به نظر می رسد تشکیل ارتش متعارف یکی از اهداف امنیتی این گروه باشد، اما طالبان در حفظ یک نیروی جنگی سازمان یافته و فرموله کردن مدلی متناسب با شرایط افغانستان با موانعی روبرو خواهند بود، از جمله منابع مالی اندک، مهارت های فنی پایین، تهدیدات امنیتی قابل توجه. طالبان این انتقال را به دلیل ضرورت نظامی انجام نمی دهند.
آنها به توانایی خود برای کنترل کمربند پشتون اعتماد دارند (اگرچه این ممکن است با توجه به تشدید فعالیت های دولت اسلامی در شرق نابجا باشد). در عوض، طالبان نگران تصویر خود هستند. برای جامعه بین المللی، دیدن افغانستان تحت کنترل یک نیروی شورشی سابق، بدون یونیفرم و زنجیره های فرماندهی مبهم، تنها بررسی جدی همکاری با رژیم جدید را دشوار می کند.
طالبان قبل از تسلط بر کشور، سیستم حکومت داری امنیتی خاص خود را داشتند که حول واحدهای محلی طالبان (اصولا شبهنظامیان روستایی)، یک سیستم اطلاعاتی، و یک دولت سایه شامل فرمانداران و دادگاه های استانی و ولسوالی متمرکز بود. این سیستم به منظور کنترل جمعیت، به ویژه در مناطقی که حضور قوی طالبان وجود دارد، و در جهت ممانعت از تلاش های رژیم قدیمی برای جاسوسی از جنبش آنها طراحی شده بود و بر کنترل جمعیت نیز مؤثر بود. طالبان تحرکات فردی را در داخل و خارج از مناطق عملیاتی خود دنبال می کردند و تیم های ضربه زننده آنها سالانه فعالیت های زیادی در حذف مخالفان داشتند.
دادگاه های طالبان عدالت را بر اساس تفسیر این گروه از قوانین اسلامی اجرا میکردند، در حالی که پرونده های سیاسی به ندرت ختم می شد. احکام عمدتاً مبتنی بر شواهد و تحقیقات شفاهی بود که با استانداردهای هیچ دولت ملی مدرنی مطابقت نداشت. با در نظر گرفتن اینکه رژیم جمهوری اسلامی سابق به دلیل سطوح بسیار بالای فساد در اجرای عدالت حتی بدتر بود، با این حال، عموم مردم روستاها نسبتاً از عدالت طالبان قدردانی میکردند. در همین راستا وزیر جدید عدلیه اعلام کرد که به خدمات قضات آموزش دیده در رژیم گذشته نیازی نخواهد بود و این نشان می دهد که طالبان چگونه به دنبال صدور سیستم قضایی خود به شهرها هستند.
طالبان که خود را بهعنوان حزب شریعت اسلامی معرفی میکنند، با همین مبنای عقیدتی به راحتی در تعقیب متخلفان و مخالفان هستند، اما حفظ نظم مهم تر است. پلیس جمهوری اسلامی افغانستان با وجود داشتن واحدهای کنترل شورش که توسط مستشاران اروپایی آموزش دیده بودند، در حفظ امنیت عمومی ناکارآمد بود. به طور معمول، پلیس هنگامیکه با آشوبگران روبرو می شد تیراندازی میکرد و اکثر شورش ها با تلفات جانی به پایان می رسید.
با این معیارها، طالبان در حفظ نظم در کابل بهتر عمل کرده اند، هرچند که هنوز با شورش واقعی مواجه نشده اند. اکنون که طالبان وزارت امور داخله را تصرف کرده اند، آنها میگویند که قصد دارند یک نیروی پلیس را مجدداً ایجاد کنند و در واقع قبلاً روسای پلیس را در ولایات منصوب کرده اند، هرچند مشخص نیست که آن ها چگونه می خواهند هزینه آن را بپردازند و نه اینکه چه شکلی خواهد بود. حقانی ها برای حفاظت از رهبری و دارایی های کلیدی، واحد بدری 313 را تشکیل داده اند که به گفته منابع طالبان دارای 5000 سرباز در سراسر کشور است و از تجهیزات و یونیفرم های گرفته شده از نیروهای کماندوی قدیمی افغان استفاده میکند. در حال حاضر، به نظر می رسد که سیستم قضایی به سختی عمل کند. چندین متخلف در ملأ عام به دار آویخته شده اند، با اندک اثری از محاکمه های جدی. با این حال، طالبان تا حد زیادی به وعده عفو خود به مقامات دولتی قبلی عمل کرده اند. از میان صدها هدف بالقوه، فقط ده ها تخلف در ماه صورت می گیرد که نشان می دهد انتقام جویی و رفتار تهاجمی طالبان سرکش تا حد زیادی تحت کنترل بوده است.
