مسیر خطرناک هسته‌ای برای گریز از وضعیت اضطراری

نشریه هفتگی اکونومیست داستان جلد شماره این هفته را به پارادوکس میان حل بحران انرژی و حفظ ایمنی زیست‌محیطی، و تیتر جلد «مسیر درست حل بحران انرژی» اختصاص داده است.

شوک انرژی ۲۰۲۲؛ دردهای کوتاه‌مدت و تغییرات بلندمدت

اکونومسیت در سرمقاله این شماره با عنوان «چگونه می‌توان وضعیت اضطراری انرژی جهان را بدون تخریب محیط زیست برطرف کرد»، نوشته است: دولت‌ها حتی در حین مبارزه با آتش باید تضاد بین «عرضه ایمن» و «اقلیم امن» را حل کنند.

اکونومیست در ادامه آورده است: شوک انرژی امسال جدی‌ترین شوک از زمان بحران‌های نفتی خاورمیانه در سال‌های 1973 و 1979 است. مانند آن مصیبت‌ها، این نیز نوید ایجاد دردهای کوتاه‌مدت و تغییر صنعت انرژی در بلندمدت را می‌دهد.

دردهای کوتاه‌مدت کاملاً تضمین شده است: به دلیل قیمت بالای سوخت و برق، بیشتر کشورها با رشد کسل‌کننده، تورم، استانداردهای زندگی ضعیف و واکنش‌های سیاسی سبعانه مواجه هستند.

مسیر خطرناک ترکیبی

اما عواقب درازمدت آن به ندرت از پیش تعیین شده است. اگر دولت‌ها واکنش نامناسبی نشان دهند، می‌توانند باعث بازگشت به سمت سوخت‌های فسیلی شوند که تثبیت اقلیم آب و هوایی را حتی سخت‌تر می‌کند.

در عوض، آنها باید مسیری خطرناک را دنبال کنند که امنیت تامین انرژی را با آب و هوای ایمن ترکیب می کند.

هرج و مرج ناگزیر

در اروپا چیزی که مدت‌ها به عنوان کابوس شب‌های یخ زده میانه زمستان تصور می شد، در عوض به عنوان یک رویای تب نیمه تابستان فوران کرد. حتی در حالی که در 14 ژوئن، روسیه شروع به کاهش جریان گاز در امتداد خط لوله نورد استریم 1 به اروپای غربی کرد، که باعث افزایش 50 درصدی قیمت‌ها شد و نگرانی‌ها از جیره‌بندی را افزایش داد،  موج گرما باعث شد تقاضای گاز اسپانیا به بالاترین حد خود برسد.

در جاهای دیگر، آمریکایی‌ها برای هر گالن بنزین (لیتر 1.25 یورو) 5 دلار می‌پردازند که به تورمی دامن می زند که نظرسنجی‌ها می گویند بزرگترین نگرانی آنها و بدترین سردرد رئیس جمهور جو بایدن است. بازار برق استرالیا شکست خورده است. به هر طرف که نگاه کنی کمبود و شکنندگی وجود دارد.

شوک‌های انرژی می توانند به فاجعه های سیاسی تبدیل شوند. شاید یک‌سوم تورم 8 درصدی جهان اغنیا با افزایش هزینه‌های سوخت و برق توضیح داده شود. اما خانوارهایی که برای پرداخت قبوض با مشکل مواجهند، خشمگین هستند، که می‌تواند منجر به سیاست‌های کثیفی با هدف اقناع مردم و افزایش تولید سوخت فسیلی شود.

آقای بایدن، که با وعده انقلاب سبز به قدرت رسید، قصد دارد مالیات بر بنزین را تعلیق کند و از عربستان سعودی بازدید کند تا از این کشور بخواهد نفت بیشتری تولید کند. اروپا عوارض بادآورده، یارانه و سقف قیمت اضطراری دارد. شرکت‌های معدنی دولتی چین و هند که آگاهان آب و هوا امیدوار بودند در مسیر انقراض سریع قرار داشته باشند، مقادیر بی‌سابقه زغال‌سنگ را مصرف می‌کنند.

این هرج و مرج ناگزیر، قابل درک است اما بالقوه فاجعه بار است، زیرا می تواند انتقال انرژی پاک را متوقف کند. برداشتن کمک‌های عمومی و معافیت‌های مالیاتی برای سوخت‌های فسیلی دشوار خواهد بود. نیروگاه‌های جدید کثیف و میادین نفت و گاز با طول عمر 30 تا 40 سال به صاحبان آنها دلیل بیشتری برای مقاومت در برابر حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی می دهد.

به همین دلیل است که دولت‌ها حتی در زمان مبارزه با آتش، باید بر روی مقابله با مشکلات اساسی صنعت انرژی تمرکز کنند.

اولویت‌ها و گزینه‌ها

یکی از اولویت‌ها، یافتن راهی برای افزایش پروژه‌های سوخت فسیلی، به ویژه گاز طبیعی نسبتاً تمیز است که طول عمر مصنوعی آن‌ها بین 15 تا 20 سال است تا با هدف کاهش چشمگیر انتشار گازهای گلخانه‌ای تا سال 2050 هماهنگ شوند. به ویژه اروپا و آسیا که باید خود را به ترتیب از گاز و زغال سنگ روسیه جدا کنند، ظرفیت گاز طبیعی مایع (LNG) بسیار کمی دارند. ترفند این است که طرح‌هایی را که برای کوتاه‌مدت طراحی شده‌اند بازگردانیم.

