آیا جنبش جنوب از یمن جدا خواهد شد؟

تاریخی متأثر از استعمار انگلستان

با آن که نام «یمن» به همین صورت امروزی در قرآن ذکر شده، ولی این کشور به ندرت یک پارچه بوده است. کارشناسان عادت دارند بگویند که یمن تاریخی دوگانه دارد. در طول دو قرن گذشته، دربرابر شمال کوهستانی تحت سلطه زیدی ها (شاخه ای از تشیع)، که هرگز تحت سلطه استعمار غرب نبوده، جنوب که از طریق بندرهایش با دنیا در ارتباط بوده، از سال ١٨٣٩ تا ١٩۶٧ زیر سلطه استعماری انگلستان بوده است. میراثی که انگلستان، به ویژه در بندر عدن بجا گذاشته بر آن سنگینی می کند. این استعمارگری موجب قیام کارگران بندر و مبارزه آنها برای دستیابی به استقلال (از ١۴ اکتبر ١٩۶٣ تا ٣٠ نوامبر ١٩۶٧) شد که منجر به گسترش یک جنبش مارکسیستی شد. در دنیای عرب، یمن تنها کشوری بوده که توانسته با اِعمال عملی قدرت یک «جمهوری خلقی دموکراتیک» ایجاد کند که «یمن جنوبی» خوانده می شود.

این تجربه سوسیالیستی از نظر اقتصادی چندان موفق نبود، اما کمک فنی کشورهای برادر اروپای شرقی، موجب برپایی یک دیوان سالاری شد که شغل ایجاد کرد و دست به مدرن سازی هایی زد. مبارزان ضد امپریالیسم در عدن جمع شدند و جامعه دگرگون شد. با این حال، حکومت دستخوش تنش و آشوب های گاه به گاه، به ویژه در ژانویه ١٩٨۶، بود که موجب کشته شدن هزاران تن در چند هفته گردید.

اتحاد مورد اعتراض یمن

رقابت با یمن شمالی که دارای جمعیتی ٣ برابر جنوب است و در دوران جنگ سرد در کنار ایالات متحده بود، هم سبب بروز دو درگیری در سال های ١٩٧٢ و ١٩٧٩ شد. یمن جنوبی که متحد اتحاد جماهیر شوروی و اقمارش بود، اقدام به مشارکت در روندی برای اتحاد با یمن شمالی کرد که در ٢٢ ماه مه ١٩٩٠ به انجام رسید. ایجاد جمهوری یمن، کمی مانند آلمان، برپایه برابری انجام نگرفت. بسیاری از ساکنان جنوب در این اتحاد خود را مغبون یافتند و سلطه شمال را به عنوان نوع جدیدی از استعمار تلقی کردند.

از سال ١٩٩٣، نخبگان پیشین جنوب به اعتراض نسبت به شرایط اتحاد پرداختند. آنها که خود را در حاشیه می دیدند، خواهان جدایی شدند و این امر باعث بروز درگیری های جدیدی شد که منجر به تسخیر عدن توسط نیروهای جنوب در ٧ ژوئیه ١٩٩۴ گردید. در سال های بعد، غیظ و کینه تا حدی انباشته شد که منجر به احساس دلتنگی نسبت به دوران سوسیالیستی شد. درسال ٢٠٠٧، پرچم دارای ستاره سرخ جنوبی ها، در تظاهرات سازماندهی شده توسط بازنشستگان ارتش جنوب، که خواهان پرداخت مستمری خود بودند، دیده شد.

به تدریج، جنبش جنوب (الحراک الجنوبی) شکل گرفت و اعلام کرد که خواهان برقراری مرزهای پیشین بین شمال و جنوب است. با این حال، راهبرد جنبش روشن نبود و به زحمت می توانست انشعاب های درونی، به ویژه بین نسل های مختلف آن را بپوشاند. درواقع، بسیاری از جوانان که هرگز دوران سوسیالیستی را ندیده بودند، خواهان چیزهایی جز بازگشت به عقب بودند. آنها مانند رفقای شمالی خود در قیام سال ٢٠١١ علیه رئیس جمهوری علی عبدالله صالح شرکت کردند و توانستند او را به ترک مسند قدرت وادارند. مرحله گذار که تا جنگ سال ٢٠١۵ جریان داشت، حاوی سخت ترشدن موضع گیری های آنها بود که تا تحریم کنفرانس گفتگوی ملی پیش رفت و این درحالی بود که ساکنان جنوب در این کنفرانس نمایندگان بیشتری داشتند.

جنوب تقسیم شده

تسخیر نظامی عدن توسط حوثی ها در بهار سال ٢٠١۵ موجب یک پارچگی موقت جنبش جنوب شد. در ائتلاف ضد حوثی که به رهبری عربستان سعودی تشکیل شد، امارات متحده عربی اداره جنوب یمن را به عهده گرفت اما به تدریج با سیاست های اِعمال شده توسط ریاض دستخوش تنش شد. امارات دست به نهادینه سازی جنبش جنوب زد و «شورای انتقالی جنوب» (به انگلیسی STC) که در آوریل ٢٠١٧ تشکیل شده بود را از نظر سیاسی و مالی حمایت کرد. ازاین رو، آنها به مخالفت با رئیس جمهوری منصور هادی، که مورد شناسایی جامعه بین المللی بود، پرداختند که خود نیز اهل جنوب اما هوادار یکپارچگی کشور است.

اتحاد «شورای انتقالی جنوب» با ابوظبی و نیز دشمنی آشکار آن نسبت به اخوان المسلمین (که در یمن حزب الاصلاح آن را نمایندگی می کند)، مردم را دچار تفرقه کرده و درحدی زیاد اساس یک جدایی صلح آمیز را غیرقابل تصور نموده است. در آوریل ٢٠٢٠، اعلام یک جانبه «شورای انتقالی جنوب» مبنی بر جدایی ایالت های جنوب منصور هادی را تضعیف نموده، بدون آن که جنبش را یکپارچه کرده باشد. یمن جنوبی همچنان دستخوش گسست هایی ایدئولوژیک و نیز منطقه ای، به ویژه بین عدن ومناطق شرقی شبوا، حضرالموت و محرا است.

منبع:https://orientxxi.info/