همکاری اطلاعاتی دانمارک و آمریکا

 رسانه ملی دانمارک، مشهور به DR، در گزارشی ادعا کرده است که سازمان اطلاعاتی دفاعی دانمارک (FE) با سازمان امنیت ملی آمریکا (NSA) همکاری اطلاعاتی داشته است و بخشی از این همکاری کمک به جاسوسی علیه کشورهایی بوده است که از متحدین و شرکای آمریکا به شمار می­ آیند، یعنی آلمان، فرانسه، سوئد، و نروژ.

این البته اولین باری نیست که این اتهامات مطرح می‎ شوند. پیش­تر در سال 2013 هم ادوارد اسنودن، که در آن زمان کارمند یکی از شرکت­  هایی بود که به شکل پیمانی با سازمان امنیت ملی آمریکا همکاری داشت و خدمات کامپیوتری ارائه می ­کرد و بعد از طریق دسترسی خود به اسناد مهمی دست داشت و آن­ها را افشا کرد، در افشاگری­  های خود از اطلاعات طبقه ­بندی­  شده سازمان امنیت ملی آمریکا این امر را ذکر کرده بود که دولت آمریکا تلفن همراه مرکل را شنود کرده است. هنگامی که اسنودن این امر را افشا کرد دولت آمریکا ادعای او را تکذیب نکرد اما ذکر کرد که در حال حاضر دیگر تلفن مرکل را شنود نمی­ کند و در آینده هم چنین نخواهد کرد.

اسنودن در واکنش به این گزارش جدید گفته است که جو بایدن، رئیس جمهور فعلی آمریکا که در آن زمان معاون رئیس جمهور بود، به شکل مستقیم و شخصی در این عملیات دست داشته و آن را مدیریت می­کرده است و بنابراین نمی­ تواند ادعا کند که این امر به گذشته مربوط می­شود و او نقشی در این مسئله نداشته است. اسنودن گفته که بایدن باید دستور دهد که آمریکا در این زمینه شفافیت کامل نشان دهد و جزئیات این عملیات را افشا کند.

نکته جدید این گزارش اما همکاری و دست داشتن دانمارک در این عملیات بوده است. فرانک والتر اشتاین‌مایر، رئیس‌جمهور آلمان، در واکنش به این گزارش در بیانی ه­ای گفت که او و دولت آلمان پیش از انتشار این گزارش از نقش دانمارک در شنود مرکل خبر نداشته­ اند. این گزارش نشان می­دهد که علاوه بر مرکل، اشتاین­مایر، که در آن زمان وزیر خارجه بوده است، و پر اشتاینبروک، که در آن زمان رهبر حزب رقیب دولت آلمان یعنی حزب سوسیال دموکرات (SPD) بوده است، هم مورد شنود آمریکا واقع شده­اند. اشتاینبروک نیز در واکنش به این گزارش آن را یک رسوایی سیاسی بزرگ توصیف کرد.

                                                                  پر اشتاینبروک

این گزارش متذکر شده است که دانمارک از این طریق به دولت آمریکا در جاسوسی از دیگر کشورهای اروپایی کمک کرده است که سازمان اطلاعاتی دفاعی دانمارک شرکت های اینترنتی دانمارکی را به خدمت گرفته ­اند و از طریق خدمات اینترنتی این شرکت­ ها به دیگر کشورهای اروپایی موفق شده­ اند که دسترسی آمریکا به تبادلات اینترنتی کشورهای دیگر را فراهم کنند. آمریکا با دسترسی به بانک­ های داده شرکت­ های اینترنتی دانمارکی علاوه بر شنود مکالمات قادر بوده که با نقشه ماهواره­ای از حرکت و مکان مقام­ های اروپایی هم آگاه شود. نام این عملیات جاسوسی مشترک آمریکا و دانمارک «عملیات دان­هامر» بوده است.

رادیوی ملی دانمارک برای تهیه این گزارش با 9 منبع ناشناس مصاحبه کرده است. این منابع همه در سازمان اطلاعاتی دفاعی دانمارک مشغول به کار بوده­ اند و از این عملیات آگاهی دست اول داشته­ اند. این گزارش بسیار معتبر تشخیص داده شده و دولت دانمارک آن را تکذیب نکرده است. تراین برامزن، وزیر فعلی دفاع دانمارک که سازمان اطلاعاتی دفاعی دانمارک زیرمجموعه سازمانی او است و چند روز پیش از انتشار این گزارش از محتوای آن آگاه شده بود، این گزارش را تأیید کرده است و گفته که جاسوسی از متحدین دانمارک را اقدامی «غیرقابل قبول» می­داند.

