صورت بندی معادلات یمن در پرتو تشدید اختلافات هادی و شورای انتقالی

در twitter به اشتراک بگذارید
در whatsapp به اشتراک بگذارید
در telegram به اشتراک بگذارید
هفته گذشته معادلات میدانی یمن در جبهه مقابل انصارالله شاهد چند اتفاق مهم بود که فهم آن در روند اختلافات دولت منصور هادی و شورای انتقالی جنوب می تواند حکایت از صورت بندی جدید در روند واگرایی بیشتر در جبهه عربستان و امارات باشد.

مقدمه

هفته گذشته معادلات میدانی یمن در جبهه مقابل انصارالله شاهد چند اتفاق مهم بود که فهم آن در روند اختلافات دولت منصور هادی و شورای انتقالی جنوب می تواند حکایت از صورت بندی جدید در روند واگرایی بیشتر در جبهه عربستان و امارات باشد. در این چارچوب اقدام شورای انتقالی برای تاسیس وزارت خارجه و تعیین نماینده در کشورهای مختلف و تغییر هویت اهالی جزایر جنوبی یمن باعث گردید تا عربستان با انتقاد از کارشکنی ها در روند اجرای توافق ریاض، از طرفین بخواهد نسبت به تعهد و تکمیل این توافقنامه پایبند باشند. به نظر می رسد با تشدید هر چه بیشتر این اختلافات در روند تسلط امارات بر جنوب یمن و تضعیف منصور هادی در جبهه مارب، زمینه ها برای پیچیده تر شدن معادلات یمن بیش از گذشته فراهم شود.

ابعاد و جزئیات

چهارشنبه 1جولای/9 تیر رسانه ها از اقدام شورای انتقالی جنوب برای تأسیس وزارت خارجه و تعیین نماینده در کشورهای مختلف خبر دادند. شورای انتقالی بر روی این وزارتخانه نام «اداره کل امور خارجی شورای انتقالی جنوب» را نهاده و تصمیمات این گروه شامل تعیین نماینده برای این اداره در آمریکا، سازمان ملل، اتیوپی، اتحادیه آفریقا، فرانسه، کانادا و کویت است.

اهمیت این اتفاق در زمانی است که پیش از این تحول، «طارق صالح» فرمانده نیروهای ساحل غربی در استان الحدیده و از فرماندهان گروه‌های وابسته به امارات از تأسیس دفتر سیاسی در ساحل غربی یمن خبر داد. هدفی که در کنار هدف شورای انتقالی در جهت کسب مشروعیت خارجی و تغییر بازی در صحنه میدانی است.

تحول معنادار دیگر تغییر هویت محلی مجمع الجزایر سقطری یمن است که تحت کنترل امارات قرار دارد. سایت العربی الجدید روز پنجشنبه  2 جولای-10 تیر در گزارشی نوشت: «امارات طی روزهای گذشته برای عده‌ زیادی از اهالی این جزیره کارت شناسایی جدید صادر کرده است و مطابق با این کارت، با آن‌ها تعامل می‌کند تا جایی که اگر از فردی خواسته شود هویتش را اثبات کند، جزء کارت شناسایی جدید از او پذیرفته نمی‌شود و این کارت در سفر به ابوظبی به رسمیت شناخته می‌شود.»

نمونه ای از کارت های شناسایی صادر شده توسط ابوظبی برای ساکنین جزیره سقطری (منبع: عدن نیوز)

با وجود انتقادات و مخالفت هایی که با این اقدام به عمل آمده است، اما تحرکات امارات در جنوب یمن، به­خصوص اقدام اخیر این کشور در ایجاد پایگاه نظامی در جنوب یمن نشان از برنامه های بلندمدت ابوظبی برای بنادر و جزایر یمن دارد که اقدامات شورای انتقالی را می توان در این راستا تعریف کرد.

از این زوایا بود که عربستان سعودی با رصد تحرکات امارات و شورای انتقالی از این گروه و همچنین منصور هادی خواست که نسبت به اجرای توافق ریاض متعهد باشند و آن را تکمیل کنند. درخواستی که بارها در طول دو سال گذشته مطرح شده، اما در عمل وزنه به سمت شورای انتقالی و امارات سنگین تر شده است. استدلال شورای انتقالی جنوب در مقطع کنونی برای عدم اجرای توافق ریاض این است که شبه نظامیان منصور هادی در استان های جنوبی به ­خصوص در استان شبوه با خشونت به بازداشت مقامات شورا پرداخته اند و برای کنترل بیشتر بخشی از نیروهای خود را از جبهه مارب فراخوانده اند.

معلق بودن توافقنامه ریاض 1 و 2

دولت منصور هادی و شورای انتقالی جنوب 5 نوامبر 2019 پس از درگیری‌های گسترده میان طرفین در آگوست 2019 که منجر به ترک دولت موقت از عدن شد، با وساطت سعودی‌ها یک توافق آشتی موسوم به توافق ریاض را منعقد کردند که هنوز هم  اجرایی نشده است.

