حسین امیر عبداللهیان وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در سفری مهم و منطقه‌ای امروز راهی باکو پایتخت جمهوری آذربایجان شده است تا در مورد تقویت روابط دوجانبه میان دو کشور و همچنین رایزنی درباره مسائل مشترک مورد علاقه دو طرف، با مقامات آذربایجانی مذاکره کند.

اگرچه سفر کنونی نخستین بازدید امیرعبداللهیان از باکو در دوران تصدی پست وزارت خارجه می‌باشد اما وی در ما‌ه‌های گذشته دیدارهای متعددی با همتای آذربایجانی خود در حاشیه نشست‌های سران اکو و سازمان همکاری اسلامی داشته است و لذا سفر امروز را باید در راستای تداوم مذاکرات دو کشور برای رفع اختلافات گذشته و ریل‌گذاری مناسبات همسایگی در مسیر تقویت همکاری‌ها در بخش‌های مختلف برداشت کرد.

پرونده قره‌باغ و اهمیت ثبات منطقه‌ای

جنگ اخیر قره‌باغ میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان، به عنوان طرف‌های اصلی مناقشه، که با نقش‌آفرینی بازیگران دیگر منطقه‌ای همانند ترکیه و رژیم صهیونیستی در دامن زدن به بحران همراه بود، به تغییرات ژئوپلتیکی مهمی در منطقه انجامید. بر این اساس بالا گرفتن آتش مناقشه در یک سالگی توافق صلح، اما بار دیگر ثبات شکننده در منطقه حساس قفقاز و ضرورت اهتمام منطقه‌ای برای جلوگیری از احیای بحران را ثابت کرد. موضوعی که منجر به تلاش برای ایجاد مکانیسم‌هایی برای پیشبرد صلح و حل اختلافات بر اساس دیپلماسی و منافع جمعی شد و برای مثال مکانیسم 3+3 از دل این ضرورت متولد گردید که ایران نیز یکی از اعضای اصلی این ابتکار منطقه‌ای می‌باشد.

از طرف دیگر جمهوری اسلامی ایران با داشتن منافع اقتصادی، امنیتی و ژئوپلتیکی در موضوع بحران قره‌باغ، همواره نسبت به حضور تفرقه‌انگیز، بی‌ثبات ساز و مداخله‌گری منفی بازیگران فرامنطقه‌ای همانند رژیم صهیونیستی در روابط همسایگی با جمهوری آذربایجان اعلام هشدار کرده است.

از این حیث نیز باید گفت بخشی از مذاکرات دوجانبه امیرعبداللهیان با مقامات سیاسی باکو به موضوع مهم ضرورت حفظ ثبات در منطقه قره باغ و اجرای توافقنامه صلح در چارچوب توافقات حاصل از نشست‌های مذاکراتی، و با تأکید مجدد تهران به حمایت از بازگشت مناطق اشغال شده به خاک آذربایجان در نتیجه جنگ اخیر دانست.

دیپلماسی اقتصادی امیرعبداللهیان

با روی کار آمدن ابراهیم رئیسی، دولت جدید ایران از همان آغاز شروع به کار، تقویت روابط با همسایگان بویژه در بخش اقتصادی را در اولویت سیاست خارجی خود اعلام کرد.

روابط میان ایران و آسیای مرکزی از قدمتی به درازای تاریخ برخوردار است و در هرگوشه‌ای از جغرافیای این منطقه می‌توان رد پای چنین ارتباطاتی را در فرهنگ مشترک اقوام و ملت‌های آسیای مرکزی با تمدن ایرانی مشاهده کرد.

وجود رگه‌های مشترک فرهنگی عامل مهمی در نزدیک کردن روابط سیاسی می‌تواند داشته باشد و نزدیکی روابط سیاسی نیز می‌تواند به تقویت همکاری‌های اقتصادی و در نتیجه گسترش رفاه و پیشرفت و توسعه کشورهای منطقه‌ بیانجامد.  

اما یکی از مهمترین موضوعات در رابطه با توسعه همکاری‌های اقتصادی میان ایران و جمهوری آذربایجان، که در صدر اهداف سفر امیرعبداللهیان به باکو می‌تواند جای داشته باشد، فعال کردن کریدورهای ترانزیتی و مبادلات کالا میان دو کشور می‌باشد.

کارشناسان بر این اعتقادند که اقدام وزارت خارجه برای پیگیری دیپلماسی اقتصادی در شرایط تحریم و تکمیل کمربند ترانزیتی داخلی و اتصال به کریدور‌های جنوب به شمال و غرب به شرق و امتداد آن تا اروپا و قفقاز جنوبی باعث رشد سرمایه گذاری و استقبال تجار خارجی حاشیه خلیج فارس خواهد شد.

در این راستا امیر عبداللهیان پیش از سفر در اظهار نظری گفته بود: «ایده های متنوعی را برای توسعه هر چه بیشتر همکاری ها به همراه دارم و در دیدار با رئیس جمهوری آذربایجان این ایده ها مطرح خواهد شد» .

در همین چارچوب سیدعباس موسوی سفیر ایران در باکو پیش از سفر امیرعبداللهیان در توییتی نوشت: «بعد از احیای کریدور اکو ( پاکستان، ایران ، ترکیه) و نیز راه‌اندازی آزمایشی کریدور جهانی شمال – جنوب (فنلاند، روسیه، جمهوری آذربایجان، ایران، خلیج‌فارس و هند) این هفته شاهد فعال شدن کریدور جدید (ایران، جمهوری  آذربایجان، گرجستان، دریای سیاه و اروپا) خواهیم بود».

گفتنی است که کریدور شمال- جنوب که بخش مهمی از آن از خاک ایران می‌گذرد، از طریق مسیر ترانزینی از شمال اروپا اسکاندیناوی و روسیه را از طریق ایران به کشورهای حوزه اقیانوس هند، خلیج فارس و جنوب شرق آسیا متصل می‌کند. این کریدور تقاطع‌های متعددی با کریدورهای مختلف بین آسیای میانه و اروپا از جمله ترسیکا و اتلید دارد و کوتاه ترین، ارزان‌ترین و مناسب‌ترین مسیر حمل کالا بین آسیا و اروپا برای بازرگانان و شرکت‌های حمل و نقل این دو قاره می‌باشد.

همکاریها در زمینه‌های انرژی، فنی و مهندسی همانند ساخت سد و نیروگاه‌های برق آبی از دیگر حوزه‌های اصلی همکاری‌های اقتصادی مورد علاقه میان دو طرف می‌باشد.

در این میان اما سهم ایران از بازار جمهوری بایجان چندان چشمگیر نیست و بر اساس آمارهای اقتصادی سازمان گمرکات در سال 1399 صادرات ایران به جمهوری آذربایجان به ارزش 510 میلیون دلار بوده است. 

در این شرایط در پیش گرفتن دیپلماسی اقتصادی در صدر اهداف وزارت خارجه موجب می‌شود تا سفر امیرعبداللهیان به باکو را بتوان به عنوان گامی برای تقویت همکاری‌های اقتصادی میان دو کشور به حساب آورد.

منبع:http://alwaght.net