انتخابات پارلمانی لبنان؛ مسائل و جریان‌ها
کمتر از یک ماه تا برگزاری انتخابات پارلمانی لبنان باقی مانده است. پارلمان در لبنان اختیارات زیادی دارد؛ انتخاب رئیس جمهور و نخست وزیر، رای اعتماد به وزرا، تصویب بودجه و قوانین، اختیار اصلاح قانون اساسی بدون برگزاری همه‌پرسی از موارد اختیارات پارلمان لبنان است. اکنون که وضعیت لیست‌های انتخاباتی و مواضع و تصمیم‌های گروه‌ها و احزاب مختلف نمایان‌تر شده‌است، نگاهی به آرایش سیاسی این کشور، به علت اهمیت آن ضروری به نظر می‌آید. از سوی دیگر در عمده‌ی انتخابات‌ها مسائلی وجود دارد که به علت فراگیری و چالش برانگیز بودن، رقابت حول آنها به طور جدی‌تری شکل می‌گیرد. این مقاله تلاشی است در تبیین قوانین، مسائل، آرایش انتخاباتی و وضعیتی که حزب‌الله در این انتخابات دارد.
قوانین انتخابات
پارلمان لبنان متشکل از ۱۲۸ کرسی است و دوره مسئولیت آن ۴ ساله است. تقسیم کرسی‌های نمایندگی بر اساس توزیع طوائف (مذاهب و فرقه‌ها) در حوزه‌های انتخاباتی صورت گرفته‌است، به این معنی که مطابق جدول تقسیم کرسی‌ها، در هر حوزه‌ی انتخاباتی به هر طایفه سهمی از کرسی‌ها داده شده است[۱]. با این قانون که «نسبیتی» نامیده می‌شود، کرسی‌های مجلس به طور متوازن توزیع می‌شوند و هر گروه و حزبی می‌تواند در حوزه انتخابی مربوطه‌اش به اندازه آرای خود در پارلمان نماینده داشته باشد حتی اگر جزو لیست‌های پیشتاز در آن حوزه نباشد. در قانون جدید انتخابات لبنان، هر فرد حق دارد به یک لیست رای بدهد و یک نفر از اعضای آن لیست را به عنوان رای ترجیحی خود انتخاب کند. در این قانون رای به لیست، رای به تمام اعضای آن لیست محسوب می‌شود و امکان انتخاب چند نفر از لیست‌های مختلف یا از همان لیست وجود ندارد. این موضوع و همچنین اختصاص تعداد کرسی‌های مشخص به هر طایفه موجب شده‌است گروه‌ها در برخی حوزه‌ها با یکدیگر رقیب باشند و در حوزه‌ای دیگر با هم ائتلاف کرده باشند. به همین دلیل قدری مرزبندی جریان ۸ و ۱۴ مارس در این انتخابات کمرنگ شده است. به عنوان نمونه جریان ملی آزاد با جریان المسقبل با وجود اختلاف در نهج سیاسی در بعضی از حوزه‌ها با یکدیگر ائتلاف کرده‌اند.[۲] هر چند این قانون باعث می‌شود افراد از اقشار مختلف در زمره نمایندگی وارد شوند اما به نظر نمی‌آید تغییر چشم‌گیری در موازنه‌ی قدرت بین احزاب داخلی لبنان به وجود آورد.
احزاب و شعارها
با توجه به اینکه انتخابات لبنان پس از ۹ سال قرار است برگزار شود و نیز قانون انتخابات کل لیست را برای رای دادن به رسمیت شمرده است، هر گروهی برای معرفی دوباره خود پس از ۹ سال و تداعی سیاست‌های خود از شعاری استفاده کرده‌است تا با آن شعار شناخته شود. حزب‌الله با شعار «نحمی و نبنی: حمایت می‌کنیم و می‌سازیم» و «دونک موتی، لک صوتی: بدون تو می‌میرم، به تو رای می‌دهم» وارد انتخابات شد و خود را به عنوان گروهی که به دنبال پیشرفت و توسعه‌ی اجتماعی نیز هست معرفی کرد.
هر چند این قانون باعث می‌شود افراد از اقشار مختلف در زمره نمایندگی وارد شوند اما به نظر نمی‌آید تغییر چشم‌گیری در موازنه‌ی قدرت بین احزاب داخلی لبنان به وجود آورد.
