رونمایی عربستان از «استراتژی شهر ریاض»

ولیعهد سعودی در جریان گفتگو با ماتئو رنتزی نخست وزیر سابق ایتالیا و عضو هیات امنای موسسه ابتکار آینده سرمایه گذاری (مبادره مستقبل الاستثمار) گفت تمام ویژگی هایی که ریاض در اختیار دارد، امکان ایجاد فرصت های شغلی و رشد اقتصادی، سرمایه گذاری و ایجاد فرصت ها را می دهد؛ بنابراین نگاه ما به ریاض ویژه است.
محمد بن سلمان در بخش دیگری از اهداف خود برای توسعه شهر ریاض گفت ریاض 50 درصد از اقتصاد غیرنفتی عربستان را تشکیل می دهد و هدف ما این است که این شهر جزو ده اقتصاد بزرگ شهری در جهان باشد. هزینه ایجاد شغل در ریاض 30 درصد کمتر از شهرهای دیگر است و هزینه توسعه زیر ساخت ها و املاک و مستغلات در این شهر نیز 29 درصد از شهرهای عربستان کمتر است. او گفت هدف این است که جمعیت ریاض را که امروز 7.5 میلیون نفر است تا سال 2030 به 15 الی 20 میلیون نفر برسانیم، از آنجا که شهرها 85 درصد اقتصاد جهان را تشکیل می دهند، لذا توسعه واقعی از شهرها آغاز می شود، چه در زمینه صنعت و نوآوری و آموزش باشد و یا خدمات و گردشگری و بخش های دیگر.
پروژه شهر ریاض همچنین قصد دارد برای سبز سازی ریاض از طریق کاشت میلیون ها درخت برنامه ریزی کند که این طرح باعث کاهش دما و کاهش میزان گرد و غبار می شود و علاوه بر پروژه های زیست محیطی، برنامه هایی برای ایجاد مناطق حفاظت شده بزرگ در اطراف شهر ریاض جهت بهبود وضعیت زیست محیطی شهر نیز در نظر گرفته شده است. بنظر می رسد یکی از اصلی ترین هدف های محمد بن سلمان پیاده سازی الگوی شهرهای جهانی بخصوص دبی در عربستان است.
بن سلمان همچنین خاطرنشان کرد که آرامکو در سال های آینده به عنوان بخشی از برنامه خود جهت تحول سرمایه به صندوق سرمایه گذاری عمومی برای تزریق مجدد آن در داخل و خارج عربستان، سهام خود را عرضه خواهد کرد. موضوعی که از سال 2017 مطرح گردید و قرار بر این بود که در سال 2019، 5 درصد از سهام آرامکو در بورس های معتبر جهانی واگذار شود که مجددا به سال 2020 و پس از آن 2021 موکول گردید.
ولیعهد سعودی اواخر دی ماه 1399 در یک نشست بین‌المللی اقتصادی، دستاوردهای عربستان از زمان اعلام برنامه چشم‌انداز 2030 را تشریح کرد و از فرصت سرمایه‌گذاری 6 هزار میلیارد دلاری در عربستان در دهه پیش رو خبر داد.
عربستان در چند سال گذشته بخصوص از سال 2017 با رونمایی از سند چشم انداز 2030 تلاش کرده تا در مسیر خروج از اقتصاد نفتی و تک قطبی گام بردارد و در همین راستا نیز برنامه‌هایی را اعلام کرده است که چشم‌انداز اقتصاد عربستان را در 10 سال آینده ترسیم می‌کند.
استراتژی ریاض از حدود 100 طرح و پروژه تشکیل شده است. پروژه¬های سرمایه گذاری در پایتخت سعودی به نقل از آمار الشرق الاوسط در سه سال گذشته 220 میلیارد بوده است. پیشتر نیز طرح های راهبردی نئوم، العلا، لاین و توسعه زیرساخت های دریای سرخ کلید خورده بود و بنظر می رسد تنظیم استراتژی برای مناطق سعودی با توجه به امکانات و ظرفیت مناطق در دستور کار قرار گرفته است.
پیشتر و در 10 ژانویه 2021 محمد بن سلمان ولیعهد سعودی از راه‌اندازی پروژه «لاین»- The Line به عنوان شهر بدون خودرو و کربن در عربستان خبر داد. این پروژه 500 میلیارد دلاری بناست با تاکید بر مفهوم آینده‌نگری و نزدیک شدن این کشور نفتی به مقوله‌های محیط زیستی و انرژی‌های پایدار ساخته شود.

