راهبرد ترکیه در دفاع از حقوق دریایی خود در مدیترانه
ترکیه تلاش تهاجمی خود را برای اکتشاف گاز از یک سال پیش آغاز کرده و جدیت خود را در یافتن منابع هیدروکربن نشان داده است. اخیراً حضور کشتی تجسسی- تحقیقاتی اورچ ریس با حمایت کشتی‌های جنگی نیروی دریایی ترکیه در منطقه و آغاز فعالیت‌های ناوتکس و لرزه‌نگاری که قرار بود اول سپتامبر به پایان برسد تا 12 سپتامبر تمدید شده است.
از زمان کشف ذخایر قابل‌توجه گاز در منطقه که به یک دهه پیش برمی‌گردد، کشورهای حاشیه مدیترانه شرقی درگیر اختلافات مجدد بر سر مرزهای دریایی شده‌اند. درحالی‌که قوانین بین‌المللی، راه‌حل‌های لازمه‌ای را ارائه می‌دهد ولی به نظر می‌رسد که اختلاف عمیق بین آتن و آنکارا با تصمیم ترکیه برای افزایش فعالیت‌های اکتشاف انرژی در مدیترانه شرقی تنها یک روی سکه است؛ زیرا حضور کشورهایی مثل فرانسه و یا اعزام جنگنده‌هایی از امارات متحده عربی و تهدید به تحریم ترکیه از سوی اتحادیه اروپا باعث می‌شود که بازخوانی درستی از حوادث منطقه‌ای داشته باشیم.
در ورای رقابت انرژی به‌نوعی رقابت منطقه‌ای یا ژئواستراتژیک وجود دارد که ترکیه را بر آن داشته تا قاطعیت بیشتری در مقابل چندین بازیگر داشته باشد. در شرایط فعلی چنین برمی‌آید که چندین کشور در منطقه بر سر تصاحب میدان‌های گازی قابل توجه در رقابت و تنش هستند. این رقابت‌ها بر سر تعیین مرزهای دریایی و ملکیت بر منابع هیدروکربن زمینه رقابت‌های ملی را فراهم ساخته است؛ اما در سوی دیگر سکه، دلیل تنش‌ها به مسابقه تسلیحاتی هوایی- دریایی منطقه‌ای و برخورداری از جزیره امن قبرس برای اهداف استراتژیک برمی‌گردد. به‌ویژه از زمانی که ترکیه با خرید سامانه موشکی روسی و خصومت جدی با رژیم صهیونیستی و حرکت در راستای برخی از اهداف ایران و روسیه در منطقه خاورمیانه گام برداشته است.
دولت ترکیه با این استدلال که جزایر نباید در محاسبه مرزهای دریایی بین کشورها لحاظ شوند، ادعای یونان در مورد حقوق انحصاری را موردی اختلاف‌برانگیز بر‌می‌شمارد. آنکارا از یونان به دلیل ادعای داشتن موقعیت «حداکثری» انتقاد می‌کند و مدعی است که جزیره کوچک Meis یا همان کاستلوریزو فاصله اندکی در حدود 520 کیلومتر با سواحل جنوب غرب ترکیه داشته و به‌عنوان منطقه فلات قاره شمرده می‌شود که تقریباً نیمی از خلیج آنتالیای ترکیه را شامل می‌گردد. زمانی که ترکیه با استناد به این واقعیت هشدار دریایی خود را برای انجام حفاری‌های تجسسی اعلام داشت، نظامیان یونان چنین هشداری را به‌منزله خطر تلقی کرده و نگران درگیری در این جزیره شدند. متعاقب آن یونان در قالب لنج‌ها و قایق‌‌های توریستی اقدام به استقرار نیروهای نظامی خود در جزیره کاستلوریزو کرد که همین امر خشم ملی و سیاستمداران ترکیه را برانگیخت. ترکیه چنین اقدامی را تحریک‌آمیز و غیرقانونی دانسته و واکنش نشان داده است. به‌طوری‌که عمر چلیک سخنگوی حزب عدالت و توسعه اقدام یونان را همانند راهزنی دریایی توصیف و تلاش یونان برای مسلح کردن جزیره را نمونه‌ای از سیاست دزدی دریایی در اژه و مدیترانه قلمداد کرد.
بسیاری از متحدان اروپایی به دنبال توازن بین ترکیه و یونان هستند اما حمایت پاریس از آتن واکنش‌های جدی را در آنکارا سبب شده است. در همین حال مذاکره یونان با فرانسه و سایر کشورها بر سر ارتقای سطح تجهیزات نظامی نه‌تنها نگرانی‌های جدی را موجب شده و یانس استولتنبرگ، دبیر کل ناتو را برای میانجیگری بر سر امور تکنیک نظامی واداشته است، بلکه لغو تحریم‌های 33 ساله تسلیحاتی در حق جمهوری قبرس در قبال اعمال ممنوعیت تردد ناوهای جنگی روسیه در مدیترانه شرقی، حمایت نظامی برخی کشورهای حوزه خلیج‌فارس از قبرس در کنار تهدیدهای اتحادیه اروپا، بیم ترکیه در احتمال بروز سناریوهای جدید برای به انزوا کشیدن این کشور در آب‌های ساحلی را برانگیخته است. به‌طوری‌که اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه اعلام داشته است که هیچ‌کس نمی‌تواند ترکیه که طولانی‌ترین خط ساحلی را در دریای مدیترانه دارد، به سواحل آنتالیا محدود کند. ترکیه مصمم است از حقوق دریایی خود و مردم جمهوری ترک قبرس شمالی دفاع کند.
