آیا واسطه گری قطر می‌تواند منجر به پایان بحران یمن شود؟
قطر در سال‌های اخیر در پرونده‌های مختلف منطقه‌ای سعی در نقش‌آفرینی فعال داشته است. میانجیگری این کشور در مذاکرات میان طالبان و آمریکا، میزبانی این کشور برای مذاکرات احزاب فلسطینی و نیز حضور فعال قطر در شمال آفریقا و نقش آفرینی و میانجی گری این کشور در کشورهای آفریقایی نیز در همین راستا قابل بررسی است.
یکی از پرونده‌های مهم منطقه و یکی از عرصه‌های نقش‌آفرینی برای کشورهای خاورمیانه در سال‌های اخیر، جنگ داخلی یمن بوده است. نقش آفرینی قطر در بحران یمن در دو دوره‌ی متفاوت، اشکال مختلفی داشته است. در سال 2017 پس از آنکه چهار کشور عربی عربستان، امارات، بحرین و مصر به رهبری عربستان سعودی به تحریم قطر پرداختند و روابط خود را با این کشور قطع کردند، دولت مستعفی یمن نیز به پیروی از عربستان، به قطع روابط با دوحه پرداخت.
در آن زمان، قطر به حمایت از حزب الاصلاح، شاخه‌ی یمنی اخوان المسلمین پرداخت و نیز در جهت برقراری روابط نزدیک با انصارالله نیز تلاش کرد.
حمایت قطر از انصارالله و حزب الاصلاح، به معنی مقابله با دولت مستعفی یمن به رهبری منصور هادی بود که تحت حمایت ائتلاف به رهبری عربستان قرار داشت. عربستان و امارات با حمایت از نیروهای خود در جنوب یمن به دنبال شکست انصارالله و بازگرداندن منصور هادی به قدرت بودند و حمایت از نیروهای مخالف آنها به نوعی، یک جنگ نیابتی علیه عربستان و امارات محسوب می‌شد.
با وجود اینکه در مجامع رسمی، دوحه تمام اتهامات مبنی بر حمایت قطر از انصارالله را تکذیب می کرد و آنها را بی اساس می‌دانست، اما حضور فعال این کشور در کنار انصارالله انکارناپذیر بود.
در سفری که وزیر امور خارجه قطر به ایران داشت، بسیاری از تحلیلگران معتقد بودند، علاوه بر آنکه قطر برای میانجی گری میان تهران و واشنگتن اعلام آمادگی کرده، پرونده‌ی یمن یکی از محورهای گفت‌وگوی میان طرفین بوده است، بر این اساس بیان می‌کردند که قطر به دنبال آن است که از روابط نزدیک میان تهران و انصارلله بهره برده و بتواند حضور موثر تری در صنعا داشته باشد.
در سال های پس از تحریم دوحه، قطر در مناطق تحت کنترل انصارالله حضور فعال داشت؛ خیریه‌های این کشور مانند بنیاد قطر در صنعا به فعالیت پرداختند و حتی تصور می‌شد که حمایت مالی از انصارالله به وسیله‌ی همین خیریه ها صورت می‌گیرد. همچنین دفتر الجزیره نیز در صنعا تاسیس شد و روایت‌های نیروهای انصارالله از جنگ را پوشش داد، بنابراین علاوه بر حمایت مالی، انصارلله از پشتیبانی رسانه‌ای قطر نیز برخوردار شد.
بسیاری از صاحب نظران معتقد بودند قطر در این دوره نقش واسطه‌گری ایفا نمی‌کرد و با حمایت های خود از انصارالله و دیگر گروه هایی که دولت مستعفی آنها را شورشی می‌دانست، یمن را به یک صادر کننده‌ی خشونت به کشورهای همسایه تبدیل کرده بود.
