصد از سهام این شرکت را در اختیار دارد، و شرکت نفت و گاز بریتانیایی BP، با سهمی کمی بیش از ۱۹ درصد، سومین سهام‌دار بزرگ این غول نفتی محسوب می‌شود.
از دید رامانی، سرمایه‌گذاری قطر در زیرساخت‌های روسیه، همکاری این کشور با روسیه در بخش گاز مایع، تأمین سرمایه برای جمهوری خودمختار روس اینگوشتیا و و سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی، همه از اولویت‌های تاریخی سازمان سرمایه‌گذاری قطر بوده‌اند. از این رو، وی انتظار دارد که قطر پس از مجمع اقتصادی بین‌المللی سن پترزبورگ بر حوزه‌هایی مشابه تمرکز کند.
محدودیت‌های همکاری
تجارت دوجانبه بین قطر و روسیه، هنوز به نسبت ناچیز است، اما داده‌های موجود نشانگر روند صعودی امیدوار کننده‌ای هستند، چراکه مبادلات تجاری طی دو سال گذشته حدود ۴۷ درصد افزایش داشته و در سال ۲۰۲۰، به ۲۹۶ میلیون دلار رسیده است. در حال حاضر به نظر می‌رسد که هر دو کشور انتظار رشد سریع تجارت را می‌کشند؛ به ویژه پس از برگزاری مجمع اخیر اقتصادی بین‌المللی سن پترزبورگ.
با این حال، از آنجایی که هر دوی این کشورها تا حد زیادی به صادرات انرژی و هیدروکربن وابسته هستند، تمرکز بر بخش انرژی، گزینه‌های زیاد دیگری برای مبادله‌ی سایر کالاها باقی نمی‌گذارد.
از همین رو، از دید سرگئی سوخانکین، یکی از اعضای بنیاد جیمز تاون و مشاور مؤسسه‌ی تحلیلی خلیج فارس در واشنگتن، در مورد روابط اقتصادی میان قطر و روسیه پیشرفت چشم‌گیری رخ نخواهد داد. وی به امواج.میدیا توضیح داد که هرچند ممکن است تغییرات محدودی رخ دهد -مانند افزایش همکاری در بخش پزشکی از جمله واکسن کووید-۱۹، کشاورزی، گردشگری و همکاری‌های فنی و نظامی- این مورد در سایر بخش‌ها صادق نخواهد بود.
وی در حقیقت تأکید کرد که این دو کشور در حوزه‌ی انرژی رقبای اصلی یکدیگر هستند، چراکه قطر و روسیه هر دو به دنبال مشتریانی برای تولیدات گاز طبیعی مایع خود هستند. به تازگی، در ۱۰ تیر/ ۱ ژوئیه، قطر پترولیوم قراردادی ۱۰ ساله را با شِل امضا کرد، تا بر اساس آن، سالانه یک میلیون تن گاز طبیعی مایع بیشتر، برای چین تهیه کند؛ این قرارداد صادرات سالانه‌‌ی قطر به چین، تحت قراردادهای بلندمدت را به ۱۲ میلیون تن رساند.
با وجود این رقابت جزئی، سوخانکین قطر را رقیب اصلی روسیه برای بازار گاز طبیعی مایع چین به حساب نمی‌آورد. به گفته‌ی وی، مسکو بیشتر علاقه دارد نقش استرالیا را کاهش دهد؛ این کشور نیز برای چین گاز طبیعی مایع تهیه می‌کند و اخیراً با پکن به اختلاف خورده است. سوخانکین توضیح داد: “روسیه آشفتگی سیاسی-اقتصادی بین کانبرا و پکن را به عنوان فرصتی برای افزایش مقدار صادرات گاز طبیعی مایع از روسیه به چین می‌بیند.”
