سودان- اسرائیل- ایالا ت متحده.بازی بزرگ برای عادی سازی روابط

پیامی که دور از ملاحظات زبان دیپلماتیک بود: سه شنبه ٢۵ اوت، وزیر امور خارجه ایالات متحده، مایک پمپئو در توئیتی نوشت:« خوشحالم که اعلام کنم که ما در اولین پرواز مستقیم اسرائیل به سودان هستیم». یک نقشه هوائی مانند آنهائی که در حین سفر اجازه می دهد مسیر را دنبال کنیم به این توئیت پیروزمندانه با تصویر هواپیمائی که مستقیما از تل آویو به خارطوم عازم است ، ضمیمه شده بود. یک آبونه حساب توئیتری پمپئو که با اخبار این منطقه از جهان ناآشناست می توانست فکر کند اولا ارتباط هوائی بین دوکشور افتتاح ، و دوما روابط دیپلماتیک بین اسرائیل و سودان رسما برقرار شده است. هیچ کدام از ایندو اتفاق نیفتاده بود. این توئیت بیشتر نشانه اراده دولت ترامپ برای وادار کردن طرف سودانی است تا واقعیت روابط دو کشور.

مدال افتخاری بر سینه دونالد ترامپ

عبدالرحمان علامین، روزنامه نگار سودانی که از چهل سال پیش در واشنگتن مستقر و به واسطه گزارش هایش در باره فساد رژیم سابق عمر البشیر در سودان شناخته شده است ، در تحلیل این توئیت می نویسد:« این پیام در درجه اول مصرف داخلی دارد. سفر پمپئو به خاورمیانه همزمان بود با کنوانسیون جمهوری خواه ها در شهر شارلوت و هدف آن یک «حرکت تبلیغاتی» در سیاست خارجی بود چرا که در مسائل داخلی رئیس جمهور ترامپ در موضع بدی قرار دارد و در نظر خواهی ها از جوبایدن عقب افتاده و در مقابل جنبش ضد خشونت پلیسی مستاصل است. استیو بانون ، مشاور سابق او، دستگیر و موجی از کتابها علیه او منتشر شده است.ترامپ در دوران خوبی بسر نمی برد».

تلاش برای دادن مدال افتخاری به او با اعلام ناگهانی توافق «آبراهام» بین اسرائیل و امارات متحده عربی آغاز شد. قرار بود که این توافق در ماه سپتامبر امضا شود ولی رئیس جمهور امریکا از ١٣ اوت تبلیغات درباره آنرا آغاز کرد و دو شریک اش را در مقابل کار انجام شده قرار داد. کاخ سفید می تواند بدین ترتیب به خود ببالد که سد کشورهای عربی برای عادی سازی روابط با اسرائیل را درهم شکسته و وظیفه مایک پمپئو کشاندن دیگر کشورهای اتحادیه عرب به همین مسیر است.

امتناع سرسختانه خارطوم از زمان استقلال کشور در سال ١٩۵۶ به داشتن روابط با اسرائیل، سودان را در جایگاهی ویژه برای دستگاه دولتی امریکا و تل آویو قرار می دهد. بخشی از رای دهندگان دونالد ترامپ مسیحیان انجیلی هستند که روابط نزدیکی با راست افراطی اسرائیل دارند و از نزدیک وضعیت سودان را دنبال می کنند.

در خارطوم و در گردهم آئی کشورهای اتحادیه عرب در سپتامبر ١٩۶٧ بود که در واکنش به شکست ماه ژوئن ٩ کشور قطعنامه « سه بار نه » را صادر کردند: «نه» به صلح با اسرائیل، «نه» به شناسائی اسرائیل، «نه» به مذاکره با اسرائیل. نکته مهم دیگر آنکه پایتحت سودان در دوران نفوذ حسن الترابی (١) در ده سال آغازین حکومت عمر البشیر ، مرکز فعالیت تمام جنبش های ضد اسرائیلی جهان، اعم از احزاب و کشورهای مسلمان، بود.

مدتها سودان متحد ایران و حامی حماس و متهم بود که اسلحه در اختیار جنبش فلسطین می گذارد و چندین بار هدف حملات هوائی قرار گرفت. دیکتاتور سودان رسما در سال ٢٠١۶ به روابط با ایران پایان داد اما از این پیش تر نرفت. عادی سازی روابط خارطوم با اسرائیل می تواند اثرات بیشتری داشته باشد.

