سفر محمود عباس به شمال آفریقا
بسترسازی برای نشست سران اتحادیه عرب و مقابله با روند عادی سازی
بیان مسئله :
محمود عباس روز 7 دسامبر (16 آذر) سفری مهم به الجزائر و تونس به عنوان دو کشور عربی داشت که به طور تاریخی مهمترین حامیان مسئله فلسطین در منطقه شمال آفریقا محسوب می شوند. این درحالی است که طی سال های اخیر با سرعت گرفتن روند عادی سازی روابط رژیم با کشورهای عربی این منطقه به ویژه سودان و مغرب، تقویت روابط با الجزایر و تونس اهمیت دو چندان یافته است.
ابومازن درحالی راهی الجزیره و تونس شد که وی از یک سو در سایه تسریع در روند عادی سازی در سایه معامله قرن نسبت به گذشته احساس انزوای بیشتری می کند و در موج جدید عادی سازی کشورهای نسل اول سازش یعنی اردن، مصر و مغرب درحال تعمیق روابط با اسرائیلی ها از سطح رسمی و دولتی به سطح اجتماعی و غیردولتی هستند و این درشرایطی است که نظر فلسطین در مجامع عربی در قبال عادی سازی نادیده گرفته می شود.
تشکیلات خودگردان به دنبال این است که کشورهای عربی از جمله امارات، بحرین، مغرب و سودان که در روند جدید عادی سازی در قالب معامله قرن روابط رسمی خویش با رژیم را کلید زده اند دست کم از اسرائیلی ها در ازای امتیازهای اقتصادی که تبادل می کنند، موضع فلسطین را که برآمده از اجماع عربی است، مدنظر داشته باشند. محمود عباس تاکید دارد که کشورهای عربی باید براساس طرح اتحادیه عرب، تشکیل دولت مستقل فلسطینی (در مرزهای 1967 به پایتختی قدس شرقی) را پیش شرط عادی سازی قرار دهند درحالی که در روند جدید چنین چیزی محلی از اعراب ندارد.
تلاش ابومازن به منظور برقراری موازنه با رژیم صهیونیستی در شمال آفریقا
محمود عباس درحالی راهی شمال آفریقا شده که رژیم صهیونیستی در سودان نفوذ گسترده ای دارد و عملا خارطوم که روزگاری یکی از حامیان مهم فلسطین محسوب می شد از بازی خارج شد. از سوی دیگر در بحبوحه تنش الجزایر و مغرب درباره صحرای غربی، اسرائیل به عنوان عنصری غیرعربی به سود یکی از طرف ها وارد میدان شده و با انعقاد توافق امنیتی با رباط موازنه را به سود مغرب تغییر داده است. این درحالی است که در خلال سال های اخیر و آغاز رسمی پروژه معامله قرن که اساس آن دفن کردن طرح تشکیل دولت مستقل فلسطینی در مرزهای 1967 است، الجزایر از معدود دولت های عربی بوده که موضع سنتی اش در حمایت از فلسطین را به شکل اعلامی و اعمالی حفظ کرده است.
سرعت عادی سازی روابط با تلآویو به حدی تسریع شده که وزرای صهیونیست دائما در پایتخت های عربی حضور دارند و قراردادهای مختلف اقتصادی و امنیتی با ممالک عرب به امضا میرسانند بدون اینکه کوچکترین تغییری در سیاست های یهودی سازی و شهرک سازی و یا اخراج فلسطینیان از منازل شان در کرانه باختری رخ داده باشد. حتی گفته می شود که قرارداد اخیر اسرائیلی ها با اردن درباره تبادل آب با برق که با واسطه آمریکایی-اماراتی در دبی منعقد شد، نگرانی و ناامیدی ابومازن را تشدید کرده؛ چراکه او اردن را در این سال ها تنها حامی خود در زمینه پایبندی به طرح دو دولتی می دانست و اکنون بیم آن را دارد که اردن هم در ازای منافع اقتصادی به روند جدید عادیسازی با درون مایه صلح گرم بپیوندد.
چشم انداز پیش رو:
محمود عباس در سایه این شرایط خطیر(گسترش نفوذ صهیونیست ها در جهان عرب) و برای خروج از انزوا (فشار مصر و اردن برای بازگشت به میز مذاکره بدون پیش شرط) راهی تونس و الجزایر شد. به نظر می رسد مهمترین دستورکار ابومازن در الجزیره تلاش برای همراه کردن عبدالمجید تبون رئیس جمهوری الجزایر برای بسترسازی در نشست آتی سران عرب با هدف کنترل روند عادی سازی روابط با رژیم است.
