راه سخت اعتدال در عربستان

مدتی پیش چندین وبسایت مربوط به دولت عربستان از جمله سایت های عربی زبان و انگلیسی زبان وزارت دفاع سعودی، چند روز از دسترس خارج شدند و پس از آنکه مجددا در دسترس قرار گرفتند مشخص شد که مطالبی که حاوی مفاهیم برتری طلبی و نژادپرستی بود را حذف کرده اند.

از جمله مطالب حذف شده، سخنرانی های یهودی ستیزانه «محمد عیسی» وزیر دادگستری سابق است. وی هم اکنون ریاست اتحادیه جهانی مسلمانان را بر عهده دارد و نماینده عربستان در ارائه اسلامی میانه رو، تکثرگرا و روادار شده است. اتحادیه جهانی مسلمانان در گذشته یکی از ابزار اصلی عربستان برای جمع آوری پول از مسلمانان سراسر جهان و تأمین بودجه مؤسسات فرهنگی و مذهبیِ اسلام سنیِ محافظه کار بود.

دو گزارشی که پیشتر از آن گفتیم، حاکی از آن است که گام های رو به جلوی عربستان، دقیقا قبل از پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری ماه نوامبر آمریکا برداشته شده است زیرا یکی از تعهدات انتخاباتی بایدن این بود که حقوق بشر را در رأس برنامه های سیاست خارجی خود قرار دهد و در مقایسه با ترامپ، نسبت به عربستان رویکرد سخت گیرانه تری داشته باشد. تلاشی که از طرف پادشاهی سعودی انجام شده، در راستای ترمیم تصویر این کشور است که بدلیل نقض مکرر حقوق بشر و سرکوب وحشیانه مخالفان، آسیب بسیاری دیده است.

رهبران عربستان بدنبال تسهیل سرمایه گذاری خارجی در کشور، تنوع بخشیدن به اقتصاد و وابستگی کمتر به نفت هستند. ولیعهد برای این منظور نیازمند این است که با بهبود وضعیت حقوق بشر، تصویری مطلوب از کشورش به جهان خارج ارائه داده و با اجرای پروژه های بزرگی که مدنظر دارد، اقتصاد کشور را تحول ببخشد.

مقامات عربستان در آخرین اقدام خود، «لجین هذلول» فعال حقوق زنان را این هفته به شکل مشروط آزاد کردند. دستگیری وی وضعیت حقوق بشر عربستان را به کانون انتقادات بین المللی بدل کرده بود.

انستیتو Gulf Affairs مستقر در واشنگتن و یک گروه تحقیقاتی اسرائیلی به نام Impact-se که اخیرا روی برنامه های آموزشی عربستان مطالعاتی انجام داده اند، از پادشاهی عربستان بدلیل حذف محتوای نفرت پراکنانه ای که در کتب درسی آن کشور وجود داشت قدردانی کردند.

انستیتو Gulf Affairs علاوه بر کتب آموزشی، روی سخنرانی های شخصیت های برجسته مذهبی و نگرش های برتری طلبانه ای که در نهادهای نظامی سعودی وجود دارد نیز، تحقیق و مطالعه کرده است.

در گزارش این انستیتو می خوانیم که در بین محتواهای جرح و تعدیل شده وبسایت وزارت دفاع، یک سخنرانی است که در آن «ابراهیم بن صالح عبدالعزیز العجلان» استاد دانشگاه ملک سعود، آن را در مسجد شیخ عبدالعزیز بن باز در ریاض انجام داده و هشدار می دهد که «خطر شیعیان از نظر خدا بزرگتر و مضر تر از خطر یهودیان و مسیحیان است زیرا دشمنی آنان پنهان است و نفرتی که نسبت به اهل سنت دارند قوی تر و طولانی مدت تر از نفرت پیروان سایر ادیان می باشد» در این گزارش همچنین آمده است که شش سخنرانی قبلی آقای عیسی که متضمن یهودی ستیزی است، از جمله یک سخنرانی با عنوان «عناد یهودیان و قساوت قلب آنها» که از رادیو قرآن پخش می شد، ماه سپتامبر از روی وبسایت حذف شده است. علیرغم اینکه آقای عیسی سخنان قبلی خود را پس نگرفته و بابت بیان آنها عذرخواهی نکرده است، حالا به شخصیت محبوب گروههای یهودی آمریکایی که مشتاق برقراری روابط نزدیک تر بین اسرائیل و کشورهای عربی به خصوص عربستان هستند، بدل شده است.

ماه ژانویه آقای عیسی گروهی از رهبران مذهبی مسلمان را در دیدار از اردوگاه آشویتس رهبری کرد و به این ترتیب موقعیت خود را در بین یهودیان آمریکا تحکیم بخشید.

اینکه تلاش سعودی در حذف سخنان برتری طلبانه و نفرت پراکنانه از زیرساخت های فرهنگی کشور، در کنار اصلاحات اجتماعی از جمله حذف ممنوعیت رانندگی زنان و پویایی بیشتر آنان در عرصه های شغلی، شایسته تقدیر و توجه است شکی نیست.

اما گزارش های منتشر شده، محدودیت هایی را نیز که در مسیر تغییر عربستان به سمت میانه روی و اعتدال وجود دارد، نشان می دهد. اصلاحات عربستان بیش از آنکه ناشی از عزم راسخ این کشور برای پشت سر گذاشتن تاریخچه محافظه کارانه کشور باشد، تلاشی در مسیر تنوع بخشیدن به اقتصاد سعودی است، از آن رو است که می بینیم فعالان مدنی و حامیان تغییر، مورد برخورد دولت قرار می گیرند.

همچنین از آنجا که گام های برداشته شده توسط دولت، برای مقابله با تغییرات احتمالی سیاست های آمریکا در قبال عربستان گرفته شده است، این احتمال که اصلاحات اخیر ژست است نه تغییراتی ساختاری، را تقویت می کند.

در نهایت اینکه محدودیت و موانع پیش روی دولت بر سر اصلاحات بیشتر، خود را در امتناع پادشاهی کشور از دادن مجوز به غیرمسلمانان در ساختن اماکن عبادی مخصوص به خود و برگزاری آئین های عبادی در ملأ عام نشان می دهد.

سال 2019 وقتی «جوئل ریچاردسون» کشیش اوانجلیک برای 25 آمریکایی مسیحی که به کوه اللوز در شمال غربی عربستان آمده بودند، بلند انجیل می خواند، از طرف وزارت خارجه به او هشدار داده شد.

آقای ریچاردسون و تنی چند از مقامات آمریکایی در دیداری دو ساعته که با بن سلمان داشتند، از او خواستند اجازه ساخت یک کلیسا را در عربستان بدهد، اما بن سلمان این درخواست را رد کرد و گفت «الان وقتش نیست، چراکه این اقدام هدیه ای به القاعده خواهد بود»

شکی نیست که سعودی های مذهبی تر ممکن است به وجود اماکن عبادی غیرمسلمانان و انجام مناسکشان در ملأ عام معترض باشند، اما بن سلمان همچون سایر اصلاحاتی که پیشتر انجام داده است، در این زمینه هم می تواند مقاومت ها و مخالفت ها را نادیده بگیرد.

منبع:https://pe.annabaa.org/