جریان المستقبل به ریاست سعد حریری با شعار «نحنا الخرزه الزرقاء یلی بتحمی لبنان: ما همان مهره آبی هستیم که از لبنان حمایت می‌کند» وارد انتخابات شد. مهره‌ی آبی در نظر برخی لبنانی‌ها موجب حمایت و آسیب نرسیدن می‌شود [این باور در بین برخی ایران‌ها نیز وجود دارد]. البته باید توجه داشت که آبی، رنگ جریان المستقبل نیز هست. هرچند شعار جریان المستقبل از لحاظ محتوایی دارای پایه‌ای خرافی است اما مورد توجه شهروندان لبنانی قرار گرفت.
حزب «القوات اللبنانیه: نیروهای لبنانی» به ریاست سمیر جعجع با شعار «صار بدا دوله مش دویله: دولت می‌خواهیم نه دولت کوچک(دولت در سایه)» وارد انتخابات شد. حزب نیروهای لبنانی با این شعار به مخالفت و رقابت با حزب‌الله برخاسته و معتقد است حزب‌الله به مثابه یک دولت کوچک در ذیل دولت اصلی در حال فعالیت است که مشکلات زیادی را برای لبنان ایجاد کرده‌است. این حزب همچنین با شعار مذکور خواستار انحصار سلاح در دست دولت و خلع سلاح از حزب‌الله شده است.
حزب «الکتائب» به ریاست سامی الجمیل با شعار «عنا الحل: حل [مشکلات] نزد ماست» و «نبض التغییر: نبض تغییر» وارد عرصه‌ی انتخابات شد. راهکار این حزب برای باورپذیری شعارش این بود که برنامه‌ای متشکل از ۱۱۳ بند را برای حل مشکلات شهروندان ارائه و خود را عامل تغییر وضع کنونی معرفی کرد.
جنبش امل به ریاست نبیه بری با شعار «صوتک امل: رای تو [جنبش] امل» از جوانان خواسته است که به لیست آنان رای بدهند. این جنبش در تبلیغات انتخاباتی خود از شعارهایی چون حمایت از مرزها و کشور و تلاش برای توسعه استفاده کرده است. استفاده از تصویر امام موسی صدر نیز در تبلیغات جنبش امل مشهود است.[۳]
حزب جدید «سبعه» نیز با شعار «ابتسامهالوطن: لبخند وطن» وارد انتخابات شد. این حزب با طرح این ایده که برای گذر از مشکلات باید حزبی جامع و با گذر از طائفه‌گرایی و بارویکردهای عمل‌گرایانه (پراگماتیک) و متناسب با شرایط عصر حاضر در صحنه سیاسی لبنان عمل کند، به انتخابات ورود کرد.[۴]
رقابت‌ها و ائتلاف‌ها
لبنان به ۱۵حوزه انتخابی تقسیم شده‌است و مجموعا ۷۷ لیست برای دستیابی به کرسی‌های پارلمان با هم رقابت می‌کنند[۵]. به صورت کلی همان وضعیت سابق در عرصه‌ی سیاسی لبنان و رقابت‌ها وجود دارد اما همانطور که توضیح داده شد قانون جدید انتخابات موجب شده‌است که برخی لیست‌ها در یک منطقه با یکدیگر رقابت کنند و در منطقهای دیگر با هم ائتلاف کنند. بررسی حوزه‌های زیر ضمن تبیین نوع ائتلاف‌های گروه‌ها با توجه به طایفه‌ی جمعیتی و گرایش سیاسی آنها، نشان می‌دهد که حزب المستقبل و جریان ملی آزاد به فراخور شرایط و منافع گاهی ائتلاف و گاهی با هم رقابت کرده‌اند.
در حوزه الشمال الثالثه (زغرتا، بشری، الکوره، البترون) که حوزه‌ای کاملا مختص به مسیحیان است جریان المستقبل با جریان ملی آزاد ائتلاف کرده و با لیست «کتائب» و «القوات اللبنانیه» و حزب «المرده» (حزب سلیمان الفرنجیه) رقابت می‌کنند.
در استان «شمال» سه حوزه‌ی اصلی الشمال الاولی:عکار، الشمال الثانیه و الشمال‌الثالثه وجود دارد. حوزه‌ی «عکار» که دارای جمعیتی از طوائف مختلف با اکثریت مسلمان است، جریان المستقبل (حریری) با حزب نیروهای لبنانی (سمیر جعجع) در مقابل جریان ملی آزاد (میشل عون) و جماعت اسلامی (شاخه لبنانی اخوان المسلمین) ائتلاف کرده‌اند. لیست جریان المرده (حزب سلیمان الفرنجیه) نیز سومین لیست مطرح این منطقه است.
