دلایل تغییر موضع حزب اصلی اپوزیسیون ترکیه نسبت به کردهای عراق

اعضای حزب جمهوری‌خواه خلق طی سفر سه روزه‌ی خود به اربیل، با رهبران ارشد کردستان عراق ملاقات کردند. در آستانه‌ی برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمان ترکیه در سال ۲۰۲۳، این سفر غالباً به چشم اقدامی از جانب این حزب ترکیه‌ای برای جلب آرای کردهای داخل دیده می‌شود. این سفر همچنین می‌تواند به احزاب اصلی ترکیه کمک کند تا دید منفی گذشته‌ی خود به اقلیم کردستان عراق را به طور مثبتی تغییر دهند.

رویکردی نو که سال‌هاست در حال شکل‌گیری است

مهم‌ترین پیام هیئت عالی‌رتبه‌ی حزب جمهوری‌خواه خلق، که سرپرستش اوغوز کان سالیچی، معاون رئیس حزب بود، به دیدارش با رئیس‌جمهور اقلیم کردستان، نچیروان بارزانی مربوط می‌شد. این حزب خواستار گفتگو و احترام متقابل، برای حل مشکلات و تنش‌های منطقه‌ای شد. بارزانی نیز از جانب خود این سفر را نشانگر سیاست جدیدی دانست که این حزب مخالف ترک اتخاذ کرده است.

پس از این سفر سه روزه، کالیچی در سخنرانی خود در یک کنفرانس مطبوعاتی اظهار داشت که هیئت وی در این سفر طرح این حزب، یعنی صلح و همکاری خاورمیانه را مطرح کرده است. این ابتکار ترکیه، عراق، ایران و سوریه را در بر می‌گیرد. با در نظر داشتن این‌ واقعیت که حزب جمهوری‌خواه خلق فعالیت‌های مربوط به این طرح را در سفر خود به اربیل آغاز کرده است، می‌توان با اطمینان گفت که از دید این حزب، اقلیم کردستان یکی از بازیگران اصلی منطقه‌ای محسوب می‌شود.

به طور کلی، این سفر به نوعی تلاش حزب جمهوری‌خواه خلق برای جلب حمایت کردهای ترکیه تفسیر می‌شود. حزب جمهوری‌خواه خلق که با عنوان حزب بنیان‌گذار ترکیه شناخته می‌شود، با وجود ریشه‌های ملی‌گرایانه، سکولار و ضد کرد خود، در حال گذر از یک مرحله‌ی تغییر است و تلاش می‌کند گفتمان به نسبت دموکراتیک‌تری را پیش بگیرد.

این حزب در سال‌های اخیر همواره در تلاش بوده است تا آرای کردها را از آن خود کند. به نظر می‌رسد حزب جمهوری‌خواه خلق با مشاهده‌ی این‌که چگونه حزب عدالت و توسعه‌ی رجب طیب اردوغان، از طریق برداشتن قدم‌هایی در راه‌های دموکراتیزه کردن، همچون پروسه‌ی صلح برای حل مشکلات کردها در ترکیه و بهبود روابط با آن‌ها، آرای کردها را به دست آورده است، حال سیاست مشابهی را در پیش گرفته است. به خصوص پس از آن‌که در سال ۱۳۹۸/ ۲۰۱۹ این حزب شهرداری استانبول را به دلیل اتحاد غیر رسمی‌اش با حزب دموکراتیک خلق به دست آورد و بر حزب عدالت و توسعه پیروز شد، حزب جمهوری‌خواه خلق به وضوع دریافت که نقش و نفوذ کردها در انتخابات‌های ترکیه چقدر پررنگ است.

از آنجا که حزب دموکراتیک خلق متهم به ارتباط با حزب کارگران کردستان است، اتحاد جمهوری‌خواه خلق با حزب دموکراتیک خلق همیشه مشکل‌آفرین خواهد بود. شایان توجه است که حزب کارگران کردستان از سوی ایالات متحده، انگلستان و ترکیه به عنوان یک سازمان تروریستی معرفی شده است. در مقابل، به نظر می‌رسد نزدیک شدن به حزب کارگران کردستان برای حزب جمهوری‌خواه خلق ساده‌تر و ایمن‌تر است. با توجه به نفوذ حزب دموکرات کردستان، که تحت رهبری خانواده‌ی بارزانی است، در میان رأی‌دهندگان کردی که مخالف حزب دموکراتیک خلق در ترکیه هستند، احتمالاً حزب جمهوری‌خواه خلق همچنین در تلاش است تا نظر رأی‌دهندگان کردی را که قبلاً آرای خود را به نفع حزب عدالت و توسعه به صندوق انداخته بودند و اکنون از حزب مورد نظر خود مطمئن نیستند، به خود جلب کند. افزون بر این، ملاقات‌های هیئت حزب جمهوری‌خواه خلق با اتحادیه‌ی میهنی کردستان و جنبش گوران (تغییر) سلیمانیه، ممکن است این حزب را در راستای کسب آرای برخی از کردهای طرفدار حزب دموکرات خلق یاری دهد. این امر به این دلیل است که احزاب مستقر در سلیمانیه به طور سنتی روابط خوبی با حزب دموکراتیک خلق دارند.

