فاصله گیری آرام اردن از عربستان سعودی: نگاهی به چالش ها در روابط دو کشور

نفتکش صافر که از سال 2015 در تنگه باب المندب رها شده، این روزها صدای اعتراض اردن را هم درآورده است.

در همین ارتباط به تازگی مدیرکل سازمان دریایی اردن اعلام کرد، نفتکش صافر که از چند سال پیش در باب المندب پهلو گرفته، به دلیل خطر نشت مواد نفتی یک بمب ساعتی محسوب می‌شود. وی افزود، این نشتی نفتی تبعاتی برای محیط زیست دریایی و کشورهای مشرف بر دریای سرخ خواهد داشت و مراکز گردشگری و اقتصادی آن را تهدید می کند.

السلمان هشدار داد، در منطقه ای که صافر پهلو گرفته، آب “بالاست” کشتی هایی که به بندر العقبه وارد می‌شوند، جایگزین می شود لذا مواد نشتی از صافر یا به کناره های این کشتی ها می چسبد یا توسط آنها حمل شده و به نحوی وارد بندر العقبه شود.

انتقاد اردن از بلاتکلیفی نفتکش صافر از آن جا  بیشتر اهمیت می یابد که در واقع مسئول بلاتکلیفی این نفتکش عربستان  سعودی است که طی 5 سال گذشته اجازه نداده این نفتکش با پهلوگیری در بنادر یمن، محموله خود را خالی کند.

در واقع اردن با انتقاد از وضعیت نفتکش صافر به نوعی انتقاد خود را متوجه اقدامات عربستان سعودی در برابر یمن نیز کرده است.

در این شرایط به نظر می رسد که روابط اردن و عربستان سعودی این روزها دچار یکسری چالش هایی شده که شاید این چالش ها بیش از هرچیز ناشی از مجموعه تحولاتی است که طی چند سال گذشته در روابط دو کشور دنبال شده است.

افزایش فاصله اردن و عربستان

نگاهی به تحولات اخیر در منطقه نشان می دهد که اردن در حال افزایش فاصله خود با سعودی هاست و این موضوع متاثر از برخی مسائلی است که طی یکسال گذشته در روابط دو کشور به وقوع پیوسته است:

نقش عربستان در کودتای شکست خورده اردن: در جریان کشف کودتای اخیر در اردن، منابع خبری نام چند نفر را ذکر کردند که به صورت مستقیم با عربستان سعودی ارتباط داشتند. این افراد عوض الله و شاهزاده «حمزه بن الحسین» برادر ناتنی شاه اردن بودند و بنا بر گزارش ها، افراد بازداشت شده، روابط مستحکمی با عربستان سعودی دارند و بسیاری در اردن بر این باورند که آن ها تابعیت یا گذرنامه سعودی دارند.

عوض الله وزیر برنامه ریزی سابق در اردن است و پیشتر گفته می شد که با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، رابطه نزدیکی دارد. حتی شایع شده بود که او یکی از برنامه ریزان اصلی پروژه بلندپروازانه نیوم در عربستان است که هزینه ساخت آن بیش از ۵۰۰ میلیارد دلار برآورد شده است.

از عوض الله همچنین به عنوان فردی نام برده می‌شد که علاوه بر ارتباط زیاد با بازرگانان سرشناس عربستان، در بانک العربی الوطنی عربستان هم فعالیت داشته است.

عوض الله همچنین با امارات هم ارتباطاتی داشته است از جمله او عضو شورای اداره دانشکده دبی در سال ۲۰۰۸ بوده است.

وی همچنین یکی از افراد فعالی بود که در نشست داووس صحرا شرکت داشت و شبکه های تلوزیونی بارها او را در کنار محمد بن سلمان نشان دادند.

همین پیوندهای میان عوض الله و رهبران سعودی کافی بود تا ردپای ریاض در کودتای شکست خورده اخیر برای ملک عبدالله، شاه اردن ثابت شده باشد و پس از این رویداد نیز یک منبع آگاه فاش کرد که شاه اردن به «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان سعودی درباره نقش وی در توطئه کودتای نافرجام علیه امان، پیام تندی ارسال کرده است.

مواضع متفاوت اردن و عربستان در برابر معامله قرن: از سوی دیگر اردن در جریان تحولات سال گذشته فلسطین و اعلام معامله قرن از سوی دولت پیشین آمریکا، مواضعی مخالفت آمیز را در برابر این موضوع دنبال کرد و به نوعی دهن کجی خود به رژیم صهیونیستی را نشان داد. ملک عبدالله، شاه اردن همزمان با رونمایی از طرح آمریکایی معامله قرن، مخالفت کامل خود را این طرح و برنامه را اعلام کرد، هرچند بسیاری از کارشناسان معتقد بودند که این مخالفت  نه به خاطر حمایت از فلسطین و آرمان فلسطینیان بلکه به دلیل به مخاطره افتادن منافع خاندان سلطنتی بود. آمریکایی‌ها و صهیونیست‌ها در معامله قرن پیش بینی کرده بودند که اردن به عنوان وطن جایگزین فلسطینیان رسمیت پیدا کند؛ این درست همان چیزی بود که عبدالله دوم به دلیل نگرانی از اعتراض‌های داخلی با آن مخالفت کرد.

براین اساس سرسختی شاه اردن در برابر طرح آمریکایی معامله قرن باعث شد تا صهیونیست ها نیز دل خوشی از او نداشته باشند و حتی رسانه‌های رژیم صهیونیستی هم اذعان کردند که «نتانیاهو» پیشتر از اتفاقات پشت پرده کودتای اردن مطلع بوده است. روزنامه عبری زبان یسرائیل هیوم نیز فاش کرد که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی از رخداد‌های اخیر اردن که در پس پرده و مخفیانه در حال انجام بود، آگاه بوده است.