طالبان همچنین اعلام کرده اند که قصد دارند یک ارتش منظم با ساختاری شبیه ارتش ملی جمهوری اسلامی افغانستان که اکنون از بین رفته، از یک سپاه گرفته تا کوچک ترین واحدها تشکیل دهند. آن ها می گویند که می خواهند اعضای سابق ارتش ملی را به داخل آن جذب کنند، احتمالاً عمدتاً در پست های تخصصی، اداری و فنی. آن ها همچنین در تلاش هستند تا نیروی هوایی افغانستان را مجدداً فعال کنند، زیرا توانسته اند چند خلبان را از AAF قدیمی جذب کنند، اگرچه طالبان در حال حاضر تنها قادر به پرواز تعداد انگشت شماری از بالگردهای به ارث رسیده از AAF هستند و هیچ مدرکی مبنی بر اینکه آنها قادر به پرواز هستند وجود ندارد.
در ماه نوامبر، منابع طالبان شروع به انتشار این ادعا کردند که ارتش جدید کوچک و احتمالاً 40000 نفر خواهد بود. مشخص نیست که آیا آنها قصد دارند ساختارهای دیگری مانند مرزبانی یا ارتش سرزمینی را زیر چتر وزارت دفاع داشته باشند. همچنین در ماه نوامبر، منابع محلی گزارش دادند که طالبان در برخی ولایات مانند قندهار و کابل، سربازی اجباری را معرفی میکنند. به استخدام شدگان این گزینه پیشنهاد می شد که بتوانند از خدمت سربازی خارج شوند، اما با توجه به برنامه هایی برای کاهش تعداد ارتش، سربازان وظیفه ممکن است برای نوعی نیروی سرزمینی در نظر گرفته شوند
یکی دیگر از جنبه های مهم تصمیم طالبان برای پیشبرد مدل متعارف مربوط به اولویتی است که اکنون به حفظ نظم داخلی نسبت به مبارزه با دشمنان خارجی اختصاص داده شده است. اگرچه تامین منابع ارتش متعارف جدید یک نگرانی است (با توجه به اینکه حفظ آنچه از ارتش ملی افغانستان به ارث رسیده دشوار خواهد بود)، طالبان ممکن است انتظارات معقولی از دریافت تجهیزات از همسایگان، به ویژه چین داشته باشند. از زمانی که این گروه در ماه اکتبر پایگاه هوایی بگرام را دوباره فعال کرد، شایعاتی مبنی بر فرود هواپیماهای ترابری چینی در آنجا منتشر شد. منابع محلی تأیید میکنند که چندین هواپیمای بزرگ ترانسپورتی شبانه در بگرام فرود آمده اند، اگرچه آنها نمی توانند ملیت را تأیید کنند. با این حال، یک منبع ارشد در طالبان نشان داد که حدود 40 مستشار از چین (شامل برخی از مشاوران نظامی) در 3 اکتبر به افغانستان اعزام شدند، اگرچه هیچ تاییدی از سوی منابع دیگر وجود ندارد. در صورت تایید، تعجبآور نخواهد بود که تحویل تجهیزات نظامی دنبال شود.
این محموله ها احتمالاً بر تقویت امنیت داخلی و مدیریت مرزی افغانستان متمرکز خواهد بود و تأثیر آن ها بر منافع منطقه ای ایالات متحده ناچیز خواهد بود. طالبان نیاز به ایجاد یک سیستم لجستیکی کارآمد برای نیروهای مسلح خود دارند. در همین راستا، رهبری طالبان اخیراً به جنگجویان دستور داده است تا به پادگان ها نقل مکان کرده و خانههایی را که در آنجا مستقر بودند تخلیه کنند. هر چه وضعیت اقتصادی در کشور بدتر شود، برای طالبان سختتر می شود که نیروهایش را تغذیه کنند، هرچند در نهایت، آن ها بر جمعیت عمومی اولویت خواهند داشت.