هر چند به نظر می‌رسد اقدامات قطر در این سالها از توجیه منطقی برخوردار بود، چرا که همسایگان قطر به تحریم این کشور پرداخته بودند و دلیلی وجود نداشت که قطر برای حفظ ائتلاف کشورهای عربی، به دنباله روی از سیاست های عربستان بپردازد، به عبارت دیگر سال های پس از تحریم، بهترین زمان برای قطر بود تا بتواند سیاست خارجی مستقل مورد نظر خود را پی بگیرد.
برهه‌ی زمانی دوم، پس از توافق العلا آغاز شد. در ژانویه سال 2021 نمایندگان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس (با حضور قطر) در عربستان گرد هم آمدند و با توافقی، به تحریم قطر پایان داده و به عادی سازی روابط خود با دوحه پرداختند.
با آنکه هیچ یک از شروطی که از جانب کشورهای تحریم کننده بعنوان پیش شرطی برای رفع تحریم قطر بیان شده بود، توسط دوحه محقق نشد، اما کشورهای تحریم کننده با مشاهده‌ی مدیریت موفق قطر در زمان تحریم دریافتند که طرحشان برای متوقف کردن دوحه شکست خورده است و با وجود اختلافاتی که در رویکردهای سیاست خارجی این کشورها با قطر وجود دارد، اکنون تنها همزیستی مسالمت آمیز می‌تواند به اعتدال مواضع طرفیت کمک کند.
چند ماه پس از توافق العلا، وزیر امور خارجه دولت مستعفی یمن به قطر سفر کرد و خواستار برقراری مجدد روابط میان دو کشور شد.
قطر نیز از این پیشنهاد استقبال کرد و روابط دیپلماتیک میان دو طرف بار دیگر برقرار گردید.
پس از این رویدادها مواضع قطر از حمایت از انصارالله و حزب الاصلاح، به سوی واسطه‌گری برای پایان بحران یمن متمایل شد.
«تمیم بن حمد آل ثانی»، امیر قطر در سفری که به عربستان داشت به میانجی گری میان ریاض و انصارالله پرداخت و راه های پایان دادن به بحران یمن را با ولیعهد عربستان بررسی کردند.
امیر قطر همچنین در تماس تلفنی با رئیس جمهور ایران، حسن روحانی، تاکید کرد که بحران یمن راه حل نظامی ندارد و تنها راه برون رفت از فجایع 6 سال جنگ و بحران انسانی در یمن، نشستن همه‌ی طرف های درگیر در پرونده‌ی یمن بر سر میز مذاکره است.
قطر همچنین جزو اولین کشورهایی بود که از پیشنهاد آتش‌بس عربستان استقبال کرد.
علاوه بر این، قطر کمک های بشردوستانه‌ی زیادی نیز در یمن انجام داده است، در سال های ابتدای بحران یمن، قطر با کمک 5 میلیون دلاری به یونیسف، بخشی از منابع آب و غذا و نیز خدمات بهداشتی را برای مردم یمن تامین کرد، در سال گذشته‌ی میلادی نیز در طرح سازمان ملل متحد برای کمک به یمن، متعهد شد که 70 میلیون دلار برای کمک به حل بحران انسانی در این کشور کمک کند.
با این وجود، اکنون می‌توان ادعا کرد که قطر در حال ایفای نقش مثبت و موثری برای پایان دادن به نبرد یمن است. چرا که پس از توافق العلا، حفظ امنیت منطقه اولویت سیاست خارجی قطر محسوب می‌شود، اکنون وجود جنگ در همسایگی عربستان، و حملات تلافی جویانه‌ی انصارالله به مواضع مهم این کشور، برای قطر نیز تهدید محسوب می‌شود چرا که در روابط اقتصادی عربستان و قطر تاثیرات منفی خواهد داشت، از طرفی، متمایل شدن مواضع عربستان به سوی آتش بس و صلح دائم در یمن، اختلاف نظر عمیقی میان نیروهای تحت حمایت این کشور با نیروهای تحت حمایت امارات ایجاد خواهد کرد و چنین امری به منزله‌ی فرصتی برای قطر است که بتواند جای امارات را بعنوان نزدیک ترین متحد عربستان پر کند.
منبع:https://mdeast.news
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