محمود عباس که خودش یکی از پیشگامان فرایند سازش با اسرائیل است تلاش می کند تا در اتحادیه عرب این امر را جا بیندازد که پیش شرط عادی سازی لزوم پذیرش حق فلسطینی ها برای داشتن کشور مستقل فلسطینی است. ابومازن حتی در تونس پا را از این هم فراتر نهاد و در نشست خبری با قیس سعید خواستار جرم انگاری عادی سازی روابط با اسرائیلی ها شد که از نگاه بسیاری از تحلیل گران خواسته ای غیرعملی بود، چرا که روند عادی سازی با چنین بازی های سیاسی متوقف نمی شود.
از سوی دیگر سفر ابومازن فارغ از بعد سیاسی، دارای بعد اقتصادی نیز است و اکنون فلسطینی ها با اطلاع از شکاف میان مغرب و الجزایر تلاش دارند با نزدیک کردن خود به یکی از طرف های مناقشه از منافع مالی این مناقشه بهره برداری نمایند.
براساس گزارش رسانه های عربی محمود عباس در سفر به الجزیره موفق به دریافت وعده کمک 100 میلیون دلاری از الجزیره شده و علاوه بر آن تعدادی بورسیه برای دانشجویان فلسطینی در الجزایر دریافت کرده است. ریاست تشکیلات خودگردان که طی این سال ها روابطش با الجزایری ها کمرنگ شده بود و هفت سال از آخرین سفرش به این کشور می گذشت در حالی رهسپار الجزایر شد تا هم روابط مستحکم گذشته (در دوران یاسر عرفات) را احیا نماید و هم به طور غیرمستقیم به سفر وزیر دفاع رژیم صهیونیستی و انعقاد توافق نظامی اسرائیل- مراکش پاسخی داده باشد.
از سوی دیگر باید مدنظر داشت بعد از آنکه رئیس جمهور الجزایر از راهبردهای جدید سیاست خارجی این کشور سخن به میان آورد نشانه هایی دال بر تلاش فعالانه تر این کشور در عرصه های منطقه ای و بین المللی قابل مشاهده است. به نظر میرسد که فلسطین حالا تبدیل به مهمترین میدان فعالیت های منطقه ای الجزایر در جهت احیاء جایگاه تاریخی اش در جهان عرب خواهد بود و سفر اخیر محمود عباس و کمک سخاوتمندانه به تشکیلات در راستای همین احیای نقش الجزایری هاست.
تونس هم که به طور سنتی از دوستان فلسطینی ها به ویژه سازمان آزادی بخش محسوب می شود اخیرا شاهد تغییرات سیاسی بوده که طی آن اسلام گرایان هم فکر اخوان توسط نیروهای ناسیونالیست از قدرت کنار گذاشته شدند که این امر خبری مسرت بخش برای تشکیلاتی ها محسوب می شود. در چنین شرایطی قیس سعید هم به ابومازن وعده داد که تونس کمک های فنی و پزشکی در اختیار فلسطینی ها قرار می دهد اما در تونس خبری از کمک های نقدی نبود.
نتیجه گیری:
در مجموع مهمترین دلایل سفر محمود عباس به شمال آفریقا عبارت است از:
- رایزنی با دو کشور عربی جهت کاستن از سرعت عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی و معامله قرن در آستانه نشست اتحادیه عرب در مارس 2022 در الجزایر؛
- خروج از انزوا در نتیجه تسریع روند عادی سازی (انعقاد قرارداد نظامی مغرب با رژیم و امضا توافق اردن با اسرائیل با واسطه گری امارات)؛
- دریافت کمک های اقتصادی از دو کشور که از حامیان سنتی فلسطینی ها محسوب می شوند؛
- تلاش برای فرار از مشکلات داخلی و شکست مذاکرات فلسطینی- فلسطینی(فتح با حماس) و ناکامی در مذاکرات داخلی سازمان آزادیبخش فلسطین؛
از نگاه الجزایر و تونس هم اهمیت سفر ابومازن عبارت است از:
- ایجاد توازن در مقابل مغرب در سایه تشدید تنش ها در روابط دو کشور و پاسخ به حضور وزیر دفاع اسرائیل در رباط برای امضای توافق نظامی؛
- فرصتی برای عملی کردن راهبرد دولت جدید الجزایر در راستای اتخاذ سیاست خارجی فعال تر در جهان عرب (عرصه فلسطین اولین میدان رویکرد جدید)؛
- تونس هم نسبت به رشد نفوذ اسرائیلی ها در محیط شمال آفریقا نگران شده و تلاش دارد تا موضع عربی را در این زمینه کنترل نماید؛
- از سوی دیگر تشکیلات خودگردان به دلیل تقابل با حماسی ها، حتما از تحولات تونس و حذف اسلام گرایان توسط قیس سعید خرسند و از آن حمایت کرده اند.
- برچسب ها: ابومازن, اتحادیه عرب, اسرائیل, الجزائر, اندیشکده, اندیشکده جریان, تونس, جریان, شمال آفریقا, عادی سازی, فلسطین, قیس سعید, کرانه باختری, محمود عباس, معامله قرن
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