دیگر سیاستمداران اروپایی هم این اقدام آمریکا و دانمارک را محکوم کرده­اند. ارنا سولبرگ، نخست وزیر نروژ، گفته است: «این غیرقابل قبول است که کشورهایی که با هم متحد هستند و همکاری بسیار نزدیک دارند به این نتیجه برسند که لازم است علیه یکدیگر جاسوسی کنند.» کلمان بون، وزیر روابط با اروپا در دولت فرانسه، گفت که فرانسه این مسئله را «بسیار جدی» خواهد گرفت.

فراتر از اروپا، چین هم در واکنش خود به این خبر آمریکا را «پایتخت هک کردن جهان با هدف جاسوسی» خوانده است و گفته این امر نشان می­دهد که اعتراض آمریکا به عملیات اطلاعاتی اتهامی چین تا چه حد غیرصادقانه و دروغین است.

پس از این گزارش، مرکل و امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه، به شکل تلفنی با یکدیگر صحبت کردند تا واکنش خود به این گزارش را با یکدیگر تنظیم کنند. مکرون پس از گفتگوی تلفنی با مرکل به رسانه ­ها گفت: «این که متحدین علیه هم جاسوسی کنند غیرقابل قبول است، ولی به­ خصوص این که متحدین و شرکای اروپایی هم با این جاسوسی همکاری کنند حتی بدتر است.» مرکل گفت که با موضع مکرون موافق است، اما در عین حال ذکر کرد که به مواضع فعلی دولت دانمارک اعتماد دارد و مطمئن است که این عملیات در سال 2014 متوقف شده و تکرار نخواهد شد.

اما با توجه به هزینه بسیار زیاد این اقدام، شاید این سوال پیش بیاید که چرا دانمارک دست به چنین کاری زده و در این اقدام مشارکت کرده است؟ آملی توسن، استاد علوم سیاسی در دانشگاه دانمارک جنوبی، در مقاله ­ای نوشته است که برای مردم دانمارک این رسوایی سابق ه­ای طولانی دارد. این استاد دانشگاه ذکر می­کند که سازمان اطلاعاتی دفاعی دانمارک در گزارشی رسمی در سال 2014 به همکاری با سازمان امنیت ملی آمریکا محکوم شد و توسط پارلمان توبیخ شد، چون بسیاری از اقدامات این سازمان برخلاف قوانین دانمارک محسوب می­ شدند، امری که در افکار عمومی مردم دانمارک هم بسیار منفی تلقی شد. اما همچنان بخش اعظم این گزارش محرمانه مانده است و بنابراین در فضای رسانه ­ای دانمارک هر روز ابعاد جدیدی از همکاری اطلاعاتی دانمارک و آمریکا افشا می­شود. این گزارش – که به برکناری پنج مقام ارشد اطلاعاتی دانمارک منجر شد – نشان می­دهد که سازمان ­های جاسوسی دانمارک نه تنها علیه دیگر مقام­های اروپایی، بلکه حتی علیه سیاستمداران و وزرا و سازمان ­های دفاعی دانمارکی هم برای آمریکایی­ ها جاسوسی می­کردند.

توسن در ادامه مقاله خود ذکر می­ کند که دانمارک برای سازمان امنیت ملی آمریکا کشور جذابی است به این دلیل که کابل ­های زیرآبی اروپا از دانمارک عبور می­کنند، کابل­ هایی که دسترسی بخش زمینی قاره اروپا به اینترنت را فراهم می­سازند. دانمارک در عین حال کشوری کوچک و از لحاظ نظامی ضعیف است، و برای تأمین امنیت خود کاملاً به دیگر کشورها و مشخصاً به آمریکا وابسته است. ناتو هم از طریق عضویت در ناتو و هم از طریق قراردادهای دوجانبه خود را از لحاظ امنیتی و نظامی به آمریکا وابسته کرده است.

توسن در ادامه ذکر می­کند که برای دانمارک همکاری با سازمان­های اطلاعاتی آمریکا امری حیاتی محسوب می­شود، هم از لحاظ تکنولوژی اطلاعاتی که آمریکا به دانمارک می­ فروشد و هم از لحاظ دسترسی اطلاعاتی به مناطقی از جهان که دانمارک امکان جاسوسی از آن­ها را ندارد ولی ممکن است به اطلاعات آمریکا از آن نقاط نیاز مبرم داشته باشد. مثلاً اگرچه دانمارک قادر است تمام اطلاعاتی را که از کابل­ های اینترنتی رد می­شوند شنود کند، ولی برای فیلتر کردن انبوه داده ­ها به نرم­ افزار Xkeyscore احتیاج دارد که فقط توسط آمریکا تولید می­شود، نرم­ افزاری که می­تواند واژه­ های مشکوک را تشخیص دهد و برای پیش­گیری از اقدامات تروریستی در داخل خاک دانمارک ضروری است. گزارش پارلمان دانمارک اگرچه عمدتاً منفی است، ولی در عین حال جای شکی باقی نمی­ گذارد که همکاری نزدیک آمریکا و دانمارک به جلوگیری از چند اقدام قطعی تروریستی در دانمارک هم منجر شده است.

