شک وتردیدها در مصالحه مصر و قطر
تنها چند هفته پس از نشست شورای همکاری خلیج فارس، هیئت‌هایی از قطر و مصر در کویت برای «تقویت همکاری» دیدار کردند. مصر همچنان در پی اقدامات مشابه سه عضو دیگر از چهار کشور عربی، مرز هوایی خود را در۲۳ دی/ ۱۲ ژانویه به روی هواپیمایی قطر و پروازهای به مقصد دوحه باز کرد. این اتفاق به وزیر دارایی قطر علی شریف العمادی اجازه داد تا در مراسم افتتاحیه هتل سنت رجیس قاهره که متعلق به شرکت سرمایه‌گذاری املاک و مستغلات قطری دیار است، شرکت کند.
شایان ذکر است سرمایه‌گذاری قطر در مصر به علت اختلاف میان قطر و چهار کشور عربی لغو نگردیده است. – این سرمایه‌‌گذاری‌ها به ارزش حدود پنج میلیارد دلار و عمدتا در صنعت توریسم، املاک، پالایش نفت و خدمات مالی است.
اهمیت نقش ایالات متحده آمریکا
احتمال می‌رود روابط نزدیک قطر با ایالات متحده در تصمیم مصر برای پیوستن به توافق اجلاس شورای همکاری خلیج فارس، تاثیر زیادی داشته است.
امواج.میدیا با دینا عبدالقادر دستیار پژوهشی در مرکز مطالعات خاورمیانه در دانشگاه هاروارد گفتگو کرد. او معتقد است مصر به دنبال کسب اطمینان از ادامه دریافت سالانه «۲۱۴ میلیون دلار کمک مالی، به خصوص در زمینه پشتیبانی نظامی و خرید تسلیحات» از واشنگتن است. از این رو، انتقادات جدی جو بایدن رئیس جمهور آمریکا از سابقه حقوق‌بشری عبدالفتاح السیسی در زمان رقابت‌های ریاست جمهوری ۱۳۹۹/ ۲۰۲۰ ممکن است مصر را به نزدیک شدن به قطر ترغیب کرده باشد. لازم به ذکر است وزارت امور خارجه آمریکا کمتر از یک ماه پس از آغاز به کار دولت بایدن، فروش تسلیحات به ارزش ۱۹۷میلیون دلار به قاهره را تصویب کرد.
به گفته ماتئو کلمبو، دستیار پژوهشی در موسسه مطالعات سیاست بین الملل ایتالیا، این احتمال می‌رود که دولت بایدن ممکن است روابط خود با کشورهایی از منطقه که تمایلی به گفتگو ندارند کاهش دهد. همچنین کلمبو بر این باور است که برقراری دوباره چندین رابطه دیپلماتیک در منطقه طی ماه‌های اخیر اتفاقی نیست. این برقراری مجدد روابط شامل برقراری رابطه میان مصر و دولت وفاق ملی لیبی مستقر در طرابلس نیز می‌شود.
کلمبو همچنین به امواج.میدیا گفت که مصر اغلب، تصمیمات سیاست خارجی خود را با متحدانش در خلیج فارس هماهنگ می‌کند. پس از ایجاد روابط نزدیک ریاض و ابوظبی با قطر – با وجود شک ابوظبی نسبت به این تصمیم – برای قاهره سخت خواهد بود که بتواند موضع ضد قطر خود را ادامه دهد.
ورود به دوران «صلح سرد»
روابط مصر و قطر طی دهه گذشته، لحظات پرتنشی را پشت‌سر گذاشته است. بعد از قطع تقریبی روابط این دو کشور در سالهای پایانی ریاست جمهوری حسنی مبارک (۸۹-۱۳۶۰/ ۲۰۱۱-۱۹۸۱)، روابط دوجانبه این دو کشور در پی انتخاب محمد مرسی، کاندیدای اخوان‌المسلمین در سال۱۳۹۱ /۲۰۱۲ از سر گرفته شد. اما این رابطه بعد از پیوستن مصر به اتحاد چهار کشور عرب برای محاصره قطر در تیر ۱۳۹۱/ ژوئن ۲۰۱۷، به پایین‌ترین سطح خود رسید. این تصمیم به ارتباط نزدیک دوحه با اخوان‌المسلمین مصر که بعد از به قدرت رسیدن عبدالفتاح سیسی، رئیس سابق ارتش، در سال 1392/ 2013 غیرقانونی اعلام شد، ارتباط داشت.
