نتایج انتخابات سراسری آلمان (بوندس تاگ) 2021 و سناریوی های پیش رو
نتایج انتخابات
انتخابات پارلمان آلمان (بوندس تاگ) که مهمترین رویداد سیاسی در این کشور محسوب میشود روز یکشنبه 4 مهرماه مصادف با 26 سپتامبر برگزار شد. نتایج این انتخابات که به نظرسنجی های ماه های اخیر هم نزدیک بود حاکی از موفقیت حزب سوسیال دمکرات (چپ میانه) SPD است که پس از سالها موفق شد بیشترین میزان آرا را با 25.7 درصد به خود اختصاص دهد. در جایگاه دوم نیز اتحادیه دمکرات مسیحی (محافظه کار) CDU/CSU با 24.1 درصد از آرا قرار گرفت. آرمین لاشت رهبر این حزبِ تحت پشتیبانی مرکل نتوانست حمایت مورد انتظار خود را کسب کند و پایینترین میزان آرای دمکرات مسیحیها از زمان جنگ جهانی دوم را از آن خود کرد. در جایگاه سوم نیز حزب سبزهای آلمان (هوادار محیط زیست) موفق شد با کسب 14.8 درصد آرا به یکی از پدیده های رو به رشد در این کشور مبدل شود.
در جایگاه چهارم حزب دمکرات های آزاد (لیبرال)FDP با تاکید بر بازار آزاد و کاهش مالیاتها موفق شد 11.5 آرا را کسب کند. در مقام پنجم حزب آلترناتیو برای آلمان (راست افراطی) AfD با کاهشی جزئی نسبت به دور پیشین 10.3 درصد را به خود اختصاص داد و در نهایت هم حزب چپ آلمان با ضعیفترین نتایج تنها 4.9 درصد حمایت کسب نمود و به سختی موفق به گذر از حدنصاب لازم برای ورود به پارلمان شد.
تصویر 1: میزان آرای کسب شده (سمت چپ) و تغییر آرا نسبت به انتخابات پیشین (سمت راست)
تحلیل
یکی از عوامل رشد حزب سوسیال دمکرات مربوط به محبوبیت «اولاف شولتز» نامزد مقام صدراعظمی در این حزب بوده است. وی سیاستمداری کهنه کار و با تجربه محسوب میشود و هم اکنون معاون صدراعظم و وزیر دارایی در دولت ائتلافی است. در عین حال چهره شناخته شده وی در مقایسه با نامزد اتحادیه دمکرات مسیحی یعنی «آرمین لاشت» باعث شد بسیاری صرفا به دلیل نامزدی وی به حزب سوسیال دمکرات ها رای دهند، در مقابل برخی از رای دهندگانی که در دوره های پیشین به دلیل شخص مرکل به حزب وی رای میدادند به دلیل عدم نامزدی او در این انتخابات از نامزد جدید محافظه کاران حمایتی نکردند.
همچنین اختلافات زیاد داخلی در اتحادیه دمکرات مسیحی و کمپین انتخاباتی ضعیف آنها هم در این امر نقش به سزایی داشت، برای مثال بسیاری در این حزب «مارکوس سودر» را چهره ایدئالتری برای نامزدی مقام صدراعظمی از سوی اتحادیه دمکرات مسیحی در انتخابات اخیر میدانستند. در کل دو حزب اصلی اغلب رای خود را از افراد مسنتر به دست آوردند و مطابق نتایج حزب سوسیال دمکرات بیشتر در نواحی پروتستان شمال آلمان رای کسب کرد و اتحادیه دمکرات مسیحی نیز در قسمت های کاتولیک به ویژه ایالت های جنوبی موفقتر بود.
حزب سبز آلمان در این انتخابات بیشترین میزان رشد نسبت به همه احزاب در مقایسه با انتخابات سال 2017 را به خود اختصاص داد، این جریان سیاسی که پایگاه قدرتمندی در قشر جوانان و شهرهای پر جمعیت دارد حامی محیط زیست، عدالت اجتماعی و صلح است و درصورت حضور در دولت آینده میتوان انتظار سیاست های بیشتر زیست محیطی و مقابله با تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین را از دولت آلمان متصور بود. حزب دمکراتهای آزاد نیز هم اکنون جایگاه تعیین کننده در عرصه سیاسی این کشور پیدا کرده و با حمایت برخی اقشار تحصیلکرده شهری و صاحبان کسب و کار به گمان زیاد در دولت آینده نقش خواهد داشت.
در مقابل حزب راست افراطی آلترناتیو برای آلمان اگرچه نسبت به دور پیش اندکی کاهش داشته است اما تنها در نواحی شرقی آلمان پایگاه خود را قدرتمندتر کرده و در دو ایالت موفق شد رتبه نخست را به خود اختصاص دهد. یکی از علل رشد این حزب در شرق آلمان وجود تبعیض و اختلاف است که با وجود گذشت سه دهه از اتحاد آلمان هنوز برطرف نشده است. احساس شهروند درجه دو بودن و نارضایتی خصوصا در روستاها و شهرهای کوچک شرق آلمان باعث حمایت از این حزب ضد مهاجر، بیگانه ستیز و مخالف اتحادیه اروپا شده است. لازم به ذکر است این حزب روابط نزدیکی نیز با روسیه دارد.
