سال 2011 و شکل گیری اعتراضات در جهان عرب تحت عنوان بهار عربی، نقطهی شروع اختلافات عمیق میان دو کشور ترکیه و امارات متحده عربی بود.
در طی رویدادهای بهار عربی، مقامات ترکیه مدعی شدند عربستان و امارات تهدیدی برای ثبات منطقه هستند، این موضع ترکیه آتش اختلافات میان دو کشور را شدت بخشید.
هر دو کشور ترکیه و امارات متحده عربی مشتاقند روایتهای رقابتی را در مورد ویژگی ظاهراً ایدئولوژیک منازعه شان ارائه دهند اما این تلاشها ماهیت واقعی مبارزه را پوشانده است. این دو کشور از سال 2011 تقریباً در هر نقطه از درگیریهای منطقهای در نقطه مقابل یکدیگر بودهاند، عمده اختلاف این دو کشور هم به بحث حمایت آنکارا از اسلامگرایان مثل اخوان المسلمین و حمایت ابوظبی از سلطنتهای اقتدارگرا بازمیگردد.
ترکیه در گذشته حمایت خود از احزاب اخوان المسلمین را نشان داده است. از زمان شکست خیزشهای عربی در سال 2011 و به ویژه از سال 2016، سیاست خارجی آنکارا مبتنی بر ملیگرایی بوده است. این سیاست عمدتا با هدف تقویت حمایت داخلی رئیس جمهور رجب طیب اردوغان انجام شده، اما همچنین تمایل ترکیه در به عهده گرفتن رهبری منطقه نیز آشکار است. این سیاست به خودی خود مبنایی برای گسترش اسلام سیاسی نیست. در نقطه مقابل، ابوظبی خود را به عنوان مشعل اعتدال در برابر نیروهای اسلامگرا معرفی کرده است. با این حال استراتژی این کشور متمرکز بر مهار و مقابله با ترکیهای است که آن را تهدیدی برای نفوذ خود در منطقه میداند.
ترکیه و امارات درگیر تنش سیاسی-نظامی نیابتی بین شاخ آفریقا و شرق مدیترانه هستند. فراتر از این، رقابت آنها همزمان در واشنگتن و بروکسل، گفتمان رسانههای جهانی، صنعت انرژی و اخیراً بنادر و دریای آزاد هم جریان دارد.
رهبران ترکیه و امارات به طور متناقضی از این تقابل بهره سیاسی بردهاند به طوری که عملا از آن برای تقویت مواضع داخلی و بینالمللی خود استفاده میکنند. مقابله با ترکیه برای امارات متحده عربی درهای جدیدی را به منظور اتحاد با بازیگران غربی از جمله کشورهای اروپایی مانند فرانسه و یونان باز کرده است، ضمن اینکه این کشور همزمان موقعیت خود را در واشنگتن را هم ارتقا بخشیده است. آنکارا برای رایدهندگان ترک تصویری خصمانه از امارات به تصویر کشیده است و این طور وانمود میکند که این کشور به دنبال تضعیف قدرت ترکیه است.
با اینکه ریشهی ایدئولوژیک منازعه دو کشور به حمایت های ترکیه از اسلام گرایی در منطقه به ویژه اسلام گرایان اخوانالمسلمین بازمی گردد اما اختلافات به دیگر رویداد ها بسط یافته است و امارات و ترکیه در سالهای اخیر تقریبا در تمام جبههها مواضعی علیه یکدیگر داشته اند.
در مصر، ترکیه پس از کودتای نظامیان علیه اخوانالمسلمین روابط دیپلماتیک خود را با قاهره قطع کرد، در حالی که امارات یکی از متحدان مهم دولت فعلی مصر و یکی از بزرگترین سرمایهگذاران خارجی در این کشور به شمار میرود.
در لیبی، ترکیه و قطر حمایت خود را از فائز سراج، رهبر دولت وفاق ملی لیبی که نمایندهی اخوانالمسلمین در این کشور است اعلام کرده اند و در سوی دیگر، امارات و عربستان مواضعی در حمایت از خلیفه حفتر اتخاذ نمودهاند.
در ماجرای بحران قطر نیز، زمانی که عربستان، امارات، بحرین و مصر به تحریم قطر پرداختند، ترکیه در حمایت از قطر، مایحتاج این کشور را تامین کرده، حریم هوایی خود را به روی قطر بازگذاشت و نیروهای نظامی برای تامین امنیت قطر، به دوحه اعزام کرد.
اختلافات میان ترکیه و امارات در عراق، سوریه، یمن و حتی در برقراری روابط دیپلماتیک با کشورهای اروپایی قابل مشاهده است اما آنچه جالب توجه مینماید تلاش دو کشور برای عادی سازی روابط خود در روزهای اخیر است.
