با آغاز جنگ روسیه در اوکراین، سیاست غرب مبتنی بر انزوای بین المللی روسیه بوده است. مارک اپیکوپس تحلیلگر نشنال اینترست با انتشار یادداشتی با عنوان «چگونه غرب نتوانست روسیه را منزوی کند» استدلال کرده که علی رغم تلاشهای غرب، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه از نشست تهران به عنوان نمایش شکست سیاست انزوای روسیه بهره برد.
اولین توافق بزرگ پس از جنگ
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه به توافق صادرات غلات از طریق دریای سیاه چراغ سبز نشان داده است -این توافق به نوعی اولین توافق بزرگ بین مسکو و کیف از زمان حمله روسیه به اوکراین در 24 فوریه است.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، روز جمعه گفت: «این یک توافق برای جهان است. این امر برای کشورهای در حال توسعه ی در آستانه ورشکستگی و آسیب پذیرترین افراد در آستانه ی قحطی مایه آسودگی خواهد بود. این توافق به تثبیت قیمت‌های جهانی مواد غذایی کمک می‌کند که حتی قبل از جنگ شاهد نرخ های بی‌سابقه‌ای بود».
این توافق که از طریق مذاکرات میان اوکراین، ترکیه، روسیه و سازمان ملل متحد انجام شد، چارچوبی را برای ازسرگیری ارسال محموله های جهانی غلات به خارج از اوکراین تعیین می کند. این توافق ایجاد یک «مرکز کنترل» با حضور سازمان ملل، ترکیه، روسیه و اوکراین را در استانبول برای نظارت و هماهنگی صادرات غلات از طریق یک کریدور امن دریایی تعیین شده، فراهم می‌کند. این ترتیبات صادرات مواد غذایی از شهرهای بندری اودسا، چرنومورسک و یوژنی اوکراین را پوشش می دهد.
جزئیات کامل این طرح هنوز منتشر نشده است. مقامات روسی پیش از این تاکید داشتند که کشتی‌های اوکراینی که غلات را به خارج از کشور حمل می‌کنند باید در سفر برگشت مورد بازرسی نیروی دریایی روسیه قرار گیرند -به این دلیل که نگرانی بودند از این کشتی‌ها برای ارسال تجهیزات نظامی به اوکراین استفاده شود. بر اساس نسخه نهایی توافقنامه، کشتی های ورودی اوکراینی می توانند توسط ارتش ترکیه بازرسی شوند.
نفس توافق بسته به تصمیم پوتین
چهار طرف شرکت کننده در اوایل هفته گذشته موافقت خود را با توافق اولیه اعلام کردند، اما در اصل این توافق بستگی به تصمیم پوتین دارد. پوتین در اوایل این هفته با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه برای نهایی کردن این توافقنامه دیدار کرد و از همتای ترک خود به خاطر تلاشهای پیشگیرانه آنکارا برای میانجی‌گری در توافق صادرات غلات طی چند ماه گذشته تشکر کرد.
میخائیلو پودولیاک، دستیار رئیس جمهور اوکراین تاکید کرد که از نظر فنی هیچ توافق مستقیمی بین روسیه و اوکراین وجود ندارد. در عوض، هر دو کشور به طور جداگانه با ترکیه و سازمان ملل توافق متقابل را امضا کردند. با این حال، این معامله اولین توافق اساسی – حتی اگر به صورت نیابتی – بین مسکو و کیف از آغاز جنگ اوکراین است.
انگیزه های مشترکی برای مقابله با تحریم های غرب
پوتین روز سه‌شنبه برای دیدار با مقامات عالی رتبه ایران وارد تهران شد. تهران در این سفر ضمن ابراز رویگردانی از بروز هر گونه جنگی ناتو را به عنوان یک موجود خطرناک مسئول آغاز جنگ بر شمرد که اگر روسیه اقدامی را آغاز نمی کرد، طرف مقابل شروع به جنگ می کرد. بر اساس چنین مواضعی، غرب مخالف روسیه قوی و مستقل است و اگر راه برای ناتو باز شود، هیچ محدودیتی نمی شناسد.
در چنین زمینه ای، روسیه و ایران انگیزه های مشترکی در مقابله با تحریم های غرب پیدا کردند. گازپروم غول انرزی روسی قراردادی 40 میلیارد دلاری با شرکت ملی نفت ایران امضا کرد تا به تولیدکنندگان ایرانی در توسعه میادین نفت و گاز در سراسر کشور کمک کند.
بیانیه مشترک و شکست اردوغان
پوتین روز سه‌شنبه همچنین در یک نشست سه جانبه با اردوغان و ابراهیم رئیسی، برای بحث در مورد جنگ در سوریه شرکت کرد. روسیه و ایران به عنوان حامیان اصلی بشار اسد ظاهر شده اند، در حالی که ترکیه از گروه های ضد دولتی در شمال این کشور حمایت می کند. این نشست با شکست اردوغان در جلب حمایت روسیه و ایران از حمله جدید ترکیه در شمال سوریه به بهانه مبارزه با گروه های «تروریستی»، این اختلافات اساسی را حل نکرد.
بیانیه مشترک منتشر شده توسط سه طرف شرکت کننده -که مجموعاً به عنوان روند آستانه شناخته می شود- بر تعهدشان نسبت به تمامیت ارضی سوریه تاکید کرد و افزود که «امنیت و ثبات» در شمال شرق سوریه «تنها بر اساس حفظ حاکمیت و تمامیت ارضی این کشور می تواند محقق شود». اردوغان در پرواز به خانه به خبرنگاران گفت تا زمانی که نگرانی های امنیتی ترکیه برطرف نشود، گزینه نظامی در شمال سوریه را کنار نخواهد گذاشت.
شکست در کارزار انزوا
به باور کارشناسان، قرارداد اخیر بر سر صادرات غلات نشان داد که کارزار غرب برای منزوی کردن مسکو از نظر اقتصادی و سیاسی شکست خورده است. به گفته جان درنان از مؤسسه صلح ایالات متحده: «من فکر می‌کنم روس‌ها این نشست را به‌عنوان نمایشی برای نشان منزوی نبودن شان به کار می برند. آنها هنوز یک بازیگر اصلی در خاورمیانه هستند. اگر چه کسانی مانند جان کربی، سخنگوی پنتاگون ترجیح می دهند که با شاره به روابط مسکو با تهران، ترجیح می دهند پوتین و روسیه را منزوی نشان دهند»
اگرچه روسیه به طور فزاینده در برابر غرب و برخی نهادهای تحت رهبری غرب منزوی شده، دیدارهای ولادیمیر پوتین در تهران به یک پدیده متفاوت و ناگوارتری برای غرب اشاره می کند: علیرغم تلاش های مداوم سیاست گذاران اروپایی و آمریکایی برای ایجاد یک جبهه متحد جهانی علیه کرملین، بخشقابل توجهی از جهان غیرغربی بی طرفی خود را حفظ کرده است یا، مانند چین و ایران، صریحاً حمایت شان از روسیه را دریغ نکرده اند.
