نقش تاجیکستان در بحران افغانستان
تصرف سریع کابل توسط طالبان در آسیای میانه با واکنش‌های گوناگونی روبرو شده است. در ترکمنستان و ازبکستان، این نگرش یک عمل‌گرایی با سیگنال‌های قوی در مورد امنیت بوده است. دیگر بازیگران خارجی، مانند چین و روسیه، در برابر طالبان مواضعی آشتی‌جویانه اتخاذ کرده‌اند و حتی ممکن است آنها را به رسمیت بشناسند.
اما در نقطه مقابل، امامعلی رحمان، رئیس جمهور تاجیکستان، بر خلاف سایر کشورهای آسیای میانه، مخالفت خود با تسلط طالبان بر افغانستان را اعلام کرده و نگران پا گرفتن گروه‌های تروریستی بین‌المللی در افغانستان است.
«دوشنبه» در مورد موضع خود در افغانستان، یعنی تشکیل دولتی فراگیر که در انحصار طالبان نیست و جمعیت تاجیک در افغانستان را نیز نمایندگی می‌کند، آشکارا صحبت کرده است.
به نوشته وب‌سایت دیپلمات، امامعلی رحمان ۲۵ اوت در این باره گفت که دولت جدید در افغانستان که «با تحقیر و نادیده گرفتن منافع مردم افغانستان و حقوق اقلیت‌های قومی مانند تاجیک‌ها، ازبک‌ها و دیگران ایجاد شده است» را نمی‌پذیرد.
این موضع با نظر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه که معتقد است «طالبان واقعیتی است که بازیگران خارجی باید در افغانستان آن را بپذیرند» ، بسیار متضاد است.
از سوی دیگر، ترکمنستان نیز به منظور حفاظت از مرزهای خود با طالبان گفتگو کرده است و ازبکستان مشی عمل‌گرایانه «سازمان پیمان امنیت جمعی» (CSTO) را دنبال کرده است که البته تاشکند عضو آن نیست.
مشی متفاوت «دوشنبه» قابل توجه است و نشان دهنده نقش پررنگ تاجیکستان در واکنش بین‌المللی به تسخیر طالبان است. به طور کلی، خروج آمریکا و ناتو به عنوان باز شدن راه افزایش نفوذ چین و روسیه در آسیای مرکزی تلقی می‌شود. برای کشورهای کوچک منطقه، جایگزین‌های کمتری برای خطوط سیاست پکن و مسکو وجود دارد. به دلیل وسعت، اقتصاد کوچک و مشکلات داخلی تاجیکستان، برخی دوشنبه را نادیده می‌گیرند و تصور می‌کنند که تنها به دنبال مسیر متحد خود روسیه می‌رود. در واقع، روسیه بزرگترین عضو CSTO است که امنیت مرزهای تاجیکستان با افغانستان را تأمین می‌کند و مقصد اصلی مهاجران کار تاجیکستان هم هست. در سال ۲۰۱۹ ، حواله‌های ارسالی از سوی کارگران تاجیک شاغل در روسیه، معادل ۳۰ درصد تولید ناخالص داخلی تاجیکستان را تشکیل داد. این موضوع به خوبی نقش پررنگ روسیه در تاجیکستان را نشان می‌دهد.
نادیده گرفتن تأثیر تاجیکستان در افغانستان اشتباهی استراتژیک است. کشورهای کوچک توانایی‌هایی دارند که می‌توانند آنها را به‌ویژه در مواقع حساس، ارائه دهند. چیزی که باعث می‌شود تا نقش محوری آنها بیش از پیش مشخص شود.
در مورد تاجیکستان، مرز بزرگ آن با افغانستان (بیش از ۱۳۰۰ کیلومتر) ، خویشاوندی آن با تاجیکان افغان (حدود ۲۵ درصد از جمعیت افغانستان) و این واقعیت که میزبان بزرگترین پایگاه نظامی روسیه در خارج از کشور است، همه اهرم‌های مهم برای اعمال سیاست «دوشنبه» در افغانستان هستند. البته نفوذ تاجیکستان در افغانستان محدودیت‌هایی هم دارد، مخصوصاً در مورد تاجیکان افغان.
در همین راستا، گزارش شده است که تاجیکان پنجشیر-جایی که مخالفان مخالف طالبان در آنجا پناه گرفته و با طالبان مبارزه می‌کنند-به دنبال جلب حمایت تاجیکستان نیستند. اگرچه هنوز مشخص نیست که آیا تاجیکستان در این زمینه برنامه‌ای دارد یا خیر. با این حال، این برگ‌های بازی امامعلی رحمان را قادر ساخته است تا از متحدان بزرگتر خود جدا شود و در مخالفت با تصرف طالبان استقلال رأی داشته باشد.