در نهایت توسن نتیجه می­گیرد که اگرچه قدرت نظامی و اطلاعاتی متحدین اروپایی دانمارک در سال  ­های اخیر بهبود قابل توجهی داشته، ولی دانمارک در نهایت تنها آمریکا را تضمین ­کننده واقعی امنیت خود می­داند، و به همین دلیل هیچ­ گاه بین آمریکا و اروپا، به اروپا تمایل بیشتری نشان نداده است. دانمارک کشور خود را خارج از جامعه امنیتی اتحادیه اروپا می­داند و در همکاری­ های امنیتی و نظامی منطقه خود مشارکت نمی­کند. مردم این کشور در سال 1992 به رفراندوم درباره پیوستن به پیمان ماستریخت رای منفی دادند. به علاوه، مردم و سیاستمداران دانمارکی معتقدند که اروپا قدرت دفاع دربرابر چین و روسیه را ندارد و به همین دلیل خیلی منفعتی در همکاری امنیتی با اروپا نمی­بینند.

از دهه 1990 به این سو به روابط خارجی دانمارک لقب «سوپرآتلانتیکی» داده­اند، که معنای آن این است که دانمارک از روابط فرا آتلانتیکی صرف فراتر رفته است و جلب رضایت آمریکا و نزدیکی به این کشور را به اولین و مهم­ترین اولویت سیاست خارجی خود تبدیل کرده است و حاضر است برای حفظ نزدیکی به این ابرقدرت حتی سیاست­ های پرریسک و پرهزینه را تقبل کند.

در این زمینه باید به این موضوع توجه کرد که 5 کشور انگلیسی زبان دنیا یعنی آمریکا، بریتانیا، استرالیا، و نیوزلند نزدیکترین همکاری اطلاعاتی در جهان در قالب سازمان پنج چشم «فایو آیز» را دارند. کشورهای عضو پنج چشم هرگز از یکدیگر جاسوسی نمی­کنند ولی در عین حال هیچ اطلاعاتی را هم از یکدیگر مخفی نمی­کنند و همه امکانات را هم با یکدیگر شریک می­ شوند. دانمارک عضو این سازمان نیست، ولی در حاشیه آن قرار دارد و بسیار به همه اعضای آن نزدیک است.

البته باید به این نکته توجه کرد که همه واکنش ­ها به این گزارش منفی نبوده است. مثلاً الیزابت برا، کارشناس امنیتی اندیشکده امریکن انترپرایز، در مقاله ­ای در وبسایت پولیتیکو  استدلال می­کند که جاسوسی آمریکا علیه متحدینش هم عادی است و هم سیاستی خردمندانه. این کارشناس در مقاله خود ادعا می­کند که مقام­های اروپایی واقعاً از شنیدن این اخبار شوکه نشده­ اند و اعتراض­شان هم صادقانه نیست، و این مقام­ها می ­دانند جاسوسی بین متحدین امری روتین و حتی خوب است، و به این مسئله اشاره می­کند که آلمان هم در سال­ های قبل در جاسوسی علیه دیگر کشورهای اروپایی کمک کرده بوده است.

برا می­گوید که کشورها منافع مشخصی دارند که با دسترسی به اطلاعات محرمانه دیگر کشورها تأمین می­شود، از جمله اطلاعات محرمانه کشورهای دوست. کشورها در نهایت هرچقدر هم به یکدیگر نزدیک باشند، از همدیگر اطلاعاتی را پنهان می­کنند تا در معاملات و روابط دیپلماتیک دست بالا را داشته باشند، و تلاش برای دسترسی به این اطلاعات و کسب موقعیت برتر در مذاکرات امری است که در اصول بازی پیش­بینی شده و پذیرفته شده است. او همچنین اطمینان می­دهد که مرکل آن­قدر سیاست مدار باهوشی است که امکان ندارد اطلاعات بسیار حساسی را در مکالمات تلفنی خود به زبان آورده باشد.

منابع پژوهش در دفتر اندیشکده موجود است