در همین استان در حوزه الشمال الثانیه (طرابلس، المنیه، الضنیه) لیست‌های جریان المستقبل با جریان العزم (به رهبری نجیب میقاتی نخست وزیر سابق لبنان) و لیست جریان ۸ مارس و لیست جماعت اسلامی رقابت می‌کنند. در حوزه الشمال الثالثه (زغرتا، بشری، الکوره، البترون) که حوزه‌ای کاملا مختص به مسیحیان است جریان المستقبل با جریان ملی آزاد ائتلاف کرده و با لیست «کتائب» و «القوات اللبنانیه» و حزب «المرده» (حزب سلیمان الفرنجیه) رقابت می‌کنند.
بیروت به دو حوزه‌ی اصلی تقسیم شده‌است. در حوزه‌ی اول که مربوط به مسیحیان است، لیست جریان ملی آزاد (میشل عون) با لیست القوات‌اللبنانیه و الکتائب رقابت می‌کند. در حوزه‌ی دوم بیروت که بیشتر اختصاص به طائفه‌ی سُنی دارد حدود ۷ لیست وجود دارد که مهم‌ترین آنها لیست جریان المستقبل و لیست ائتلاف جریان ملی آزاد با حزب‌الله و امل است.
در بعبدا در شرق بیروت که حوزه‌ای مختلط از مسیحیان، مسلمانان و دروزی‌ها است، لیست ائتلاف حزب‌الله و جنبش امل و جریان ملی آزاد با ائتلاف لیست القوات‌اللبنانیه و حزب سوسیالیست ترقی‌خواه(حزب ولید جنبلاط) و با حزب کتائب که با مستقلین ائتلاف کرده‌است، رقابت می‌کنند.
مسائل انتخاباتی لبنان
۱- مقاومت یا محافظه‌کاری
پایش وضعیت سیاسی لبنان نشان می‌دهد که به طور کلی لبنان عرصه‌ی رقابت دو جریان مقاومت و محافظه‌کار است[۶] و بیشتر بحث‌ها و نوع سیاست‌ورزی گروه‌ها و احزاب به این موضوع بازگشت دارند. در این زمینه مسائلی مانند منابع نفتی لبنان، برخی اختلافات ارضی با رژیم صهیونیستی، نقش منطقهای گروه‌های مقاومت در کانون توجه هستند که گروه‌های مختلف در مورد آن موضع‌گیری می‌کنند.
۲- بحران مالی
لبنان اکنون با بحران مالی رو به رو است. این کشور حدود ۸۰ میلیارد دلار بدهی دارد و طبق گزارش روزنامه «الجمهوریه» سومین کشور بدهکار جهان محسوب می‌شود. نرخ بیکاری در این کشور بالغ بر ۴۶ درصد است و در میان ۱۸۰ کشور جهان، لبنان رتبه ۱۴۳ را از نظر اقتصادی داراست. سعد الحریری علت این سقوط اقتصادی را سیل مهاجرین و آوارگان سوریه به لبنان عنوان کرده‌است[۷]. در راستای ترمیم این بحران مالی، کنفرانسی با عنوان «سیدر» در پاریس برگزار شد که مجموعا ۱۱.۵ میلیارد دلار به لبنان تعلق گرفت که ۱۰.۲ میلیارد دلار آن به صورت وام و الباقی به صورت کمک بلاعوض قرار شد به لبنان پرداخت شود.[۸] سعدالحریری رهبر جریان المستقبل در حمایت از کنفرانس «سیدر» با عباراتی چون «ما به آنچه کشور را از این حالت خارج می‌کند اهتمام داریم»، این اقدام را ناجی وضعیت بحرانی مالی لبنان دانست و به منتقدان کنفرانس سیدر پاسخ داد.[۹] در این راستا برخی جریان‌ها تلاش می‌کنند القا کنند که حزب‌الله از روی غرض‌ورزی سیاسی و انتخاباتی با این کنفرانس مخالفت کرده‌است در حالیکه رهبر جریان المستقبل نیز به این موضوع اذعان کرد که ایراداتی که حزب‌الله به کنفرانس «سیدر» وارد می‌کند به جزئیات، روش و نوع پروژه‌ها مربوط است نه اصل این کنفرانس.