سناریو های ائتلافی پیش رو
از آنجایی که هیچ یک از احزاب به تنهایی قادر به کسب اکثریت مطلق آرا در این انتخابات نبوده اند لذا تشکیل دولت تنها به شکل ائتلافی مقدور خواهد بود. این امر البته امری مرسوم در عرصه سیاسی آلمان محسوب می شود و تنها نکته آن حضور احتمالی سه حزب به جای دو حزب برای تشکیل دولت خواهد بود. با این حال از آنجایی که ائتلاف میان دو حزب اصلی اتحادیه دمکرات مسیحی و سوسیال دمکرات ها که در دو دوره اخیر مرکل هم برقرار بود اکنون مورد حمایت نیست، لذا این احتمال که دولت از طریق همکاری این دو حزب تشکیل شود بسیار پایین و بعید است. از سویی در هیچ یک از سناریویها احزاب و جریانهای سیاسی آلمانی علاقه ای به همکاری و ائتلاف با آلترناتیو برای آلمان (راست افراطی) ندارند. یکی دیگر از احتمالات شامل ائتلاف میان اتحادیه دمکرات مسیحی (جایگاه دوم به رنگ مشکی) با حزب سبزها (جایگاه دوم به رنگ سبز) و حزب دمکراتهای آزاد (جایگاه چهارم به رنگ زرد) است که به دلیل تشابه رنگ های انتخاباتیشان با رنگ های پرچم کشور جامائیکا به «ائتلاف جامائیکا» شناخته می شود. این سناریو اگرچه از نظر تئوریک امکان پذیر است و خصوصا حزب دمکراتهای آزاد هم نسبت به همکاری با محافظه کاران بدبین نیست اما موضعگیریها نشان از آن دارد که عملکرد ضعیف آرمین لاشت در این انتخابات امکان تحقق این سناریو را کم کرده است.
بیشترین احتمال در حال حاضر ائتلافی میان احزاب سوسیال دمکرات (جایگاه اول به رنگ قرمز) به همراهی حزب سبزها (جایگاه سوم به رنگ سبز) و حزب دمکرات های آزاد (جایگاه چهارم به رنگ زرد) است که اصطلاحا «ائتلاف چراغ راهنمایی» نامیده میشود. بر این اساس و درصورت شکلگیری این سناریو دولت آتی آلمان با صدراعظمی «اولاف شولتز» تشکیل خواهد شد و حزب اتحادیه دمکرات مسیحی پس از 16 سال حکومت در جایگاه اپوزیسیون قرار خواهد گرفت. در این میان دشوارترین بخش مذاکرات با حزب دمکراتهای آزاد است که برخلاف دو حزب دیگر که چپ میانه محسوب میشوند گرایشات لیبرال متمایل به راست میانه است و در موضوعاتی همچون مالیات با سبزها اختلاف نظر دارد، لازم به ذکر است مذاکرات برای تشکیل دولت ائتلافی گاه ماهها به درازا می انجامد. برای مثال در دور پیشین این مسئله حدود 5 ماه طول کشید و روشن است که تا زمان رسیدن به توافق، مرکل همچنان زمامدار امور کشور خواهد بود.
ائتلاف موسوم به چراغ راهنمایی از بیشترین بخت برای تشکیل دولت جدید در آلمان برخوردار است
ارزیابی نهایی
انتخابات اخیر در آلمان از آنجایی که پایانی بر دوران طولانی 16 سال صدارت مرکل در آلمان محسوب میشود نقطه عطفی در عرصه سیاسی این کشور است. همچنین باتوجه به نقش مهم آلمان در اتحادیه اروپا و در پیش بودن دو انتخابات در فرانسه و مجارستان برخی امیدوارند پیروزی چپ میانه و تشکیل احتمالی دولت با حاکمیت این جریان بتواند حامیان اتحادیه اروپا را در مقابل جریان های ملیگرا و پوپولیست تقویت کند. اگر چه شواهد کافی برای کاهش کلی قدرت راست افراطی در اروپا وجود ندارد و مشخص نیست پیروزی سوسیال دمکراتها لزوما مورد الگوبرداری در دیگر کشورهای اروپایی قرار گیرد. در عین حال ورود پناهجویان، افزایش نفوذ روسیه در اروپای شرقی و منطقه بالتیک، رشد تروریسم در خاک اروپا، اختلاف با دیگر اعضا از جمله لهستان و مجارستان، افزایش جدایی طلبی و سرانجام تبعات ناشی از کرونا از جمله چالشهایی است که آلمان و اروپا در سالهای پیش رو با آن ها روبرو خواهد بود. از منظر سیاست خارجی دولت جدید نیز همچنان حامی اتحادیه اروپا محسوب می شود، با این حال ممکن است تحت نفوذ سبزها شاهد برخی تحولات در سیاست خارجی آلمان باشیم، سبزها در دوران دولت سوسیال دمکرات به صدارت گرهارد شرودر (1998) وزارت خارجه را با حضور یوشکا فیشر در اختیار داشتند. این حزب در مقایسه با احزاب دیگر رویکرد بهتری نسبت به ایران دارند، با این حال نبایستی فراموش کرد که مسئله حقوق بشر هم در اولویت آنها تلقی خواهد شد.
منابع پژوهش در دفتر اندیشکده موجود است .
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
