ایران در متن رقابت چین و ایالات متحده(بخش دوم)

موقعیت ایران در دو جنگ جهانی اول و دوم  به عنوان دوره های اوج رقابت قدرت های بزرگ را اگر به یاد بیاوریم این نکته روشن خواهد شد. در هر دوی این جنگها ایران  به شدت تحت تاثیر پیامدهای ویرانگر رقابت قدرت‌های بزرگ قرار گرفت، به درون فضای آن کشیده شد و از آن به عنوان بازنده  بیرون آمد. در وضعیت کنونی نیز ژئوپلتیکی شدن فزاینده سیاست بین الملل و تشدید رقابت میان چین و ایالات متحده برخلاف آنچه در ایران تصور می شود لزوماً به نفع این کشور نخواهد بود. به عبارت دیگر کشیده شدن فزاینده به درون فضای رقابت قدرت های بزرگ میتواند به تخلیه بیشتر ظرفیتهای استراتژیک ایران منجر شود.

پنجم آنکه با تشدید رقابت استراتژیک چین و ایالات متحده در سال های اخیر نشانه های چندانی از گسترش ازادی عمل ایران دیده نمی شود .به عبارت دیگر در این دوره کوتاه نشانه های چندانی از بهره مندی ایران از رقابت فزاینده چین و ایالات متحده وجود ندارد. برعکس، آنچه رخ داده آن است که با خروج ایالات متحده از برجام شرکت‌های بزرگ چینی از ایران خارج شده اند، مراودات با چین کاهش یافته و این کشور عملاً جز گفتار درمانی کار مهمی در راستای جبران خسارت های ناشی از خروج آمریکا از برجام برای ایران صورت نداده است. به عبارت دیگر چین به طور گزینشی و بر مبنای الزامات منافع اقتصادی خود و نه بایدهای رقابت جهانی با ایالات متحده، در قبال ایران رفتار کرده است. از دیگر سو ایران به اهرمی در چانه زنی های راهبردی چین و ایالات تحده بر سر پایان دادن به جنگ تجاری بدل شد. چینی ها با مهارت از کارت ایران در این مناقشه بهره بردند. البته نباید در مورد اهمیت این کارت در این جنگ بزرگنمایی کرد، اما مهارت چین در بهره گیری از آن مثال زدنی است.

سخن نهایی آنکه ایران به طور فزاینده ای تحت تاثیر رقابت چین و ایالات متحده قرار خواهد گرفت. با پیشرفت این رقابت فضای کنش سیاست خارجی ایران بیش از گذشته پیچیده خواهد شد. در چنین شرایطی  پذیرفتن بی چون و چرای مفروض مورد بحث در این مقاله و سیاستگذاری بر مبنای آن احتمالا آسیب های مهمی به منافع ملی وارد خواهد آورد.  تاریخ سیاست خارجی ایران نشان داده که بهره گیری از رقابت قدرت های بزرگ  عمدتا یک توهم است تا استراتژی پیچیده و خلاقانه. بهتر آن است که به همه قدرت ها و کنش های آنان با بدبینی بنگریم و کشور را از آفات این رقابت ها تا حد ممکن دور نگه داریم. این سخن گرچه در شرایط کنونی خیلی آرمانگرایانه است، اما  یکی از اصول تامین کننده منافع ملی در جهان آشوبناک کنونی است.

منبع: سالنامه اعتماد