قدرت‌نمایی دیپلماتیک قطر پس از خروج آمریکا از افغانستان
پوشش خبری: با توجه به اینکه دوحه از سال ۱۳۹۲/ ۲۰۱۳ میزبان دفتر سیاسی طالبان و همچنین محل توافق آمریکا و طالبان در سال ۱۳۹۹/ ۲۰۲۰ بوده است، می‌توان گفت قطر یکی از قطب‌های اصلی بازی نفوذ در افغانستان پس از خروج آمریکاست. در عین عدم رسمیت دولت موقت طالبان، دوحه در حال تسهیل گفتگو بین گروه‌های افغان و دیگر دولت‌هاست.
خبرگزاری رسمی قطر (قنا) روز ۲۱ شهریور/۱۲ سپتامبر گزارش داد ثانی، وزیر امور خارجه با ملا محمد حسن آخوند، رئیس‌الوزرا (نخست‌وزیر دولت طالبان) دیدار کرد. در این ملاقات، دو طرف در مورد تلاش برای موازنه‌ی وضعیت -از جمله آشتی بین افغان‌ها- مبارزه با تروریسم و بازگشایی فرودگاه کابل صحبت کردند. ثانی همچنین با حامد کرزی، رئیس‌جمهور پیشین و عبدالله عبدالله، رئیس شورای عالی مصالحه‌ی ملی افغانستان دیدار کرد.
روز بعد، عبدالخالق عبدالله، استاد دانشگاه اماراتی خاطرنشان کرد که قطر پس از خروج آمریکا از افغانستان، بیشترین حضور “سیاسی و دیپلماتیک” را داشته است. از طرفی دیگر، او اظهار داشت که امارات متحده‌ی عربی بیشترین فعالیت را در زمینه‌ی “بهداشت، غذا و کمک‌های بشردوستانه” در این کشور داشته است. عبدالله در ادامه می‌گوید این دو کشور خلیج‌فارس “یکدیگر را تکمیل و تقویت می‌کنند”، در حالی که سایر کشورها “از دور افغانستان را زیر نظر دارند.”
لازم به ذکر است که روزنامه‌ی العربی الجدید، وابسته به قطر، گزارشی درباره‌ی یک فایل صوتی منتشر کرد. این فایل صوتی درباره‌ی شایعه‌ی مربوط به ملا عبدالغنی برادر معاون نخست‌وزیر موقت افغانستان است. در این فایل، منسوب به عبدالغنی برادر گفته می‌شود که شایعات مربوط به قتلش در جریان درگیری بین طالبان در کابل “اخبار جعلی” است. در ادامه‌ی این فایل به غیبت برادر در سفر وزیر امور خارجه‌ی قطر به افغانستان اشاره‌ای نمی‌شود. هرچند یک منبع طالبان گفته است که برادر در آن زمان در حال بازدید از شهر قندهار در جنوب این کشور بوده است.
زمینه/تحلیل: قطر همچنان نقش فعالی در شکل‌گیری آینده‌ی افغانستان ایفا می‌کند. دوحه وزیر خارجه‌ی خود را نه تنها زودتر از همسایگان کلیدی افغانستان، مثل ایران بلکه قبل از شرکای قدیمی طالبان -مثل پاکستان یا چین- به کابل اعزام کرده است. این مسئله اهمیت روابط قطر با دولت جدید افغانستان را نشان می‌دهد. با توجه به اظهارات وزیر امور خارجه‌ی قطر، دوحه امیدوار است همزمان با حفظ نقش بی‌ٓطرف به عنوان پشتیبان گروه‌های افغان، در یک مذاکره‌ی قابل اعتماد با طالبان به کار خود ادامه دهد.
رابطه‌ی قطر با طالبان به سال ۱۳۹۰/ ۲۰۱۱ باز می‌گردد؛ زمانی که دوحه برای اولین‌بار به درخواست ایالات متحده، میزبان رهبر این گروه شد. دو سال بعد، طالبان در پایتخت قطر دفتر سیاسی خود را راه‌اندازی کرد؛ جایی که محل مذاکرات آمریکا و طالبان در سال ۱۳۹۹/ ۲۰۲۰ و در نتیجه‌ی آن خروج آمریکا از افغانستان شد. پس از سلطه‌ی طالبان بر افغانستان، سفارت آمریکا در کابل فعالیت‌های خود را به دوحه منتقل کرد. همین مسئله نشان‌دهنده‌ی میزان اهمیت نقش قطر در ارتباط با افغانستان است. نکته‌ی قابل توجه این است که فرماندهی مرکزی آمریکا در پایگاه هوایی العدید قطر مستقر است.
در جریان مذاکرات آمریکا و طالبان در سال ۱۳۹۹/ ۲۰۲۰، برادر رهبری هیئت طالبان را بر عهده داشت. او نماینده‌ی گارد قدیمی طالبان و معاون ملا محمد عمر، رهبر سابق جنبش بوده است. با توجه به گذشته‌ی برادر، قطر او را راه ارتباطی مهم با طالبان می‌داند. با توجه به اینکه ملا هیبت‌الله آخوندزاده -رهبر کنونی طالبان- همچنان از چشم عموم پنهان است، گمانه‌زنی‌ها در مورد جنگ احتمالی قدرت درون رهبری طالبان افزایش می‌یابد.
صرف نظر از این موضوع، به نظر می‌رسد وزیر امور خارجه‌ی قطر با رئیس موقت دولت افغانستان و چند شخصیت کلیدی از کمیته‌ی آشتی ملی افغانستان مشورت موثر کرده است. اما تأکید او بر لزوم گفتگو و مصالحه‌ی بین افغان‌ها حاکی از این است که راه درازی در پیش است. در واقع، دیپلمات ارشد قطر تأکید دارد که به رسمیت شناختن دولت جدید افغانستان به رهبری طالبان “در حال حاضر در اولویت نیست.” علاوه براین، او پیش‌تر اعلام کرده بود که “کمک‌های بشردوستانه به افغانستان باید مستقل از اهداف سیاسی باقی بماند.”
چشم‌انداز: به احتمال زیاد قطر از روابط خود با طالبان در جهت تعدیل عناصر تندرو در این گروه استفاده خواهد کرد. بیانیه‌های منتشر شده از سوی وزارت خارجه‌ی قطر حاکی از آن است که این اقدامات به کنترل طالبان کمک می‌کند و منجر به تثبیت اوضاع در جهت جلوگیری از افزایش درگیری‌های منطقه‌ای می‌شود.
دست کم در حال حاضر، دوحه به عنوان راه ارتباطی مهم برای طالبان باقی خواهد ماند. بر این اساس، بسیاری از دولت‌ها به همکاری خود با قطر در جهت تلاش دیپلماتیک و بشردوستانه در افغانستان ادامه خواهند داد. از آنجا که طالبان برای جلوگیری از سقوط احتمالی اقتصادی در آینده‌ی نزدیک، به کمک بین‌المللی نیاز دارد، احتمالاً این رویکرد را خواهد پذیرفت.
منبع:https://amwaj.media
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
