سفر وزیر خارجه‌ی قطر به مصر و بهبود روابط دو کشور
پوشش خبری: در روز ۴ خرداد/ ۲۵ می، رسانه‌های دولتی در مصر و قطر تحولات مثبتی را که در پی این ملاقات حاصل شده است، برجسته کردند. روزنامه‌ی الشرق الاوسط عربستان نیز با همین رویکرد، این جلسات را “پیشرفتی چشمگیر” در روابط مصر و قطر خواند.
برخلاف بیانیه‌های رسمی دولت، برخی از واکنش‌ها به این نشست در میان کاربران مصری توییتر باعث افزایش نگاه ملی گرایانه شده است. ندا السید، یک کاربر مصری، که به اشتراک‌گذاری پست‌هایی در طرفداری از دولت شهرت دارد، اظهار داشت که قطر تسلیم مصر شده است. یک اینفلوئنسر طرفدار دولت، به نام سارا فهمی نیز به پیش‌قدمی دوحه منتقدانه نگریست، چراکه ادعا شده است که این کار، اقدامی هماهنگ در میان دشمنان مصر بوده است.
در همان روز، رسانه‌ی العرب تحلیلی منتشر کرد، با این مضمون که قطر “از روابط نزدیکش با مصر، برای احیای اقتدار خود در لیبی و سودان سوءاستفاده خواهد کرد.” این دیدگاه از آن‌جا نشأت می‌گیرد که وزیر امور خارجه‌ی قطر چند روز پیش از سفر به قاهره، از این دو کشور آفریقایی نیز بازدید کرده بود. در ادامه‌ی این مقاله نیز چگونگی برانگیخته شدن “خشم مصر در گذشته”، در اثر درگیری‌های قطر در لیبی و سودان توضیح داده شده بود، اما حال، با بهبود روابط دو جانبه‌ی این دو کشور، “قطر با انعطاف‌پذیری می‌تواند به اهداف منطقه‌ای خود برسد.”
در تاریخ ۵ خرداد/ ۲۶ می، رسانه‌ی العربی الجدید دوحه، از احتمال این که قطر در اختلافات میان مصر و اتیوپی بر سر ساخت سد بزرگ رنسانس در اتیوپی (GERD)، نقش میانجی را ایفا کند، نوشت. در این گزارش به نقل از جابر الحرمی، روزنامه‌نگار قطری، نوشته شد که دوحه “می‌تواند نقش مثبتی در راستای نزدیک کردن دیدگاه‌های قاهره و خارطوم از یک سو، و دیدگاه آدیس‌آبابا از سوی دیگر بازی کند.”
زمینه/تحلیل: این اولین سفر یک مقام ارشد قطر به قاهره از سال ۱۳۹۴/ ۲۰۱۵ است. پس از جلسه، در بیانیه‌ی صادره از سوی دفتر رئیس‌جمهور سیسی خاطرنشان شده است که بر سر “تأکید بر همکاری و رایزنی مشترک” توافق وجود داشت. وزیر امور خارجه‌ی قطر همچنین پیام دعوت شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر به دوحه را به سیسی رساند. اگرچه بسیاری از مسائل بین مصر و قطر هنوز حل نشده است، این دیدار حاکی از آن بود که مصالحه‌ی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در ماه دی/ ژانویه در العلای عربستان سعودی صرفاً یک لفاظی نبوده است. این تحولات توأم با همکاری اخیر مصر و قطر در مورد آتش بس بین اسرائیل و حماس، نشانگر بهبود روابط دو کشور است.
شایان توجه است که بحرین، مصر، عربستان سعودی و امارات متحده‌ی عربی در سال ۱۳۹۶/ ۲۰۱۷ به دلیل نارضایتی از مسائلی، از جمله سیاست‌های منطقه ای دوحه، قطر را محاصره و روابط خود را با این کشور قطع کردند.
همچنین لحن بیانیه‌های رسمی ثانی، وزیر امور خارجه و رئیس‌جمهور سیسی، هر دو نشان‌دهنده‌ی تمایل به دستیابی به یک رابطه‌ی دوجانبه با همکاری بیشتر، به ویژه در زمینه‌ی امنیت منطقه است. تاکنون تلاش‌های جداگانه امارات و اتحادیه‌ی آفریقا برای میانجیگری بین مصر و اتیوپی در مورد مسئله‌ی GERD با شکست روبه‌رو شده‌اند. در واقع، مصر هنوز به علت درگیری‌های قبلی تا حدی به قطر بی‌اعتماد است؛ اما این مانع میانجیگری قطر نمی‌شود. برای مصر گزینه‌ی نظامی در مورد GERD بسیار پرهزینه خواهد بود. بنابراین یحتمل از یک رویکرد متفاوت -حتی از جانب دوحه- استقبال می‌کند.
از دیدگاه اقتصادی، بهبود روابط دو جانبه، در درجه‌ی اول به نفع قاهره است. حتی اگر سرمایه‌گذاری قطر در طی مدت اختلافات، به طور کامل در مصر پایان نیافته باشد، با توسعه‌ی روابط سیاسی، ظرفیت رشد در این زمینه افزایش چشم‌گیری پیدا خواهد کرد. با توجه به اینکه مصر همچنان با رشد اقتصادی کم و بیکاری زیاد دست و پنجه نرم می‌کند، هرگونه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی می‌تواند راه نجاتی برای خلاصی از این اوضاع باشد.
چشم‌انداز: دیدارهای آتی رئیس‌جمهور سیسی و امیر تمیم، نگاهی اجمالی به آینده‌ی روابط مصر و قطر را در پی خواهد داشت. سفر رسمی سیسی به قطر نیز، از زمان ریاست جمهوری او در سال ۱۳۹۳/ ۲۰۱۴ اولین سفر او به قطر را رقم خواهد زد.
حتی اگر مصر به دستور جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده، و به دلیل تهدیدهای پنهان آمریکا مبنی بر کاهش کمک‌هایش تصمیم به گرم‌تر کردن روابطش با قطر گرفته باشد، بهبود روابط مصر و قطر برای ثبات منطقه بسیار مفید خواهد بود. هرچند که هر کدام از این کشورها، از یکی از طرف‌های درگیر جنگ لیبی حمایت کرده‌اند، افزایش گفتگوی دو جانبه‌ی آن‌ها می‌تواند به از بین رفتن جناح‌گرایی باقی‌مانده در دولت وحدت ملی لیبی، که اخیراً تشکیل شده است، کمک کند.
صرف نظر از این احتمالات، برای از رفع هرگونه بی‌اعتمادی باقی‌مانده میان مصر و قطر، اعتمادسازی و گفتگوهای بیشتر ضروری است.
- برچسب ها: اندیشکده, اندیشکده جریان, جریان, سفر وزیر خارجه‌ی قطر, مصر
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