رحمان در صحنه بین‌المللی هم آشکارا موضع ضد طالبانی گرفته است. برای مثال، امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه، رحمان را دعوت کرد تا در ماه اکتبر به پاریس سفر کند. در صورت تصمیم جامعه بین‌المللی برای مخالفت با طالبان، تاجیکستان می‌تواند نقش مهمی را بازی کند.
در حالی که پاکستان و ایران رسماً با طالبان رابطه برقرار کرده‌اند، نقش تاجیکستان به‌عنوان مخالف گروه طالبان، بیش از پیش برجسته می‌شود.
همچنین، تاجیکستان یک بازیگر مهم در رسیدگی به جریان مداوم پناهندگان از افغانستان خواهد بود. آمار دقیق و رسمی از تعداد مهاجران افغان در دست نیست، اما برخی از مقامات منطقه‌ای تاجیکستان قبلاً از صدها نفر که از طالبان فرار کرده‌اند استقبال کردند. به جز این مورد، در جریان تخلیه بین‌المللی کابل، تاجیکستان و ازبکستان نقش مهمی به‌عنوان نقاط ترانزیت پروازهای تخلیه ایفا کردند.
دولت تاجیکستان در ماه ژوئیه اعلام کرد که می‌تواند ۱۰۰ هزار پناهجو از افغانستان را پذیرش کند. اما باید زیرساخت‌هایی برای آنها ایجاد کند.
در همین رابطه، رمضان رحیم زاده، وزیر کشور تاجیکستان گفته است دولت این کشور مساحتی بالغ بر ۷۰ هکتار در امتداد مرز افغانستان برای پذیرش پناهندگان اختصاص داده و از جامعه بین‌المللی درخواست کمک کرده است. در مقابل مسکو نگران است که اسلامگرایان تندرو از طریق این مسیر وارد کشورهای آسیای میانه شوند. همین موضوع باعث شده تا تاجیکستان از فرصت استفاده کند و به ایالات متحده نزدیک‌تر شود.
سفارت آمریکا اعلام کرد که ایالات متحده به ایجاد تأسیسات جدید برای مرزبانان در تاجیکستان در امتداد مرزهای آسیای میانه با افغانستان و ازبکستان کمک می‌کند تا به تهدیدات امنیتی بهتر پاسخ دهد. این تأسیسات جدید که در جنوب غربی تاجیکستان ساخته می‌شود، جایگزین تجهیزات قبلی می‌شود و به نیروهای مرزبانی اجازه می‌دهد «در پاسخ به تهدیدها نیروها را سریع‌تر در مناطق مرزی مستقر کنند.»
با این حساب، به نظر می‌رسد دوشنبه می‌تواند با استفاده از ابزارهای خود، سیاست متحدان خود را شکل دهد. تاجیکستان تنها عضو CSTO است که با افغانستان مرز دارد؛ بنابراین، قابل اطمینان‌ترین مجرای دسترسی ائتلاف به افغانستان است. این به خودی خود ممکن است کافی نباشد تا دوشنبه بتواند CSTO را به سمت سیاست صریح ضد طالبانی سوق دهد. با این حال، موقعیت بحرانی و ارتباط آنها با افغان‌های تاجیک ممکن است به‌عنوان اهرمی برای دوشنبه برای جلب حمایت CSTO برای فشار بر طالبان به‌منظور تشکیل یک دولت فراگیر عمل کند
نتیجه خروج آمریکا از افغانستان و کاهش حضور گسترده در آسیای مرکزی به این معنی نیست که واشنگتن با تاجیکستان مشارکت نخواهد کرد. در حالی که پایگاه‌های ایالات متحده در افغانستان خالی شده‌اند، ایالات متحده ممکن است دوشنبه را به‌عنوان یک شریک بالقوه در افغانستان ببیند.
علی‌رغم عدم اشتراک منافع در روابط روسیه و ایالات متحده، مسکو نمی‌تواند دوشنبه را از خود دور کند، بنابراین می‌توان انتظار داشت که تاجیکستان در آینده نزدیک نقش مهم‌تری در سرنوشت افغانستان ایفا کند.
منبع:https://www.independentpersian.com
- برچسب ها: آسیای میانه, ازبکستان, اسلامگرایان افراطی, افغانستان, امامعلی رحمان, اندیشکده, اندیشکده جریان, ایالات متحده آمریکا, پناهندگان, تاجیکستان, جریان, روسیه, طالبان
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