در 24 نوامبر سال جاری ولیعهد ابوظبی پس از یک دهه اختلاف، به ترکیه سفر کرد، دیداری که نقش مهمی در از سرگیری روابط دیپلماتیک دو کشور دارد.
دلایل احیای روابط امارات و ترکیه
ترکیه در حال تجربهی یک بحران ارزی تمام عیار است، در روزهای گذشته ارزش لیر تا 45 درصد سقوط کرده و در چنین وضعیتی آنکارا نیاز قابل توجهی به جذب سرمایه گذاران خارجی دارد.
در سوی دیگر، امارات نیز ترکیه را مقصد مطلوبی برای سرمایهگذاری منطقهای میداند. شیوع ویروس کرونا و ضربات اقتصادی، تنوع در منابع درآمدی و سرمایه گذاری را ایجاب کرده و ترکیه میتواند یکی از مقاصد جدید سرمایه گذاری باشد.
بعلاوه، تلاش های اردوغان برای پیوستن ترکیه به اتحادیهی اروپا کاملا با شکست مواجه شده است و این امر سبب شده تا نگاه سیاستگذاران ترکیه مجددا معطوف به منطقه شود تا متحدانی قدرتمند برای خود ایجاد کنند.
در بعد کلان، پیروزی دموکراتها در کاخ سفید و حضور جو بایدن در راس قدرت ایالات متحده آمریکا، شرایطی را در خاورمیانه رقم زده است که کشورها ناگزیر از حذف حداکثری پروندههای اختلافات هستند.
به همین دلیل، سفارت امارات در ترکیه مجددا آغاز به فعالیت کرده است، هلدینگ توسعهی ابوظبی با همکاری صندوق ثروت ترکیه قراردادهای تجاری امضا کرده اند و قراردادهای سرمایهگذاری زیادی در حوزهی فناوری های پیشرفته و انرژی در ماه گذشته میان دو کشور منعقد شده است.
امارات یک صندوق 10 میلیارد دلاری برای حمایت از سرمایهگذاریهای استراتژیک در ترکیه، از جمله در حوزههای سلامت و انرژی، اختصاص داده است.
در سفر اخیر ولیعهد ابوظبی به ترکیه، 9 توافق مهم میان ترکیه و امارات به امضا رسید.
لیست توافق های منتشر شده از این قرار است:
۱- یادداشت تفاهم تبادل اطلاعات مالی برای مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم.
۲- تفاهم نامه همکاری مدیر کل صندوق دارایی ترکیه و رئیس شرکت بندر ابوظبی.
۳- یادداشت تفاهم بین هلدینگ توسعه ابوظبی (ADQ) و صندوق دارایی ترکیه.
۴- یادداشت تفاهم رئیس دفتر سرمایهگذاری ریاست جمهوری ترکیه و السویدی رئیس هیئت مدیره شرکت توسعه ابوظبی.
۵- یادداشت تفاهم بین بورس ابوظبی و بورس استانبول.
۶- یادداشت تفاهم همکاری بین بانکهای مرکزی دو کشور.
۷- توافقنامه همکاری اداری و مشارکت در امور گمرکی.
۸- یادداشت تفاهم همکاری در حوزه انرژی.
۹- یادداشت تفاهم همکاری در حوزه محیط زیست.
فرجام
با وجود آنکه مقامات ترکیه و امارات در مقطع کنونی نیاز به برقراری ارتباطات به ویژه ارتباطات اقتصادی با یکدیگر دارند اما بنظر میرسد روابط دو کشور در بهترین حالت روابطی تاکتیکی خواهد بود و نه راهبردی.
در خصوص پرونده جنبش اخوان المسلمین به عنوان یک جریان ایدئولوگ فرامرزی همسو با سیاست های آنکارا و تأثیر مناسبات جدید ترکیه بر این پرونده نیز ابهامات زیادی وجود دارد که با جزئیات توافق میان ترکیه و امارات ارتباط مستقیم دارد. مقامات اخوان در حال حاضر منتظر هستند تا ببینند ترکیه مناسبات خود با اخوانیها را با وجود همگرایی با ابوظبی حفظ خواهد کرد یا نه.
اما تحلیلگران اعتقاد دارند که ائتلاف عمیق آنکارا با اخوانیها و منافع راهبردی بینالمللی ترکیه در نتیجه این ائتلاف عمیقتر از آن است که اردوغان آن را با سرمایهگذاری چند میلیارد دلاری امارات در این کشور معاوضه کند.
آنچه غیرقابل انکار است تغییرات قابل توجه در صفبندیهای منطقهای است، روند صلحی که به شرط تداوم میتواند بسیاری از مسائل خاورمیانه را حل کند.
منبع:https://mdeast.news
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.