یکی از گزینه‌ها این است که دولت‌ها و شبکه‌های انرژی قراردادهای تضمین‌شده‌ای را در این دوره ارائه دهند که با درک اینکه ظرفیت زودتر تعطیل می‌شود، بازدهی کافی را فراهم کند. یکی دیگر از این موارد این است که از حمایت نهایی دولت برای تمیزتر کردن این پروژه‌ها، به عنوان مثال از طریق جذب و ذخیره کربن استفاده کنیم.

این به معنای کاهش حرکت به سمت انرژی های تجدیدپذیر که موفق ترین بخش از واکنش ضعیف جهان به بحران آب و هوا است، نیست. هر کیلووات ساعت اضافی که از خورشید به شبکه‌های برق اروپا وارد می‌شود، یک کیلووات ساعت کمتر از یک خط لوله روسیه پایین می‌آید.

دولت‌ها باید دسترسی، ظرفیت و قابلیت‌های ذخیره‌سازی شبکه‌های خود را بهبود بخشند و موانعی که همچنان اضافه کردن ظرفیت‌های تجدیدپذیر را دشوارتر از آنچه که باید می‌سازد، برطرف کنند. طراحی شبکه‌های برق و بازارها کاملاً به دولت‌ها مربوط می‌شود و آنها اغلب در تله تفکر قرن بیستم هستند.

همانطور که فصلنامه فناوری اکونومیست گزارش می دهد، تفکر قرن بیست و یکم راه های جدیدی را برای ارائه شبکه‌های هوشمند و انعطاف‌پذیر با اعمال سختگیرانه سیاست کربن صفر که وابستگی به انرژی های تجدیدپذیر را ایمن و مؤثر می کند، به کار می‌گیرد.

هیدروژن جدا شده از آب با برق تجدیدپذیر، یا از گاز طبیعی با حرارت، در تأسیساتی که آلاینده‌ها را ذخیره می‌کنند، ممکن است در اینجا بسیار مهم باشد.

گذار هسته‌ای به جهان سبز

بنابراین، در بسیاری از نقاط، انرژی هسته‌ای راهکار ممکن است. علاقه‌مندان به انرژی اتمی برای بهبود آب و هوا اغلب بر روی نیروگاه های هسته‌ای در مقیاس کوچک، وسوسه انگیز اما اثبات نشده تمرکز می کنند. آنچه مهمتر است بهبود ساختمان های بزرگ است.

همانطور که گزارش ما از فنلاند توضیح می‌دهد، در جایی که نظرات قوی و هماهنگ ضد هسته‌ای وجود دارد، دولت‌ها باید با نشان دادن اینکه حفاظت‌های بهتری در برابر حوادث و راه‌های جدید ذخیره زباله وجود دارد، مورد حمایت قرار گیرند. سیاستمداران باید به رای دهندگان بگویند که تمایل آنها انتقال به انرژی سبز که هم از سوخت های فسیلی و هم از انرژی هسته‌ای دوری می کند، توهم خطرناکی است.

آخرین ضرورت این است که صنعت را قابل پیش بینی کنیم. با توجه به اینکه بازارهای انرژی قرن بیستم با جنگ‌ها، کودتاها، انقلاب‌ها، تقاضای پررونق چین و فناوری جدید کنار آمدند، ممکن است عجیب به نظر برسد.

اما گذار آب و هوایی لایه دیگری از عدم اطمینان را اضافه کرده است، حتی اگر به طور همزمان نیاز به افزایش گسترده سرمایه گذاری دارد.

به گفته آژانس بین المللی انرژی، برای رسیدن به انتشار گازهای گلخانه ای خالص تا سال 2050، سرمایه گذاری سالانه باید دو برابر شود و به 5 تریلیون دلار در سال برسد. خطر این است که این بحران اخیر و واکنش آشفته دولت به آن، سرمایه گذاران را محتاط تر کند.

انقلابی متفاوت؛ حل تعارض انرژی پاک‌تر و اقلیم امن‌تر

تحریک سرمایه گذاری به معنای اجتناب از ترفندهایی از جمله شستشوی سبز، طرح‌های حمایت‌گرایانه برای ایجاد زنجیره تامین سبز داخلی و ممنوعیت‌های احمقانه بانک‌ها در مورد پروژه‌های گاز است. در عوض، مستلزم گسترش مداوم اقدامات با اطمینان بیشتر در مورد اینکه کدام منابع انرژی می‌تواند و برای چه مدت استفاده شود، خواهد بود.

این به معنای افزایش افشای اطلاعات است به طوری که شرکت ها اثرات خارجی ایجاد شده را درک کنند، افزایش قیمت کربن به گونه‌ای باشد که آنها متوجه هزینه آلودگی شوند، و مقرراتی که حذف تدریجی فناوری‌های کثیف را الزامی می‌کند.

شوک بزرگ انرژی در سال 2022 یک فاجعه است. اما همچنین می‌تواند لحظه‌ای باشد که سیاست بهتر دولت برای سرمایه‌گذاری مورد نیاز جهت حل تعارض بین تامین انرژی ایمن‌تر و آب و هوای امن‌تر را آغاز کند.