طالبان با اولین درگیری داخلی امارت احیاشده مبارزه کردهاند: یک کارزار کوتاه برای تحت کنترل درآوردن پنجشیر. برنامه عملیاتی آن ها شامل تمرکز نیروهای کافی برای اشباع دره و ترکیب پیشروی متعارف در امتداد جاده اصلی با نفوذ واحدهای کوچک از میان کوه ها بود. قویترین تجهیزات مستقرشده راکت انداز و چند تانک قدیمی بود. در عین حال، طالبان نیز علیه دولت اسلامی در خراسان (IS-K) که پایگاه های اصلی آن همگی در نقاط دورتر از پنجشیر قرار دارند، درگیر شده اند. در ولایت کنر، طالبان برای مبارزه با داعش به حمایت شبه نظامیان پاکستانی مانند لشکر طیبه تکیه کرده اند و آنها را مجبور به ترک چند ولسوالی در هفته های اخیر کرده است. با این حال، گرفتن پایگاه های بزرگتر مستلزم تعهد عمده نیروی انسانی توسط طالبان است که در حال حاضر تا حدودی کم رمق شده اند.
مقر داعش در ولسوالی جرم بدخشان یک هدف آشکار برای طالبان خواهد بود، حتی اگر منطقه مملو از جنگجویان آسیای میانه باشد و طالبان احتمالاً قبل از شروع حمله سعی در جابجایی آنها خواهند داشت. در هر صورت، اکنون برای شروع کارزار در آنجا در فصل سرد بسیار نزدیک است. دیگر پایگاه های اصلی داعش در چپه دره و نورستان است.
حداقل چند صد عضو داعش در هر پایگاه وجود دارد، و موقعیت جغرافیایی دشوار، طالبان را ملزم میکند که نیروهای زیادی را در منطقه متمرکز کنند. منابع طالبان در کابل می گویند که این گروه بیشتر با هسته های تروریستی و شورشی در محیط های شهری دست وپنجه نرم میکند و در نتیجه داعش توانسته است عملیات را در کابل و جلال آباد تشدید کند. به نظر می رسد طالبان که قادر به ردیابی موثر مجرمان نیستند، جوخه های مرگ را علیه اعضا و هواداران ادعایی داعش به راه انداخته اند، که بسیاری از آنها در روزهای اخیر کشته شده اند. عدهای دیگر بازداشت شده اند و در برخی ولایات مانند کنر، حتی مساجد و مدارس سلفی نیز سرکوب شده است.
این اقدامات سرکوبگرانه بی رویه باعث واکنش شدید می شود. هیئتی از رهبران سلفی در ماه سپتامبر به رهبری طالبان گفتند که اگر چنین اقداماتی ادامه یابد، سلفی ها به نفع داعش مقاومت خواهند کرد. رهبران طالبان که نگران عواقب آن هستند، عثمان ترابی، والی شدیدا ضد سلفی کنر را برکنار کرده و مولوی قاسم را به جای وی که یک شخصیت معتدل تر است، معرفی کردهاند. اما این کار آسانی نبود. ترابی از ترک سمت خودداری کرد و تظاهرات خیابانی را به شدت دنبال کرد. این روند در واقع دشواری فزاینده زنجیره فرماندهی طالبان را نشان می دهد که تلاش می کند خود را از یک شورش غیرمتمرکز و انعطافپذیر به سطح یک مقام دولتی وفق دهد.
یک کارزار کامل برای از بین بردن داعش کارتی است که طالبان در دست دارند؛ اگر بخواهند قدرت های غربی، به ویژه ایالات متحده را برای تعامل جدی دوباره با امارت ترغیب کنند. برخلاف طالبان، دولت اسلامی به دنبال جذابیت بین المللی یا شبیه به یک دولت نیست و روش های بی نظم و خشونت آمیز آن می تواند طالبان را به عنوان یک شر کوچک تر برای ایالات متحده جذاب کند.