رسانه‌های یونان از خرید 18 جنگنده رافائل ساخت فرانسه خبر می‌دهند؛ در همین حال یونان، ایتالیا و جمهوری قبرس دست به تمرین نظامی مشترک سه‌روزه در جنوب جزیره کرت می‌زنند که تمام این‌ها در افزایش تنش دخیل هستند. هرچند مانور نظامی میان ترکیه و جمهوری ترک‌نشین قبرس طرحی از پیش تعیین شده بوده ولی مصادف بودن این مانور بعد از مانور یونان با متحدانش باعث شده است که به عنوان واکنش جدی ترکیه در منطقه قلمداد شود. با بالا گرفتن تنش در دریای مدیترانه شرقی، آنکارا و آتن متحدان خود را برای حمایت فراخوانده و از جامعه جهانی خواسته‌اند تا میان آن‌ها میانجیگری کنند.
هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان بروز هرگونه جرقه جنگ در منطقه را فلاکتی برای اتحادیه اروپا می‌شمارد. به همین جهت آنگلا مرکل نیز در مذاکره تلفنی با اردوغان خواستار کاهش تنش‌ها و حل مسئله در میز مذاکرات دیپلماتیک شده است؛ اما به نظر می‌رسد قدرت‌های اروپایی جانب یونان و قبرس را گرفته و سعی دارند سیاست چماق و هویج را بنا به اظهار چارلز میشل، رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا علیه ترکیه اعمال نمایند. حتی جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اروپا نیز 25 سپتامبر را برای ترکیه تاریخ اولتیماتوم برای رفع تنش دانسته و مدعی است که در صورت ادامه تنش‌ها، ترکیه و سیاسیون آن‌ها مورد تحریم‌های اتحادیه اروپا قرار خواهند گرفت. در واکنش به این اظهارات نعمان کورتولموش، معاون حزب عدالت و توسعه گفته است که ترکیه نه از حربه چماق واهمه دارد و نه با هویج فریب می‌خورد.
در همین حال سخن قاطع را رجب طیب اردوغان در مراسم افتتاح بیمارستانی در استانبول بیان داشته و گفت که «زمان استعمار قدرت‌ها به پایان رسیده است. فعالیت‌های ترکیه در مدیترانه شرقی نتیجه پیگیری عدالت این کشور است. لذا آن‌ها یا باید زبان سیاست و دیپلماسی را درک کنند یا اینکه تجربه‌های دردناکی را تحمل نمایند.»
چنین موضع‌گیری قاطعی نشان می‌دهد که تنش موجود در مدیترانه شرقی برای ترکیه اهمیت بسیار حیاتی دارد. همان‌طور که گفته شد ترکیه ضمن عرض‌اندام سیاسی- نظامی، پیرو توافق ترکیه- لیبی برای ایجاد منطقه اقتصادی انحصاری و تثبیت موقعیت ژئوپلیتیکی خود در فلات قاره و افزایش حاکمیت حدود سواحل خود در امتداد اژه و مدیترانه شرقی به دنبال شکل‌دهی پلتفرمی برای حل بحران قبرس شمالی است که از سال 1974 بی‌نتیجه مانده است. رئیس‌جمهور ترکیه با اشاره به اینکه ترکیه قدرت سیاسی، اقتصادی و نظامی برای پاره کردن نقشه‌ها و اسناد غیراخلاقی تحمیل شده را دارد، در مورد آمادگی آن کشور برای هرگونه مذاکره با نتیجه برد- برد نیز سخن گفته است.
باید گفت که استراتژی لازم در سیاست خارجی ترکیه در طول دوره‌های گذشته در آب‌های اژه دارای ثبات لازم بوده است. ترکیه بر اساس تجربیات خود ابتدا فشار لازم را وارد کرده، خاستگاه خود را بیان نموده، منتظر نتیجه اوج تنش شده و در نهایت با توجه به شرایط بر سر میز مذاکره نشسته و خواسته‌هایش را عملی ساخته است. به نظر می‌رسد این بار نیز آنکارا با اطمینان از این قضیه و اینکه اتحادیه اروپا توان برتابیدن اوج تنش‌ها و یا جنگ را ندارد، گام‌های راحتی برمی‌دارد؛ البته اگر وضعیت داخلی نیز همگامی کند.
منبع:https://www.scfr.ir/
- برچسب ها: آلمان, آنتالیا, آنگلا مرکل, اتحادیه اروپا, اردوغان, اروپا, انرژی, ایران, تحریم, ترکیه, جمهوری ترک نشین قبرس, حقوق دریایی, خاورمیانه, خلیج فارس, رژیم صهیونیستی روسیه, فرانسه, قبرس, قدیر گلکاریان, گاز, مدیترانه, مسابقه تسلیحاتی, ناتو, هایکو ماس, یونان
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