این توافقنامه شامل جنبه‌های سیاسی، نظامی و امنیتی از جمله خروج عناصر شورای انتقالی از استان عدن و سپس اجرای بخش سیاسی آن یعنی تشکیل دولت با مشارکت اعضای شورای انتقالی است. اما این شورا با خروج عناصر آن از عدن مخالفت کرد و پس از آن عربستان مجبور شد با اعمال فشار بر دولت هادی، کابینه جدید را در اواخر 2020 تحت عنوان توافقنامه ریاض 2 با مشارکت شورای انتقالی تشکیل دهند و تشکیل دولت گامی برای خروج عناصر شورای انتقالی از عدن باشد، اما تاکنون عناصر این شورا از عدن خارج نشده ‌اند و حتی با تهدید عناصر شورای انتقالی مجبور به ترک عدن و بازگشت به ریاض شدند.

در تازه ترین تحول از این توافقنامه، اواخر ماه می/ اردیبهشت 1400 هیات‌های دولت منصور هادی و شورای انتقالی جنوب با حضور در ریاض گفت‌و‌گوها در خصوص بندهای باقی مانده از توافق ریاض که به دو حوزه نظامی و سیاسی مربوط می‌شود را آغاز کردند. محمد آل جابر سفیر عربستان در یمن نیز اواخر ژوئن- خرداد نشستی را در ریاض با حضور هیات‌های دولت هادی و شورای انتقالی برگزار کرد. نشستی که خبرگزاری عربستان آن را مثبت ارزیابی کرد و بر توقف تمامی اشکال درگیری و تنش و اتخاذ تدابیر لازم جهت بازگشت اعضای دولت به عدن و تلاش برای اجرای توافقنامه ریاض تاکید کرد.

چشم انداز پیش رو                             

امارات و شورای انتقالی جنوب به خوبی از ضعف های منصور هادی و حزب اخوانی الاصلاح در معادلات میدانی یمن آگاه هستند و عقب نشینی های مداوم این گروه در جبهه مارب به­ عنوان یکی از اصلی ترین پایگاه های سیاسی و اقتصادی هادی نشان می دهد که زمینه را برای گرفتن امتیازات بیشتر در روند اجرایی کردن توافقنامه ریاض 2 مساعدتر از گذشته می بینند. به خصوص که عربستان سعودی نیز تحت فشارهای دولت بایدن، میانجی­ها را برای فراهم کردن مقدمات برگزاری مذاکرات صلح فعال کرده است و این می تواند فضا را برای دریافت امتیازات بر سر چگونگی تقسیم کار بین دولت هادی و شورای انتقالی فراهم کند.

به نظر می رسد حتی با وجود حل اختلافات دوباره میان هادی و شورای انتقالی و بازگشت دولت به عدن، فضا مجددا برای برهم خوردن این توافق فراهم شود، چرا که اساسا وضعیت ائتلاف هادی شکننده و گسیخته است و با از دست دادن مارب، احتمال سقوط عدن به نفع شورای انتقالی نیز محتمل خواهد بود. تنها در شرایطی است که انصارالله موفق به تسلط بر مارب نگردد و همزمان مذاکرات صلح نیز برگزار گردد که در این سناریو می توان انتظار داشت رگه هایی از همکاری بین هادی و انتقالی شکل بگیرد. اما آنچه از تحرکات و فعل و انفعلات انتقالی هویدا است، این مسئله مهم است که تصویر شورای انتقالی جنوب از دولت مستعفی منصور هادی، فقدان آینده سیاسی مشخص مبتنی بر دستاوردهای میدانی با حمایت قاطع خارجی است و این باعث خواهد شد تا با سقوط مارب انتظار داشت، حیات سیاسی منصور هادی و کنار گذاشتن او از سوی عربستان در روند یک توافق با امارات به پایان برسد.

توصیه سیاستی

در چنین فضایی آنچه برای انصارالله مهم و تعیین کننده در روند سیاسی پیش رو است، ضد ضربه ساختن بازی قدرت خود در معادلات میدانی یمن، ناظر بر قدرت گیری شورای انتقالی جنوب است. شورایی که اگرچه در شرایط کنونی به دلیل اختلافات با هادی و تمرکز بر جنوب یمن، تهدید مستقیمی را متوجه انصارالله نمی کند، اما با سقوط احتمالی هادی و دست برتر یافتن شورای انتقالی، می بایست منتظر تهدیدات نظامی و سیاسی ای که معطوف به واگرایی اقلیم جنوب از شمال است، باشد.

از این رو متنوع سازی ابزارهای چانه زنی و ارتباط گیری با عناصر و شخصیت های جنوبی که در طیف تجزیه قرار نمی گیرند، می تواند یکی از ابزارهای سنجش و فشارسنج اتمسفر سیاسی حاکم بر دوگانه انتقالی-انصارالله باشد. طبیعتا تمرکز بر مارب، مذاکرات صلح و مدیریت مناطق تحت نفوذ نباید انصارالله را از خطوط سیاسی در حال شکل گیری در آینده سیاسی یمن غافل سازد. در نتیجه به نظر می رسد مسئله واگرایی و تجزیه یمن به دو اقلیم می بایست مدنظر قرار گیرد و ابزارهای نظامی و سیاسی لازم جهت مدیریت آن را مهیا و متمرکز ساخت.

 

 

منابع پژوهش در دفتر اندیشکده موجود است .

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

آیا مطمئن هستید که می خواهید قفل این پست را باز کنید؟
باز کردن قفل باقی مانده : 0
آیا مطمئن هستید که می خواهید اشتراک را لغو کنید؟