طالبان از کمبود نیروی انسانی رنج می برند و تا ماه سپتامبر فقط 70000 مرد در واحدهای متحرک خود حضور داشتند. برخی از نیروهای ذخیره که در حمله ماه مه و اوت بسیج شده بودند، از خدمت وظیفه جدا شدند و این مشکل را تشدید کرد.
نیروی انسانی در شهرها به ویژه کابل و پنجشیر و در امتداد مرز با تاجیکستان متمرکز است. در ولسوالی های متوسط، طالبان فقط می توانند 20 تا 30 مرد را مستقر کنند که از تأسیسات مرکز ولسوالی محافظت میکنند و گاه گاهی گشت زنی میکنند و موتورسیکلت را در جاده ها مستقر میکنند. آن ها بهندرت در روستاها دیده می شوند، جایی که طالبان برای هر روستا یک تا دو نماینده تعیین کرده اند که وظیفه دارند گزارش دهی را به طالبان بدهند. اگر معلوم شود که گارنیزیون های (فرمانده عمومی نیروهای عملیاتی) کوچک ولسوالی قادر به مقابله با مشکل نیستند، فرماندهی طالبان نیروی بزرگ تری را از مرکز این ولایت اعزام میکند.
در برخی از مناطق کشور، طالبان از این سطح از پادگان راضی به نظر می رسد. با وجود فعالیت داعش در آن، ولایت ننگرهار از جمله این موارد است. اما در جاهای دیگر، طالبان همان اعتمادبهنفس را نشان نمی دهند. به عنوان مثال، در شمال شرق (تخار و بدخشان)، طالبان از بزرگان روستا و ملاها خواسته اند تا شبه نظامیان محلی طالبان پایگاه محلی جدید را ایجاد کنند، که در حال حاضر به نظر می رسد که هیچ آموزشی دریافت نکرده اند. این شبه نظامیان، مشابه شبه نظامیان دیگری که طالبان برای سال های متمادی در مناطقی که نفوذ داشته اند تنها چند ده عضو برای پلیس مناطق محلی دارند.
بزرگان قریه در ننگرهار گزارش می دهند که داعش پس از انتقال بخش اعظم نیروهای مسلح طالبان به شهرها و پنجشیر و رها کردن روستاها بدون محافظت، سربازگیری را در ولسوالی ها از سر گرفته است. مسافران در امتداد شاهراه های کشور گزارش می دهند که پوسته های طالبان اغلب رهاشده یا فقط توسط نیروهای محلی کار میکنند. به نظر می رسد داعش توانسته است هسته های محلی خود را به مناطقی که قبلاً هرگز فعال نبوده است، گسترش دهد، مانند چاریکار (پروان)، جایی که اخیراً توانسته است چندین حمله را انجام دهد.
توانایی طالبان برای ایجاد یک سیستم حکومت داری امنیتی که ریشه بهتری در حاکمیت قانون داشته باشد، تا حدی به منابع مالی که آنها قادر به جمع آوری آنها خواهند بود بستگی دارد. این انتقال می تواند طولانی و دشوار باشد و یک جنگ همه جانبه علیه داعش، که اجتناب ناپذیر به نظر می رسد، ممکن است بسیاری از منابع مورد نیاز را منحرف کند.
قبل از تسلط طالبان، این گروه میتوانست نیروی نظامی (85000 نفر در اوج خود) را با چند صد میلیون دلار در سال حفظ کند، زیرا آن ها مجبور به نگهداری وسایل نقلیه، هواپیماها و پایگاهها نبودند. با این حال، در حال حاضر، حتی یک نیروی با اندازه قابل مقایسه هزینه قابلتوجهی بیشتری خواهد داشت. موترهای مصادره شده ارتش ملی افغانستان که طالبان در حال حاضر از آن ها استفاده میکنند، ذخایر سوختی ندارند. ساختمان ها و وسایل نقلیه باید بدون کمک های مالی که ایالات متحده در دولت قبلی ارائه کرده بود، نگهداری شوند. علاوه بر این، 20 تا 30 مرد در هر منطقه احتمالا برای نیازهای جدی پلیس کافی نخواهد بود. طالبان به دنبال راه هایی برای کاهش هزینه بخش های امنیتی خود و جستجوی منابع خارجی برای تأمین مالی هستند. در عین حال، آن ها همچنان از استقلال خود محافظت میکنند و بعید است که به دنبال یک ضامن امنیتی تمام عیار و مطلق خارجی باشند.
