محسن روحی صفت در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی، با اشاره به اقدامات تروریستی اخیر در امتداد خط دیوراند و تقویت تحرکات نظامی ارتش پاکستان، تصریح کرد: تنش‌ها پیرامون دیوراند، در واقع اختلافات مرزی و ژئوپلیتیک میان افغانستان و پاکستان است و چندان ارتباطی به دولت‌هایی که در این کشورها روی کار هستند، ندارد. این اختلافات بسیار قدیمی بوده که نسل به نسل به دولت‌های مختلف به ارث رسیده است.
علل تاریخی تنش‌ها در دیوراند
وی با بیان اینکه این اختلافات به زمانی که انگلستان حاکم بر هند بود و پاکستان نیز بخشی از سرزمین آن محسوب می‌شد، برمی‌گردد و آن زمان نیز هند با دولت افغانستان اختلافاتی داشت، به درگیری‌های حاکمان افغانستان با ارتش انگلیس اشاره و اضافه کرد: درنهایت انگلستان تلاش کرد با نفوذ در حکومت کابل، مرزی میان افغانستان و هند بریتانیا تعیین کند که به خط «دیوراند» معروف است. البته این طرح توسط پارلمان افغانستان رد شد. در این خط پشتون‌ها زندگی می‌کنند که تقسیم سرزمین را برنمی‌تافتند و این خط‌کشی در عمل هیچ گونه جدایی ایجاد نکرد و روی کاغد ماند.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل افزود: این منطقه از دوره بریتانیای هند به عنوان «سرزمین آزاد» شناخته می‌شده و همواره مردم آن با حکومت مرکزی می‌جنگیدند. با تشکیل دولت پاکستان، مردم این منطقه همچنان زیر بار تبعیت از حکومت مرکزی نمی‌رفتند و پس از مدت‌ها درگیری و مذاکره پذیرفتند که در این منطقه قوانین پاکستان اجرا نشود، پرچم آن هم برافراشته نشود، اما حکومت پاکستان بر جاده آسفالت شده آنجا حاکمیت داشته باشد.
روحی صفت یادآورشد: حکومت کابل همواره ادعا می‌کرده که مردم پشتون دو سوی دیوراند بخشی از افغانستان هستند و در گذشته پایتخت زمستانی کابل، در پیشاور بوده که ادعای درستی نیز هست.
این کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به تداوم تنش‌ها بر سر دیوراند در دوره‌های مختلف تاریخی، توضیح داد: وقتی مجاهدین در افغانستان به قدرت رسیدند، دولت پاکستان انتظار داشت درقبال کمک‌های 10 سالهای که دربرابر اشغال ارتش سرخ به آنها کرده بود، دولت مجاهدین این خط را به رسمیت بشناسد و این منازعه مرزی پایان یابد، اما این مسئله‌ای حیثیتی برای مردم افغانستان بود و حتی حکومت‌هایی که ارتباطات نزدیکی با پاکستان داشتند هم زیر بار آن نرفتند.
موضع طالبان در قبال منطقه دیوراند
وی گفت: پاکستان از این مسئله بسیار متاسف بود و تلاش کرد طالبان را به عنوان دولتی در افغانستان روی کار بیاورد که این خط مرزی را بپذیرد؛ اما ملاعمر هم زیر بار آن نرفت، چرا که می‌دانست از سوی مردم حمایت نمی‌شود. این زخم در روابط دو کشور تاکنون ادامه داشته و یکی از علل ناکامی آمریکا در افغانستان، همین زخم کهنه با پاکستان و بی‌اعتمادی دولت کابل به اسلام آباد بود.
روحی صفت به تمایل پاکستان برای کنترل تردد اعضای نهضت طالبان پاکستان به افغانستان اشاره کرد و ادامه داد: پاکستان از حدود سه سال پیش در نقاطی که به عنوان خط دیوراند معروف است، بدون حضور طرف افغانستانی، اقدام به حصارکشی کرد. این مسئله مورد اعتراض افغانستان بوده و اکنون نیز شاهد چنین اعتراضی از سوی سربازان طالبان هستیم. درگیری‌هایی در برخی مناطق رخ داده و بخش‌هایی از حصارهای مرزی پاکستان در مرز دیوراند توسط طالبان تخریب شده‌اند.
وی رقابت بر سر منابع آبی این منطقه را از دیگر موضوعاتی برشمرد که بر تنش‌ها افزوده و خاطرنشان کرد: در سالهای گذشته هیچ سدی بر رودخانه‌هایی که به سمت پاکستان می‌رود احداث نشده و اگر افغانستان درگیر جنگ و بی‌ثباتی باشد، فرصتی برای چنین اقدامات توسعه‌ای نخواهد داشت.
این دیپلمات پیشین کشورمان به اعتراضات کوچ‌نشین‌های افغانستان و پاکستان نسبت به حصارکشی‌ها اشاره کرد و گفت: در مناطق آزاد، گروه‌های افراطی از زمان جنگ افغانستان در چهل سال گذشته حضور دارند و از سوی دولت‌های مرکزی هیچ نظارتی بر آنها وجود ندارد. در واقع این گروه‌ها در این مناطق محل امن و دور از دسترسی در اختیار دارند که بتوانند فعالیت‌های خود را انجام دهند.
روحی صفت با تاکید بر اینکه در شرایط فعلی مدیریت تنش‌ها در این منطقه ابعاد بین‌المللی، منطقه‌ای و داخلی دارد، تصریح کرد: پاکستان از یک سو با هند تنش‌های مرزی دارد و تلاش می‌کند افغانستان را به عنوان عقبه استراتژیک خود در برابر هند حفظ کند. بنابراین علاقه‌مند است نفوذ بالایی در حکومت کابل داشته باشد تا آنها با دهلی نو علیه اسلام آباد هم دست نشوند.
این کارشناس مسائل بین‌الملل، برقراری صلح میان هند و پاکستان را در روابط میان پاکستان و افغانستان مهم دانست و ادامه داد: به نظر می‌رسد در شرایط فعلی شاهد تداوم رقابت‌های منطقه‌ای و اختلافات میان این سه کشور خواهیم بود. با اینکه حضور طالبان، سطح تنش‌ها و بی‌اعتمادی‌ها میان افغانستان و پاکستان را کاهش داده است، اما نمی‌توان انتظار داشت این موضوع اختلافات را به کلی رفع کند؛ چرا که احساسات ناسیونالیستی میان پشتون‌ها مانع از این می‌شود که حتی طالبان با آسودگی خاطر و گشاده‌دستی با پاکستان تعامل کنند.
وی تاکید کرد: طالبان نمی‌توانند بر خلاف احساسات قومیت خود با پاکستان رفتار کنند. افزایش تحرکات ارتش پاکستان در این منطقه و نارضایتی طالبان، مسئله‌ای است که دو طرف آنها را مدیریت خواهند کرد و تلاش می‌کنند تنش‌ها شعله ور نشود.