مسائلی مانند منابع نفتی لبنان، برخی اختلافات ارضی با رژیم صهیونیستی، نقش منطقهای گروه‌های مقاومت در کانون توجه هستند که گروه‌های مختلف در مورد آن موضع‌گیری می‌کنند.
۳- نقش عربستان سعودی
پس از استعفای پر ابهام سعد حریری در ریاض و بازگشت او به لبنان قدری روابط او و طرفدارانش با سعودی تیره شد زیرا این استعفا تبدیل به یک مسئله‌ی ملی شد. اما عربستان به سرعت از میزان تنش ایجاد شده به سبب انتخابات پارلمانی لبنان کاست. عربستان دریافت که اگر از طایفه‌ی سنی حمایت نکند جایگاه، نفوذ و اثرگذاری خود را در لبنان از دست خواهد داد و این وقتی اهمیت بیشتری می‌یافت که احزاب دیگری که به ایران گرایش دارند قدرت می‌یافتند.[۱۰] عربستان برای تکمیل حمایت خود از لیست جریان المستقبل و متحدینش در آستانه انتخابات خیابانی را به نام ملک سلمان پادشاه سعودی افتتاح کرد. ولیدالبخاری کاردار سفارت عربستان در لبنان، سعدالحریری زعیم جریان المستقبل، سمیر جعجع رهبر حزب نیروهای لبنانی، ولید جنبلاط رهبر حزب سوسیالیست ترقی‌خواه از مهمانان این مراسم بودند.[۱۱] از سوی دیگر برخی جریان‌های سیاسی در لبنان به نقش مداخله‌جویانه عربستان سعودی اعتراض می‌کنند و این نوع حمایت خارجی از برخی احزاب داخلی را دخالت در سرنوشت مردم لبنان قلمداد می‌کنند.
۴- مهاجران و پناهجویان
لبنان یکی از کشورهایی است که حجم زیادی از پناهجویان سوری را در خود جای داده‌است. این حجم گسترده از آوارگان مشکلاتی را برای لبنان به وجود آورده‌است. این مشکلات در اقتصاد، امنیت و وضعیت مسکن مردم لبنان اثر گذاشته است. در این بین برخی احزاب تلاش می‌کنند علت این مشکلات را فعالیت حزب‌الله علیه تروریست‌ها در سوریه معرفی کنند. به طور کلی استفاده سیاسی از مهاجران و پناهجویان مسئله‌ای جاری در عرصه سیاسی کنونی لبنان است.
برخی جریان‌های سیاسی در لبنان به نقش مداخله‌جویانه عربستان سعودی اعتراض می‌کنند و این نوع حمایت خارجی از برخی احزاب داخلی را دخالت در سرنوشت مردم لبنان قلمداد می‌کنند.
وضعیت حزب‌الله لبنان در انتخابات
برای تحلیل وضعیت حزب‌الله لبنان در انتخابات باید دو سطح را از هم تفکیک کنیم؛ ابتدا باید توجه کنیم که تعداد کرسی‌هایی که به شیعیان اختصاص دارد مجموعا ۲۷ کرسی است و الگوی رای دهی در لبنان عمدتا بر گرایش طایفه‌ای مبتنی است، لذا نباید انتظار داشته باشیم که مجلسی که از انتخابات تشکیل می‌شود به کلی به نفع جریان مقاومت تغییر مسیر می‌دهد زیرا طوایف دیگر نیز نمایندگان خود را به مجلس می‌فرستند. اما سطح دیگر میزان انسجام و نوع سیاست‌ورزی جریان مقاومت و متحدانش در مقابل جریان‌های دیگر است. در این سطح بسیاری از تحلیل‌ها نشان می‌دهد که وضعیت حزب‌الله از گروه‌های مقابل بهتر است؛ زیرا اولا راهبرد مشخصی برای ائتلاف با گروه‌هایی مانند جریان ملی آزاد و جنبش امل داشته است و اصول کلی سیاسی خود را به وضوح بیان کرده‌است. اما جریان مقابل مرزبندی سیاسی دقیقی از خود نشان نداده است و به همین دلیل سطح اختلافات بین آنها بالاتر است از آنچه در جریان مقاومت وجود دارد. لذا بسیاری این پیش‌بینی را دارند که پس از پایان انتخابات دوباره همان وضعیت متزلزل در گروه‌های مقابل به وجود خواهد آمد.