ملاقاتی در کامپالا که وسیعا مورد اعتراض قرار گرفت

میوه به نظر رسیده می آمد. در فوریه ٢٠٢٠، ژنرال عبدالفتاح برهان رئیس شورای موقت، نهادی بدون قدرت واقعی ، با ملاقات بنیامین نتانیاهو در کامپالا، پایتخت اوگاندا،درعین حال موجب شگفتی ، سردرگمی و عصبانیت شد. رهبران اسرائیل اعلام کردند که این اولین گام برای عادی سازی روابط بین دو کشور است.

در خارطوم تاکید شد که این ملاقات ابتکار شخصی ژنرال عبدالفتاح برهان بوده است و هیچکدام از اعضای غیر نظامی شورای موقت و البته نخست وزیر عبداله حمدوک در جریان قرار نگرفته اند. موجی از اعلامیه های محکومیت این ملاقات از همه سو روانه شد، از حنبش های عضو ائتلاف نیروها برای آزادی و تغییرات (FFC) که ستون فقرات دولت غیرنظامی انتقالی است تا طرفداران کنگره ملی سودان و حزب اسلامی که تکیه گاه رژیم سابق است. دولت با صادر کردن اطلاعیه ای که در آن تاکید شده بود «ژنرال برهان ورای اختیاراتش عمل کرده» ، به همه اطمینان داد که موضع کشور در قبال اسرائیل تغییر نکرده است و سعی کرد لااقل رسما به ماجرا خاتمه دهد.

اما دستگاه دولتی ترامپ از تکاپو نمی افتد. بازدید ٢۵ اوت مایک پومپئو که برای اولین بار از سوی یک مقام بلند پایه امریکا به صورت رسمی می گیرد و براین جنبه آن در نشریات امریکا و اسرائیل تاکید می شود، نشان دهند آنست که کاخ سفید از هر وسیله ای برای رسیدن به اهدافش استفاده می کند. و یکی از مهم ترین ابزارها پول است. عبدالرحمان علامین یادآوری می کند که :« سودان امروز در وضعیت بسیار شکننده ای قرار دارد. اقتصادآن بی رمق است و نیاز مبرم به سرمایه گذاری دارد. در این شرائط می تواند تحت تاثیر فشارهای امارات متحده عربی و ایالات متحده قرار گیرد». ابوظبی یکی از مهم ترین شرکای خارطو م از زمان رژیم سابق تا کنون است.

پس از حمایت از عمر البشیر و سپس رها کردن وی، امارات و عربستان سعودی برروی ژنرال های شورای نظامی موقت (TMC) حساب می کردند که سرکوب انقلاب سودان را سازماندهی کرده بودند. پس از کنار گذاشتن نظامیان، این دو کشور کمک های پرسر وصدا اما متزلزلی را به نهادهای به قدرت رسیده بدنبال اعلام قانون اساسی اوت ٢٠١٩ اهدا کردند. نیمی از سه میلیارد دلار وعده داده شده پرداخت شد. قابل فهم است که خارطوم که درگیر یک بحران اقتصادی جدی است نمی تواند از چنین «متحدین» با ارزشی چشم پوشی کند.

یکبار دیگر، مسئله تروریسم

ایالات متحده کارت برنده با اهمیتی در دست دارد. نام سودان از سال ١٩٩٣ در لیست کشورهای حامی تروریسم قرار گرفته و این مسئله موجب می شود که خارطوم نتواند به بخش بزرگی از صندوق های سرمایه گذاری، کمک و وام دسترسی یابد. از زمان به قدرت رسیدن در سپتامبر ٢٠١٩، دولت جدید درخواست برداشته شدن از این لیست را کرده است اما روند انجام اینکار هرچه طولانی تر می شود. عثمان اسماعیل، اقتصاد دان و مشاور اطمینان می دهد:«برای سودان این مسئله ای حیاتی است و خواستار اینست که آنرا جزو دلمشغولی های اداری عمو سام قرار دهد.نه اسرائیل و نه ایالات متحده در استفاده از این اهرم درنگ نمی کنند». عبدالرحمان علامین تاکید می کند:« در اینکه این مسئله یک شانتاژ است حرفی نیست. ایالات متحده به روشنی می گوید: اگر می خواهید از لیست برداشته شوید روابطتان را با اسرائیل عادی کنید».

انجام اینکار از سوی دولت موقت سخت است بخصوص بدلیل آنکه مایک پمپئو اعلام کرده که برای برداشته شدن از این لیست، سودان باید ٣٣٠ میلیون دلار به قربانیان آمریکائی تروریسم بپردازد. سودان به دلیل حمایت جدی از اوساما بن لادن بین سالهای ١٩٩١ و ١٩٩۶ محکوم شده است. حمایتی که بدون آن، القاعده نمی توانست نه دو حمله تروریستی به سفارت امریکا در کنیا و تانزانیا در سال ١٩٩٨ را انجام دهد و نه حمله به ناو یو اس اس کول در بندر عدن در سال ٢٠٠٠. در سودان البته این مشقتی اضافی است : نه تنها کشور به زانو درآمده بلکه باید جریمه کاری که رژیم ساقط شده انجام داده را بپردازد.

