ابتکار کمربند و راه و ظرفیتهای جمهوری اسلامی ایران
این طرح در اصلاحیه‌های بعدی و برای گستراندن دایره شمول آن به کشورهای بیشتر، به «ابتکار کمربند و راه» شهرت یافت. یکی از مهم‌ترین پیامدهای اجرای این طرح در میان‌مدت، انتقال قدرت اقتصادی از غرب به شرق با مرکزیت چین است. تکمیل و تداوم این طرح در بلندمدت منجر به تبدیل چین به قدرتی ژئواستراتژیک خواهد شد که چالش‌های بسیاری برای آمریکا ایجاد می‌کند. هم‌اکنون اجرای پروژه‌های مرتبط با «ابتکار کمربند و راه» علاوه بر اینکه اهداف چین را تأمین می‌کند، می‌تواند ایران را هم به هابِ منطقه تبدیل و باعث انجام پروژه‌های زیرساختی شود. این نوشتار با بررسی ابعاد مختلف این برنامه، به ظرفیت‌سنجی احتمال همکاری ایران پرداخته است.
1- وضعیت شناسی موقعیت ایران در ابتکار کمربند و راه
ایران در کریدور آسیای مرکزی- چین به آسیای غربی قرار دارد. این کریدور، یکی از محورهای اصلی جاده ابریشم است و از طریق قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان، ایران و ترکیه استان «سین‌کیانگ» چین را به دریای مدیترانه متصل می‌کند. کریدور آسیای مرکزی- چین به آسیای غربی، غیرفعال‌ترین کریدور ابتکار کمربند و راه است. بررسی میدانی و مصاحبه با کارشناسان، نشان‌دهنده بعضی از واقعیت‌های زیر از موقعیت ایران در ابتکار کمربند و راه است:
همکاری بر اساس حوزه‌های پنج‌گانه ابتکار کمربند و راه میان دو کشور وجود ندارد (برای مثال اتصال زیرساخت اطلاعاتی و گردشگری) و همکاری کوتاه‌مدت و فاقد انسجام است؛
نقش ایران در ابتکار کمربند و راه در قانون و یا استراتژی خاصی نیامده است؛ بلکه در تعریف این نقش کنش فعالانه ایران برای استفاده از فرصت‌ها لازم است؛
چینی‌ها از فضای تحریمی جدید اعمال‌شده علیه ایران واهمه دارند؛
محدودیت‌های بازگشت سرمایه از ایران و سایر ریسک‌های موجود در بازار آن، سرمایه‌گذار چینی را از ایران بیشتر دور می‌کند؛
برخی از قوانین داخلی ایران در مسیر همکاری بلندمدت که مورد نیاز پروژه‌های ابتکار کمربند و راه است، مانع ایجاد می‌کند.
2- ظرفیتهای ایران در کمربند و راه
ایران یکی از کشورهای محوری در ابتکار کمربند و راه است و پل ارتباطی با خاورمیانه یا حتی اروپا به شمار می‌آید. این کشور در ابتکار کمربند و راه، به‌ویژه کریدور خشکی دارای ظرفیتهای زیر است:
2-1-ایران پل ارتباطی
جایگاه ژئوپلیتیکی ایران به‌عنوان پل ارتباطی شرق- غرب و شمال- جنوب، یکی از مهم‌ترین ظرفیتهای آن تلقی می‌شود. ایران با قرار گرفتن در محور ترتیبات و روندهای سیاسی- امنیتی و انرژی خاورمیانه، کریدور اقتصادی شمال- جنوب، اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ابتکار کمربند و راه، به‌طور بالفعل این نقش را دارد. مهم‌ترین ویژگی‌های ایران برای پذیرفتن نقش پل ارتباطی عبارت‌اند از:
ایران در نقطه کانونی و محوری ابتکار (نزدیک‌ترین مسیر زمینی به بازار اروپا)؛
اهمیت ثبات خاورمیانه برای چین و نیاز به ایران برای تأمین ثبات و مبارزه با تروریسم و قاچاق مواد مخدر.
ظرفیت عظیم ریلی ایران.
2-2-ظرفیت تمدنی
نگاه تمدنی ایران به چین که بر اساس آن به دلیل نزدیکی هویتی و تمدنی برای همگرایی با آن در مقایسه با غرب، ظرفیت بیشتری وجود دارد؛ ظرفیت عظیم تاریخی در مسیر جاده ابریشم برای تقویت ارتباطات میان ملت‌ها و توسعه گردشگری.
2-3-ظرفیتهای انرژی
ظرفیت ایران برای تبدیل شدن به کانون و هاب انرژی ابتکار کمربند و راه؛
فرصت‌های مهم سرمایه‌گذاری در منابع نفتی و معدنی غنی ایران؛
منابع غنی نفتی و گازی ایران؛
وجود خطوط لوله گازی ایران تا مرز پاکستان (خط لوله صلح)؛
ایران تنها کشور مستقل منطقه خاورمیانه در حوزه انرژی؛
ظرفیت بالای ایران برای تبدیل شدن به مرکز برق منطقه خاورمیانه با توجه به منابع عظیم تجدیدپذیر و توانایی‌های بالا در تولید انرژی آبی، بادی و خورشیدی.
نتیجه گیری
در مقطع کنونی، خودداری و پرهیز از صرف امضای تفاهم‌نامه و ارائه بسته‌های عریض و طویل از ظرفیتهای ایران در مذاکره با طرف چینی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در این راستا، لازم است که چند پیشنهاد صریح و روشن برای نشان دادن جدیت و عزم ایران در این ابتکار، در دستور کار دستگاه سیاسی کشور قرار گیرد. از جمله:
پیوند توسعه خط ساحلی مکران به کریدور اقتصادی چین- پاکستان؛
اجرای پروژه برقی‌سازی قطار تهران- مشهد؛
همکاری دانشگاهی و تعریف بورس‌های مشترک؛
همکاری در زمینه زیرساخت اطلاعات و ارتباطات کریدور چین – آسیای مرکزی به غرب آسیا
- برچسب ها: آسیای مرکزی, ابتکار کمربند, ابریشم, اندیشکده, اندیشکده جریان, جاده ابریشم, جاده‌ابریشم, جریان, ظرفیت تمدنی, ظرفیت‌انرژی
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