علاوه بر این، با توجه به تمرکز روزافزون حزب جمهوری‌خواه خلق بر راه حل‌های مسائل کردها در ترکیه، و پیام‌های دموکراسی‌خواه و طرفدار صلح آن در دیدار با رهبران اقلیم کردستان، سفر هیئت این حزب به اربیل ممکن است تلاشی برای جلب حمایت کردهای عراق در این زمینه باشد، چراکه رهبران اقلیم کردستان در حمایت از پروسه‌های قبلی صلح مشارکت داشته‌اند. با این حال، برای بهره‌وری حداکثری از روابط خود با اقلیم کردستان، حزب جهوری‌خواه خلق باید ابتدا در میان کردهای عراق اعتمادسازی کند و به روابط خود با آن‌ها تنوع ببخشد.

نقطه‌ی عطفی مهم

روابط اقلیم کردستان عراق با ترکیه که سال‌هاست توسط جریانات اصلی احزاب سیاسی ترکیه -از جمله حزب جمهوری‌خواه خلق- به حاشیه رانده شده است، از طریق پیوندهای رو به افزایش میان دولت‌های حزب عدالت و توسعه بعد از سال ۱۳۸۷/ ۲۰۰۸ و هسته‌ی مرکزی حزب دموکرات کردستان مستقر در اربیل گسترش یافته، و در موارد متعددی دید و بازدیدهایی صورت گرفته است. این دیدارها سفر مشهور مسعود بارزانی، رهبر حزب دموکرات کردستان به دیاربکر را شامل می‌شود که طی آن، وی در جریان روند صلح کردها در سال ۱۳۹۲/ ۲۰۱۳ با رئیس‌جمهور ترکیه و اردوغان، رهبر حزب عدالت و توسعه دیدار کرد.

نکته‌ی قابل توجه این است که برخی اوقات اعضای حزب عدالت و توسعه به دلیل ارتباطاتی که با رهبران اقلیم کردستان عراق ایجاد کرده‌اند مورد انتقاد شدید قرار گرفته‌اند. از جمله‌ی منتقدان می‌توان به کمال قلیچدار اوغلو، رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق اشاره کرد که اردوغان را به خاطر دیدار با مسعود بارزانی در سال ۱۳۹۲/ ۲۰۱۳ مورد انتقاد قرار داد. با این حال، هیئت حزب جمهوری‌خواه خلق در سفر اخیر، سلام قلیچدار اوغلو را به مسعود بارزانی رساند که نشان از چگونگی تغییر هویت این حزب دارد. به همین ترتیب، کردهای عراق از سفر حزب جمهوری‌خواه خلق برای بهبود وجهه‌ی منفی خود در میان احزاب سیاسی اصلی ترکیه استفاده می‌کنند.

به این ترتیب، یکی از نتایج احتمالی سفر هیئت حزب جمهوری‌خواه خلق به اقلیم کردستان عراق، پیش‌برد عادی‌سازی روابط ترکیه با این اقلیم خواهد بود. شایان توجه است که به نظر می‌رسد حزب عدالت و توسعه دیگر به خاطر روابط خود با کردهای عراق مورد انتقاد قرار نگیرد. هم‌زمان، احزاب دیگر ترکیه که مایل به بهبود روابط با کردها هستند، اما در مورد نزدیک شدن به حزب دموکراتیک خلق تردید دارند- مانند دموکراسی و پیشرفت، حزب علی باباجان یا حزب آینده‌ی احمد داوود اوغلو- اکنون می‌توانند بدون واهمه از انتقادات، سفرهایی را به اقلیم کردستان عراق ترتیب دهند. بنابراین، سفر هیئت حزب جمهوری‌خواه خلق نشان‌دهنده‌ی نقطه‌ی عطفی است که فرصتی را برای اقلیم کردستان عراق فراهم می‌کند تا با احزاب سیاسی اصلی ترکیه وارد تعامل شود و روابط خود را بازسازی کند.

روی هم رفته، سفر هیئت حزب جمهوری‌خواه خلق به اربیل از دید احزاب ناسیونالیست ترکیه به عادی‌سازی روابط با اقلیم کردستان عراق کمک می‌کند. به طور مشابه، اقلیم کردستان عراق ممکن است برای تنوع بخشیدن به شرکای دیپلماتیک خود در ترکیه برنامه‌ریزی کند: به منظور به دست آوردن قدرت بیشتر برای چانه‌زنی علیه حزب عدالت و توسعه، یا صرفاً آماده شدن برای دوران احتمالی پس از پایان کار این حزب. با این حال، با توجه به روابط دیرینه‌ی حزب عدالت و توسعه و اقلیم کردستان عراق ، بعید می‌نماید این روابط در کوتاه‌مدت با بهبود روابط بازیگران ثانویه با کردهای عراق آسیب ببیند.

در نهایت، این سفر به اربیل نشان می‌دهد که تا زمانی که رأی کردها برای موفقیت انتخاباتی احزاب سیاسی در ترکیه حیاتی باشد، کردهای عراق به عنوان عامل کلیدی در سیاست ترکیه باقی خواهند ماند. در عین حال، به نظر می‌رسد به کردهای عراق فرصت قابل توجهی برای از بین بردن تصور منفی قدیمی مربوط به اقلیم کردستان عراق در میان احزاب سیاسی اصلی ترکیه -از جمله احزاب ناسیونالیست- و تنوع بخشیدن به شرکای خود در ترکیه دست داده است.

منبع:https://amwaj.media