بازگشت به برجام سخت تر می شود

به ادعای کارشناسان، اکنون رویکرد تهران به احتمال زیاد تهاجمی تر خواهد شد و این بدان معناست که جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا -مانند برخی از اسلافش- ممکن است به خواسته خود برای کاستن از اهمیت استراتژیک منطقه خاورمیانه دست نیابد.

در هفته های اخیر، ایران مذاکرات هسته ای در وین را تعلیق کرد و هنگام خروج از اتاق مذاکرات [در پایان دور ششم مذاکرات] خواسته‌های [به زعم نویسنده] غیرممکنی را مطرح کرد. حملات پهپادی [ادعایی] به اهداف آمریکا و یک کشتی اسرائیلی در[نزدیکی] خلیج فارس صورت گرفته و برخی از تحلیلگران درباره  اتفاق روز سه‌شنبه [گذشته] گمانه‌زنی می‌کنند، وقتی‌که گروهی مسلح به طور مختصر یک کشتی با پرچم پاناما را در دریای عمان ربوده و سپس ظاهراً این تلاش را رها کردند (ایران هرگونه اتهام ادعایی در این زمینه را قاطعانه رد کرده است).

رفتار تهران بخشی از الگویی است که ممکن است در سال 2019 با ایالات متحده آمریکا آغاز شده باشد، یعنی زمان تصمیم رئیس جمهور دونالد ترامپ مبنی بر عدم حمله به ایران به خاطر سرنگونی پهپاد نظارتی آمریکا. همچنین احتمالاً پاسخی به سیگنال‌های قوی بایدن مبنی بر بازگشت او به پیمان هسته ای 2015 است، تا بتواند مسیر را برای تمرکز استراتژیک بیشتر بر هندوپاسیفیک و تهدید چین هموار کند.

بهنام بن طالبلو، عضو بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، یک اندیشکده راستگرا (و حامی سیاست‌های ترامپ علیه ایران) ادعا کرد: «طی یک سال گذشته، ایران به راحتی روزافزون در تشدید تنش‌ها حرکت کرده و این موضوع، از طریق این ادراک که آمریکا یک قدرت در حال خداحافظی از خاورمیانه است که تمایلی به درگیری ندارد، تغذیه می‌شود».بایدن علی رغم دستور دومین حملات هوایی در ماه گذشته ، اعلام کرده است که می خواهد در عراق و همچنین افغانستان تنش‌ها را کاهش دهد. بایدن هفته گذشته در جلسه ای به مصطفی الکاظمی ، نخست وزیر عراق گفت که نیروهای رزمی آمریکا تا پایان سال جاری از عراق خارج می شوند ، هرچند نیروهای آمریکایی در نقش های غیر رزمی-مانند مستشاران، مشاوران و ارائه اطلاعات برای نیروهای امنیتی عراق- مشغول به کار می‌مانند. همچنین در این هفته، مقامات دولت بایدن درباره لغو مجوز جنگی سال 2002 برای جنگ عراق، استدلال کردند.

اما تلاش های بایدن برای به حداقل رساندن مشارکت یک طنز قدیمی در دیپلماسی آمریکا را به یاد می آورد: تقریباً هر دولت ایالات متحده برای دهه ها تلاش کرده است از تله خاورمیانه اجتناب کند و بر تهدیدهای قابل کنترل تری در سایر نقاط تمرکز کند، اما این امر با افزایش تنش‌ها و تهاجمی‌تر شدت فضای منطقه، اوضاع را بدتر می کند.دنیس راس ، مذاکره کننده قدیمی در حوزه خاورمیانه گفت: «ممکن است فکر کنید می توانید خاورمیانه را نادیده بگیرید، اما خاورمیانه شما را نادیده نمی گیرد. بنابراین آیا بهتر نیست که خودتان مشارکت خود را شکل دهید تا اینکه منطقه به مشارکت شما شکل دهد؟». یا همانطور که آرون دیوید میلر، دستیار سابق وزیر خارجه ایالات متحده دوست دارد بگوید «خاورمیانه را می توان با خطی از آهنگ “هتل کالیفرنیا” از گروه ایگلز خلاصه کرد: شما می توانید هر زمان که دوست داشتید تسویه کنید، اما هرگز نمی توانید آنجا را ترک کنید».

در ماه مه ، بایدن گفت که دو سری موشک پاتریوت و هواپیماهای جنگنده را از عربستان خارج می کند، و همچنین گفته می شود که دولت پاتریوت ها و صدها سرباز را از کویت و اردن بیرون می کشد -همه اینها بخشی از نیروهای تجمع‌یافته در دوران ترامپ برای مقابله با ایران هستند. اما دیپلمات های آشنا با تفکر تیم بایدن می گویند دولت شروع به اطمینان دادن به متحدان نگران خود، مانند سعودی‌ها و اسرائیلی‌ها کرده است که علیرغم تمایل ایالات متحده برای خروج، آنها همچنان در صورت لزوم ورود خواهند کرد و به اقدام احتمالی ایران پاسخ می‌دهند. دنیس راس که اکنون یکی از اعضای موسسه واشنگتن برای سیاست های خاورنزدیک است، می گوید: «آمادگی بیشتری برای تحمیل هزینه‌هایی برای رفتار ایران در منطقه وجود دارد». بایدن قبلاً دو بار دستور حمله هوایی به سایت‌های [ادعایی] که نیروهای هم‌پیمان ایران از آنها استفاده می کنند را داده است. اوایل ماه گذشته، به ظاهر در پاسخ، دیپلمات ها و سربازان آمریکایی در عراق و سوریه در سه حمله موشکی و پهپادی هدف قرار گرفتند.

آرون دیوید میلر ، که اکنون در بنیاد کارنگی برای صلح بین المللی کار می کند، مدعی است: «صعود رئیسی به احتمال زیاد برای دولت بایدن بیش از چند شب بی‌خوابی  خواهد داشت. در حالی که چشم انداز یک جنگ بزرگ بین اسرائیل و ایران همچنان پائین است، اما در حال حاضر، چشم انداز درگیری‌های جدی دیگری در هر تعداد از جبهه‌ها از طریق نیروهای نیابتی و مستقیم افزایش قابل ملاحظه ای خواهد یافت».این نگرش ها به نوبه خود احتمال بازگشت هر چه بیشتر به توافق هسته ای 2015 موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک را حتی سخت تر خواهد کرد. علی واعظ، عضو گروه بین‌المللی بحران که یکی از همکاران نزدیک سابق رابرت مالی، نماینده ویژه بایدن در امور ایران است، گفت: «تیم رئیسی مستعد آن الگوی رفتاری هستند که ایران و ایالات متحده را در مسیر تشدید تنش متقابل قرار می دهد و یادآور سال های اولیه ریاست جمهوری [محمود] احمدی نژاد است».