نتیجه‌گیری
انتخابات لبنان با تصویب قانون جدید قدری با انتخابات‌های قبلی متفاوت است، اما همچنان احزابی مانند حزب‌الله، المستقبل، القوات اللبنانیه، الکتائب، المرده و جریان ملی آزاد و جنبش امل بازیگران اصلی انتخابات هستند که هر کدام با شعاری در این عرصه حضور یافته‌اند. در این انتخابات مسائلی مانند مقاومت، بحران مالی، قدرت‌های خارجی به ویژه عربستان و پناهجویان سوریِ حاضر در لبنان، کانون توجه مردم و گروه‌ها در انتخابات هستند. با توجه به الگوی رای‌دهی در لبنان به نظر نمی‌رسد تحول جدی در آرایش پارلمان آینده لبنان به وجود آید.
منابع:
[۱] موقع الانتخابات اللبنانیه، «کیف یعمل النظام الانتخابی؟»، للحصول اضغط علی الرابط التالی:
http://elections.gov.lb/%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%8A%D8%A7%D8%A8%D9%8A%D8%A9/2017/%D8%B2%D8%A7%D9%88%D9%8A%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%A8/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D9%8A.aspx
[۲]عبدالرحمن عرابی، «انتخابات ۲۰۱۸: انهیار الحیاه السیاسیه فی لبنان»، ۲۳ مارس ۲۰۱۸، العربی الجدید، للحصول اضغط علی الربط التالی:
https://www.alaraby.co.uk/Print/9f48bcd0-a029-4e10-b363-6e2b89f51683/63441753-05ab-4497-81ef-bba5f1759ad2
[۳] دجی داود، «الدعایه الانتخابیه اللبنانیه… ال”ترند” بدیلا للسیاسه»، ۱۶ مارس ۲۰۱۸، العربی الجدید، للحصول اضغط علی الربط التالی:
https://www.alaraby.co.uk/Print/2058f341-4d14-4d86-adbc-2fe747e2dc33/b08ad69a-2004-4167-b456-082a1eb5ec5e
[۴] السبعه، «من نحن، مبادئنا الاساسیه»، للحصول اضغط علی الرابط التالی:
http://sabaa.org/About/2
[۵] با مراجعه به پیوند زیر و کلیک بر روی هر حوزه‌ی انتخابی می‌توانید لیست‌ها و کاندیداهای مربوط به آن حوزه را مشاهده کنید:
https://www.lbcgroup.tv/elections-2018/ar
[۶]حسین آجرلو، «تشدید رقابت‌های انتخاباتی در لبنان»، وبگاه ابرار معاصر تهران، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.tisri.org/default-2749.aspx
[۷] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «کشورهای جهان برای احیای اقتصاد لبنان بسیج شدند»، ۱۷/۱/۱۳۹۷، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://www.irna.ir/fa/News/82879047
[۸] جریده الجمهوریه، «۱۱.۵ ملیار دولار للبنان منها ۱۰.۲ ملیار قروض»، ۱۰ أبریل ۲۰۱۸، للحصول اضغط علی الرابط التالی:
http://www.aljoumhouria.com/news/index/410563
[۹] الأخبار، «الحریری یعرض نتائج «سیدر»: اخضعنا انفسنا لنریح الجمیع»، ۱۲ آوریل ۲۰۱۸، للحصول اضغط علی الرباط التالی:
https://www.al-akhbar.com/Lebanon/247890/
[۱۰] ماهرالخطیب، «الإنتخابات علی الساحه السنیه: بحث عن العباءه السعودیه»، ۷ آوریل ۲۰۱۸، وبگاه النشره، قابل بازیابی در پیوند زیر:
https://www.elnashra.com/news/show/1196821/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA-%D8%B9%D9%25
[۱۱] العالم، «جوانان لبنانی خیابان ملک سلمان را به عهدالتمیمی تغییر نام دادند»، ۱۷/۱/۱۳۹۷، وبگاه شبکه خبری العالم، قابل بازیابی در پیوند زیر:
http://fa.alalam.ir/news/3476001/
http://tabyincenter.ir/25649
- برچسب ها: ۱۴ مارس, ۸ مارس, المستقبل, انتخابات پارلمانی لبنان, اندیشکده, اندیشکده جریان, برگزیده ها, جریان, حزب الله, سعد الحریری, لبنان, محمد رضا عرب
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