علی‌رغم توافقنامه اخیر که در اجلاس شورای همکاری خلیج فارس امضا شد، برخی از نمایندگان پارلمان مصر نسبت به عادی‌سازی روابط با دوحه ابراز نارضایتی کرده‌اند. آنطور که کلمبو به امواج.میدیا می‌گوید این نمایندگان معتقدند که قطر هنوز به خواسته‌های چهار کشور عربی بطور کامل پاسخ نداده است. همچنین رسانه‌های قطر نسبت به مصر مواضعی خصمانه ابراز می‌کنند.
از نظر کلمبو، مصر همچنان از حمایت قطر از اخوان‌المسلمین به شدت عصبانی است. با این وجود به نظر می‌رسد مصر استراتژی جدیدی برای مبارزه با این سازمان در خارج از کشور طراحی کرده است. این کار مستلزم حمایت از سیاستمداران محلی‌ای است که توانایی تضعیف گروههایی که از نظر ایدئولوژیک پیوند نزدیک با اخوان‌المسلمین دارند را داشته باشند. احتمال می‌رود که شبکه ارتباطی شکل گرفته با دوحه در نتیجه توافق شورای همکاری خلیج فارس، برای فشار بر قطر بر سر حمایت از اخوان‌المسلمین مورد استفاده قرار گیرد. این مسئله همچنین می‌تواند به عنوان بخشی از راهبرد جدید مصر در نظر گرفته شود.
در همین حال، می‌توان انتظار داشت که مقامات مصر تلاش کمتری برای هدف قرار دادن اخوان‌المسلمین صرف کنند. به این ترتیب صلح اخیر مصر و قطر را با توجه به پاره‌ای از مسائل منطقه‌ای حل نشده بین این دو کشور می‌توان «صلح سرد» یا صلح «آزمایشی» نامید.
مسائل حل‌نشده منطقه
کلمبو در مورد لیبی معتقد است در حالیکه مصر «هنوز معتقد است گروه‌های وابسته به اخوان‌المسلمین نباید قدرت و در آینده سیاسی کشور مشارکت داشته باشند، قطر مشتاق است چنین گروههایی در انتخابات شرکت کنند و آنها را به عنوان بازیگران سیاسی به مشروعیت می‌شناسد». با این حال کلمبو گرم شدن روابط را فرصتی برای قاهره و دوحه جهت ایجاد مکانیز‌م‌های کاهش تنش در بحران لیبی می‌بیند. در حال حاضر اوضاع در لیبی راکد است. دلیل این امر این است که هر دو طرف غلبه نظامی بر مخالفان خود را غیر واقعی می‌بینند. با این حال، روند سیاسی این کشور همچنان ناپایدار است و تنش بین نیرو‌های مورد حمایت مصر، به رهبری ژنرال خلیفه حفتر و دولت وفاق ملی لیبی که مورد حمایت قطر است در آینده می‌تواند تشدید شود.
در مرزهای مصر، نقاط دیگری می‌تواند روابط با قطر را پیچیده کند. به طور مثال سودان، کشوری که بعد از سرنگونی عمر البشیر در سال ۱۳۹۸/ ۲۰۱۹، در حال گذر از مسیر سیاسی حساسی است، با افزایش نفوذ همزمان مصر و قطر مواجه است. علاوه براین، مصر با نوار غزه که توسط اسرائیل اشغال شده و دوحه از آن حمایت مالی شدیدی می‌کند، مرز مشترک دارد. هر دوی این موارد در صورت حمایت بیشتر هریک از طرفین از گروه‌های درگیر می‌تواند منجر به اختلافات جدید بین قاهره و دوحه شود.
هنوز روشن نیست قطر و مصر تا چه اندازه می‌توانند در سیاست خارجی همکاری داشته باشند، اما باز کردن راه جدید برای گفتگو می‌تواند امیدوار کننده باشد. در عین حال، تاثیر اختلافات گذشته و عدم اعتماد مداوم بین دو طرف را نباید دست کم گرفت. چنین فضایی از احتمال پیشرفت شراکتی مستحکم در آینده بین دو کشور جلوگیری می‌کند. علاوه براین، در حالیکه اقدامات مصر حاکی از تصمیم رئیس‌جمهور سیسی به کنارگذاشتن موضع مخالف خود در رابطه سیاسی با قطر است، دست کم در شرایط حاضر آینده روابط دوجانبه این دو کشور هنوز نامشخص است.
منبع:https://amwaj.media
- برچسب ها: آمریکا, اخوان‌المسلمین, اندیشکده, اندیشکده جریان, جریان, جو بایدن, شورای همکاری خلیج فارس, عبدالفتاح السیسی, قطر, مصر و قطر
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