از آنجایی که همکاری انرژی قطر و چین کمابیش اجتناب‌ناپذیر است، سوخانکین بر این باور است که روسیه تا حدودی “از توافق جدید [۱۰ تیر/ ۱ ژوئیه] در مورد گاز طبیعی مایع بین قطر و چین راضی خواهد بود، زیرا پیش‌بینی‌پذیری قابل توجهی را در پی خواهد داشت؛ عنصری بسیار اساسی در سیاست خاورمیانه.”
همچنین حداقل در آینده‌ای نزدیک، احتمالاً در بخش نظامی و فنی همکاری‌های دیپلماتیک و سیاسی نزدیک‌تری صورت نمی‌گیرد. هانا نوته، محقق مرکز جیمز مارتین، مرکز مطالعات عدم اشاعه، به امواج.میدیا گفت که با توجه به این‌که در آذر ۱۳۹۹/ دسامبر ۲۰۲۰ ترکیه به دلیل خریداری سامانه‌ی موشکی اس-۴۰۰ از روسیه مورد تحریم آمریکا قرار گرفت، تصمیم قطر -متحد مهم منطقه‌ای ایالات متحده- مبنی بر خرید تسلیحات که ممکن است زنگ خطر را در واشنگتن به صدا درآورد، برای او تعجب‌آور است.
در همین راستا، از آن‌جا که روسیه در تلاش برای جلوگیری از ظهور اتحادهای قوی، در سال‌های اخیر در روابط متقابل خود با بازیگران متضاد در خاورمیانه توازن برقرار کرده است، نوته امکان همکاری سیاسی قطر و روسیه را مردود می‌داند. به نظر او هیچ دلیلی وجود ندارد که گمان کنیم این سیاست کلی تغییر خواهد کرد.
از این گذشته، در حالی که روسیه و قطر در مورد بحران‌های مهم منطقه‌ای اختلاف نظر دارند، بعید است در موضوعاتی همچون سوریه و لیبی به تفاهم برسند. به گفته‌ی نوته، “نشست سه‌جانبه‌ی وزرای خارجه‌ی روسیه، ترکیه و قطر [در اسفند ۱۳۹۹/ مارس ۲۰۲۱] -که تا حدی برای هماهنگ‌سازی رویکردها نسبت به بحران‌های منطقه بود- به همان یک جلسه محدود شد و بعید به نظر می‌رسد که شبیه به نشست آستانه‌ی ترویکا [روسیه -ترکیه-ایران] به یک قالب منظم تبدیل شود.” در عوض، نوته احتمال می‌دهد مسکو هنگامی که احساس کند مفید و ضروری است، به مشورت‌ها و هماهنگی‌های موقتی و موضعی با دوحه ادامه دهد و نیازی به پیگیری مقدمات رسمی‌تر نبیند.
چشم‌انداز
به علت محدودیت‌هایی که به آن‌ها اشاره شد، علی‌رغم روابط گرم‌تر دوحه و مسکو، نباید انتظار همکاری رسمی داشت. تمایل قطر در درجه‌ی اول به کشورهای دیگر است. اگرچه نقش منطقه‌ای روسیه افزایش یافته است، اما در اولویت دستور کار استراتژیک دوحه قرار ندارد.
با این همه، این دو کشور از طریق معاملات تجاری متعدد توانسته‌اند تا حدی از نفاق موجود بکاهند و راه را در جهت مشارکت ژئوپلیتیک عملگرا که بر احترام متقابل استوار است، هموار کنند. این‌که قطر، روسیه را به عنوان یک قدرت ضروری جهانی و منطقه‌ای ببیند و همچنین در چشم روسیه، قطر یک سرمایه‌گذار برجسته‌ی جهانی، میانجی دیپلماتیک و قدرت نرم منطقه‌ای با شبکه‌ای عالی از شرکا، من جمله ایالات متحده، چین ، هند و ترکیه باشد، ممکن است در سال‌های آینده برای هر دو طرف مفید واقع شود
منبع:https://amwaj.media
- برچسب ها: اندیشکده, اندیشکده جریان, تولیدات گاز, جریان, روسیه, قطر, مجمع اقتصادی بین‌المللی سن پترزبورگ
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