اعلام مخالفت صریح اردن با معامله قرن برخلاف مواضع اعلام شده از سوی رهبران عربستان بود که با سکوت خود در واقع نوعی همراهی و توافق ضمنی با طرح آمریکا برای فلسطین را نشان دادند.

حتی برخی معتقدند که نقش عربستان در کودتای اخیر اردن به دلیل مخالفت رهبران امان با معامله قرن و ناکامی این طرح صورت گرفته بود.

اختلاف بر سر اداره بیت المقدس: پس از امضای توافق عادی‌سازی امارات و بحرین با رژیم صهیونیستی، «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان تلاش‌های خود را برای حذف اردن به عنوان تصمیم گیر شورای اوقاف قدس از سرگرفت و سعی کرد هدف خود را با کمک صهیونیست‌ها جامه عمل بپوشاند.

یک عضو مجلس نمایندگان اردن در این خصوص گفته است که «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی تلاش می‌کند مقدسات فلسطین را تصاحب و کنترل آن را به دست گیرد.

«طارق الخوری» افزود: قیمومیت اردن بر مسجد الاقصی و مقدسات قدس مسأله‌ای تاریخی است و کنار گذاشتن آن و جایگزین کردن عربستان یا هر کشور دیگری به جای آن امکانپذیر نیست.

سخنان این نماینده اردنی پس از آن مطرح شد که روزنامه صهیونیستی اسرائیل هیوم فاش کرد که عربستان و اسراییل با انجام مذاکرات مخفیانه به دنبال جایگزین کردن نماینده‌های سعودی در اداره اوقاف اسلامی مسجدالاقصی هستند.

با از سرگیری تلاش‌های عربستان برای حذف اردن از اداره اوقاف اسلامی مسجد الاقصی که در راستای برنامه‌های رژیم صهیونیستی انجام می‌شود، وزارت امور خارجه و مهاجرین اردن اوایل آذر ماه سال گذشته در بیانیه‌ای بدون نام بردن از کشور یا شخص حقیقی بصورت تلویحی این تلاش‌ها را بی‌فرجام دانست و تاکید کرد که طبق قوانین بین المللی و اسناد تاریخی و حقوقی موجود، اداره اوقاف بیت‌المقدس و امور مسجد الاقصی اردن، تنها مرجعی است که صلاحیت انحصاری آن را دارد که کلیه امور حرم را اداره و ورود و خروج به آن را تنظیم کند.

این وزارتخانه افزود: مسجد الاقصی با کل مساحت ۱۴۴ هکتار از جمله تمام دیوارها و دروازه‌های آن، یک مکان مقدس عبادی برای مسلمانان است و تاکید کرد که اردن بر اساس ولایت هاشمی بر مقدسات اسلامی و مسیحی در بیت المقدس به تلاش‌های خود برای محافظت و مراقبت از مسجد و حفظ حقوق همه مسلمانان در آن ادامه خواهد داد.

پیشتر نیز برخی رسانه‌ها از تلاش عربستان پس از ولیعهدی «محمد بن سلمان» برای حذف اردن و جایگزین کردن عربستان به عنوان رئیس شورای تصمیم گیر اوقاف قدس با کمک رسانه‌های رژیم صهیونیستی خبر داده بودند و حدود سه سال قبل در تیرماه سال ۹۷ برخی منابع عربی خبر دادند که امارات و عربستان قصد دارند در رقابت با اردن، در شهر قدس و در مجاورت مسجد الاقصی دفاتری ایجاد کنند و قیمومیت بیت‌المقدس را به دست گیرند.

براین اساس اختلاف عربستان با اردن بر سر اداره بیت المقدس همچنان ادامه دارد و سعودی ها تلاش بسیاری را برای حذف  اردن در بیت المقدس دنبال می کنند.

انتقام گیری از عربستان در یمن و سوریه: اختلافات گسترده ای که طی چند سال گذشته در روابط اردن و عربستان تشدید شده، باعث گردیده تا از سوی دیگر اردن در پرونده تحولات منطقه ای نگاهی انتقادی به عربستان داشته باشد. از جمله انتقادات اخیر مقامات اردنی از توقف چندساله نفتکش صافر پیش از هرچیز متوجه رهبران ریاض است که با محاصره یمن مانع از تخلیه این نفتکش شده اند. به تازگی نیز وزیر خارجه اردن در دیدار با فرستاده سازمان ملل به یمن ضمن هشدار نسبت به وخامت پیامدهای انسانی بحران یمن، بر لزوم حل این بحران از طریق یک راه‌حل سیاسی تاکید کرد.

اردن طی چند سال گذشته برخلاف عربستان همچنین تلاش داشته تا از تخریب روابط خود با سوریه جلوگیری کند و این کشور از جمله مخالفان تحریم های آمریکا علیه سوریه بوده است. سال گذشته نخست وزیر وقت اردن نیز اعلام کرد که با وجود طرح تحریمی آمریکا موسوم به طرح سزار علیه سوریه، اما روابط تجاری با دمشق همچنان در بالاترین سطح ادامه خواهد داشت. بازگشایی گذرگاه های مرزی با سوریه نیز از دیگر اقداماتی بوده که مقامات اردنی در راستای توسعه روابط با کشور همسایه دنبال کرده اند و مجموع این جهت گیری ها و مواضع به طور کامل برخلاف مواضع خصمانه ای بوده است که سعودی ها در برابر سوریه اتخاذ کرده اند.

منبع:http://alwaght.net