برای ایالات متحده این داوی دوگانه است . عادی شدن روابط سودان با اسرائیل هم یک پیروزی درخشان دیپلماتیک است و هم ضربه دیگری به ابتکار صلح عربی که در سال ٢٠٠٢ در بیروت توسط پرنس عبدالله مطرح شد و پیشنهاد صلح کشورهای عربی با اسرائیل را در مقابل ایجاد یک دولت فلسطینی در سرزمین های اشغالی از سال ١٩۶٧ با پایتختی بیت المقدس شرقی می داد. اما این همه مسئله نیست.عثمان اسماعیل معتقد است که:« اسرائیل بدنبال بدست آوردن جایگاهی در سودان است. چرا که چین خارطوم را در راس یک پل افریقائی برای جاده ابریشم اش قرار داده است. بازار افریقا بزرگ و قابل توجه است و هیچ دلیلی وجود ندارد که امریکا بتواند آنرا تسخیرکند، اسرائیل می خواهد در هردو چشم انداز بازی کند و در سودان حضور داشته باشد».

طرفداران رژیم سابق در کمین

امری که به این راحتی کاملا امکان پذیر نیست. روز ١٩ اوت، حیدر بدوی الصدیق ، سخنگوی وزارت امور خارجه در مصاحبه ای با Sky News Arabia که در ابوظبی مستقر است، اعلام کرد که « دلیلی برای ادامه دشمنی بین اسرائیل و سودان وجود ندارد» و در مقابل خبرگزاری فرانسه پذیرفت که ارتباطاتی بین دو کشور وجود دارد. او بلافاصله از این سمت برکنار شد. وزیر امور خارجه امریکا بنوبه خود موفق نشد ، دنباله توئیت پیروزمندانه اش در پرواز تل آویو به خارطوم را ارسال کند. بدنبال ملاقات و مذاکرات او با نخست وزیر، آقای عبداله حمدوک اعلام کرد که « دوران گذار در سودان برپایه توافق وسیع نیروها و تقویمی دقیق تنظیم شده که شامل به پایان رساندن روندهای گذار برای دستیابی به صلح و ثبات است که می باید کشور را به سوی انتخاباتی آزاد رهنمون سازد. دولت موقت اختیاری فراتر از این وظایف ندارد و نمی تواند درباره عادی سازی روابط با اسرائیل تصمیم گیری کند. این مسئله پس از اتمام وظایف دولت موفق تصمیم گیری خواهد شد».

او در واقع آنچه در اعلامیه ائتلاف نیروها برای آزادی و تغییرات (FFC) در شب قبل از رسیدن پمپئو به خارطوم آمده بود را تکرار می کرد. اعلامیه ای مه همانند اعلامیه فوریه ٢٠٢٠ هرنوع عادی سازی روابط با اسرائیل را رد می کرد.

عبدالرحمان علامین تائید می کند که « در این ماجرا عبداله حمدوک در موقعیت راحتی قرار ندارد. در درون ائتلافی که او در راس آن است، جریان های چپ، کمونیست ها و بعثی ها از این خط دفاع می کنند و همچنین حزب الامه صادق المهدی که طرفدارانش که دارای پایگاهی مذهبی و محافظه کار هستند. در بیرون ائتلاف، اسلام گراهای طرفدار رژیم سابق در کمین نشسته اند و آماده اند که فریاد خیانت به اعتقادات را برآورند و به هرکاری برای به شکست کشاندن دوران گذار دست یازند. از سوی دیگری عبداله حمدوک جبهه دیگری را با انتقاد از چنگ انداختن نظامیان بر بخشی از اقتصاد گشوده است.آنها نیز از بی ثبات شدن او خوشحال خواهند شد». در یک کلام می توان گفت که یک وزیر امور خارجه نبود که از پرواز تل آویو به خارطوم پیاده شد بلکه یک فیل بود که به یک مغازه چینی فروشی پا می گذاشت.

١- رهبر اخوان المسلمین سودان که ایدئولوگ اصلی رژیم پس از ١٩٨٩ بود و سپس به دنبال اختلاف با عمر البشیر بازداشت شد.

منبع:https://ir.mondediplo.com