اتخاذ تجهیزات یک نیروی مسلح منظم نیز احتمالاً به افزایش هزینه ها کمک میکند، زیرا به یک سلسله مراتب فرماندهی که توسط یک بوروکراسی دولتی حمایت می شود، وابسته است. حتی یک بوروکراسی کوچک باز هم هزینه بیشتری نسبت به سیستم قدیمی طالبان خواهد داشت که کاملاً ضعیف بود. طالبان هرگز یک نیروی پلیس مجزا نداشتند و برای این منظور به شبه نظامیان محلی خود تحت نظارت قضات خود متکی بودند. انتصاب سراج الدین حقانی بهعنوان وزیر کشور حاکی از آن است که قرار است این وزارتخانه وزن واقعی داشته باشد. سراج الدین مردی نیست که صرفاً از اداره یک وزارتخانه راضی باشد. به نظر می رسد که والیان پس از انحلال اداره مستقل ارگان های محلی دوباره تحت کنترل این وزارت قرار خواهند گرفت. سراج الدین همچنین مطمئن خواهد شد که وزارت کشور نیروی مسلح خود را خواهد داشت و از هم اکنون استدلال می کند که واحد بدری 313 باید تحت کنترل آن باشد.
ایالات متحده به احتمال زیاد از همکاری آشکار با هر ارتش رسمی تشکیل شده توسط طالبان اجتناب خواهد کرد. با توجه به اینکه کشورهای دیگری مانند روسیه و چین احتمالاً مایل به پذیرش چنین نیرویی هستند، طالبان ممکن است برخی از همکاری های امنیتی را در آنجا به کار گیرند و برخی منابع نشان می دهند که این امر از قبل شروع شده است، هرچند در مقیاس کوچک. یک منبع نظامی روسیه اشاره کرده است که برخی از متخصصان روسی برای کمک به طالبان در عملیات ناوگان کوچک بالگردهای Mi-17 ساخت روسیه وارد شده اند. همین منبع نشان می دهد که طالبان و روسیه از قبل بر سر اطلاعات در مورد داعش با یکدیگر همکاری می کنند.
ایالات متحده باید دریابد که چگونه قصد دارد با تهدید فزاینده داعش مقابله کند. بدون شریکی در افغانستان، ایالات متحده برخلاف جایگاهش در عراق یا سوریه، اهرم کمی یا هیچ اهرمی در مبارزه با داعش ندارد. ایالات متحده می تواند به هواپیماهای بدون سرنشین پیشگیرانه یا حملات هوایی متوسل شود، اما با توجه به فقدان قابلیت های فراتر از آن و حملات اخیر، چنین رویکردی هم از جانب کنگره و هم از سوی مردم با مخالفت مواجه خواهد شد. میانجیگری از طریق شرکای مورد اعتمادی که با طالبان در تماس هستند، مانند قطر، ممکن است امکان پذیر باشد.
شاید راه آسان تر برای ایالات متحده همکاری مخفیانه با طالبان باشد، همان طور که به نظر می رسد با هیئت تحریر الشام در سوریه انجام می دهد. طالبان علناً از حملات هوایی ایالات متحده در خاک افغانستان شکایت خواهند کرد، اما به احتمال زیاد خوشحال خواهند شد که این حملات، داعش را هدف قرار دهند و شاید حتی به طور مخفیانه اطلاعاتی را برای تسهیل آن ها فراهم کنند. از دیدگاه ایالات متحده، کمک به طالبان برای نابودی داعش احتمالاً از نظر مبارزه با تروریسم اهمیت چندانی نخواهد داشت، اما اهرم های گروه های طالبان مانند شبکه حقانی و گروه های جهادی خارجی مانند القاعده را کاهش می دهد و دست این گروه را که می خواهند آنها را به حاشیه برانند تقویت میکند.
سید حامد حسینی؛ دانشجوی دکتری روابط بینالملل
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.