الشرق الاوسط از به اجرا گذاشتن سند راهبردی ریاض تا چند ماه دیگر خبر داده است
کارشناسان اقتصادی سعودی معتقدند که چارچوب کلی اعلام شده برنامه راهبردی شهر ریاض بیانگر این است که فرآیند توسعه و اقتصاد کشور جامع و کیفی بوده و هدف اصلی یعنی رسیدن به رونق اقتصادی بیشتر و افزایش کیفیت زندگی است.
در همین خصوص احمد بن عبد الرحمان الجبیر عضو انجمن اقتصاد سعودی معتقد است که ریاض از ویژگی های منحصر به فردی برخوردار است که منجر به رشد اقتصادی قابل ملاحظه و افزایش سرمایه گذاری در آینده می شود. پایتخت سعودی آثار تاریخی فراوانی دارد و یک شهر کلان صنعتی بوده و با شبکه حمل و نقل به سراسر کشور وصل است.
فهد الرشیدی مدیر اجرایی هیات پادشاهی شهر ریاض نیز 29 ژانویه گفت عملیاتی کردن مترو ریاض از جمله بزرگ ترین پروژه های راه آهن در منطقه است. این مترو به طول 178 کیلومتر است و 85 ایستگاه زمینی و زیر زمینی دارد. مترو در سه ماه سوم سال جاری به بهره برداری می رسد.
عربستان سعودی در یک دهه گذشته با فراز و فرودهای جدی در قیمت نفت که منجر به کسری بودجه و کاهش درآمدهای دولت، کاهش ذخایر ارزی و استقراض از بانک های خارجی شد و همچنین کاهش اهمیت نفت این کشور در استراتژی های خاورمیانه ای آمریکا، به این نتیجه رسیده که باید به سمت متنوع سازی درآمدهای دولت حرکت کند تا بتواند ضمن جذب سرمایه گذاری های خارجی، زمینه را برای ایجاد اشتغال زایی و کاهش بیکاری جمعیت جوان و تحصیلکرده این کشور فراهم کند.
در این میان توجه به فناوری های جدید و حرکت در مسیر ایجاد یک اقتصاد دانش محور و تکنولوژی محور بعنوان پیشران اصلی مورد توجه قرار گرفته است.
فارغ از این هدف گذاری، اما آنچه در عمل از سال 2017 بر مبنای سند چشم انداز 2030 تاکنون توسط محمد بن سلمان اعلام، رونمایی و اجرایی شده نتوانسته این استراتژی جامع را تحقق بخشد. یکی از مهمترین دلایل این ناکامی فارغ از مسائل مرتبط با کاهش قیمت نفت، کرونا و عدم جذب سرمایه گذاری های خارجی، به عدم تقارن بین برنامه های اقتصادی و سیاست خارجی این کشور بر می گردد که زمینه را برای درگیر شدن عربستان در بحران های منطقه ای فراهم آورده است.
این وضعیت باعث طرح انتقادات از برنامه های او در فضای شبکه های اجتماعی شده و سایه خود را بر اقدامات جدید نیز گسترانیده است.
در همین خصوص مضاوی الرشید معارض سعودی و سخنگوی حزب تجمع ملی در توئیتی استراتژی شهر ریاض را یک استراتژی استعمارگرایانه دانسته که هدف آن تغییر بافت جمعیت شهر ریاض با توسعه و افزایش جمعیت آن است که منجر به ورود خارجی ها به این شهر شده و عملا نه تنها منجر به افزایش اشتغال زایی به نفع مردم بومی شهر ریاض نخواهد شد، بلکه آمار بیکاری در عربستان را نیز افزایش خواهد داد.

منابع پژوهش در دفتر پژوهشکده موجود است.