چالش‌های رقابتی شرکت هواپیمایی جدید عربستان
عربستان سعودی در جدیدترین اقدام خود برای تنوع بخشی، خبر از برنامه‌هایی برای سرمایه‌گذاری ۱۴۷ میلیارد دلار در زیرساخت‌های حمل‌ونقل داد؛ از جمله راه‌اندازی یک خط هوایی جدید برای رقابت با شرکت‌های هواپیمایی خلیج فارس. این اقدام باعث ایجاد بحث‌هایی در مورد امکان‌سنجی این پروژه و تأثیر آن بر بخش هوانوردی منطقه شده است.
این طرح بلندپروازانه، بخشی از چشم‌انداز ۲۰۳۰ برای تنوع‌بخشی به اقتصاد عربستان است. این شرکت هواپیمایی که تاکنون نامش اعلام نشده، بخشی از ابتکار ولیعهد محمد بن سلمان آل سعود برای ایجاد شبکه‌ای از جاده‌ها، راه آهن، بنادر و یک فرودگاه جدید است که ریاض را به یک کانون تجارت جهانی، حمل و نقل و لجیستیک بدل کند. عربستان همچنین در تلاش برای تبدیل شدن به یک مرکز حمل و نقل و گردشگری منطقه‌ای تا سال ۲۰۳۰،، با هدف جذب ۱۰۰ میلیون بازدیدکننده در سال، قصد دارد برای “گسترش عمده”ی زیرساخت‌های فرودگاهی در جده برنامه‌ریزی کند.
ریاض امیدوار است با تأسیس یک شرکت هواپیمایی جدید بتواند در نهایت ۲۵۰ مقصد را پوشش دهد. بر اساس گزارش‌ها، شرکت هواپیمایی حامل پرچم زیان‌ده عربستان بر سفرهای مذهبی متمرکز خواهد شد در حالی که شرکت یارانه‌ای ارزان قیمت فلای ادیل، به ارائه‌ی خدمات داخلی و پروازهای مستقیم به مقصد و از مبدأ عربستان خواهد پرداخت.
این ابر شرکت هواپیمایی جدید رقابت عربستان را با دیگر خطوط هوایی خلیج فارس -یعنی قطر ایرویز و امارات- که دهه‌هاست بر آسمان شبه جزیره عربستان تسلط داشته‌اند، تشدید خواهد کرد. این تصمیم بلندپروازانه برای به چالش کشیدن رقبای منطقه‌ای، در حالی اتخاذ شده است که صنعت هواپیمایی برای مقابله با همه‌گیری کووید-۱۹ دست و پنجه نرم می‌کند و این برای ریاض فرصتی نادر است که با شرکت‌های هواپیمایی پرسابقه‌ی همسایگان خود رقابت کند.
اما آیا طرح جاه‌طلبانه‌ی عربستان می‌تواند با موفقیت پیاده شود و آیا هیچ‌گونه منطق اقتصادی برای توجیه آن وجود دارد؟
جان استریکلند، مدیر شرکت مشاوره‌ی JLS، در صحبتی با امواج.میدیا خاطرنشان کرد که عربستان جمعیت زیادی دارد که هم‌اکنون پشتیبان خطوط هوایی بین‌المللی موجود هستند، که با به کارگیری مدل قطبی، به طیف وسیعی از بازارهای جهانی خدمات‌رسانی می‌کنند. سایر مراکز در منطقه از این ویژگی برخوردار نیستند، به جز دبی که از جمعیت محلی قابل توجهی برخوردار است، هرچند این جمعیت با عربستان قابل مقایسه نیست. افزون بر این، عربستان مطمئناً برای اجرای طرح خود روی حمایت سخاوتمندانه‌ی صندوق سرمایه‌گذاری عمومی حساب کرده است. با این حال، این‌که آیا این طرح از نظر تجاری موفق خواهد بود یا خیر، موضوعی متفاوت است.
از دید توماس یگر، بنیان‌گذار و مدیر عامل شرکت ارائه‌ی اطلاعات هواپیمایی “CH-Aviation” مستقر در سوئیس، یکی از مشکلات کلیدی راه‌اندازی یک شرکت هواپیمایی که بر ایجاد یک مرکز اصلی تمرکز داشته باشد، این است که ابتدا در شبکه‌ی خود تعداد بسیار کمی هواپیما و مسیر خواهد داشت. او به امواج.میدیا گفت دشوار خواهد بود که فوراً برای قرار دادن ریاض به عنوان یک کانون، به مزیت مقیاس برسیم؛ همان‌طور که هواپیمایی اتحاد در همان ابتدای فعالیت خود با یک هواپیمای کوچک بسیار تقلا کرد تا حجم حمل و نقل واقعاً قابل توجهی را ایجاد کند.
به گفته‌ی یگر، سؤال اساسی این‌جاست است که مرحله‌ی انتقال از شرکت هواپیمایی حامل پرچم عربستان سعودی به شرکت هوایی جدید چگونه انجام خواهد شد. با فرض این‌که این دو شرکت هواپیمایی با یکدیگر همکاری داشته باشند، بدیهی است که این یک شروع بزرگ برای اپراتور جدید محسوب می‌شود چراکه کار خود را از سطح فعلی ارتباطات موجود شروع می‌کند و سپس می‌تواند از این مرحله به توسعه‌ی فعالیت خود بپردازد. وی به امواج.میدیا گفت: در حال حاضر عربستان از ریاض ۳۱ خروجی بین‌المللی و ۹۳ خروجی داخلی دارد.
استریکلند همچنین خاطرنشان کرد که در حال حاضر در توسعه و به‌روز رسانی هواپیمایی عربستان سعودی و همچنین ارتقای خدمات آن، سرمایه‌گذاری قابل ملاحظه‌ای شده است. ورود قابل توجه گردشگران مذهبی بخش بزرگی از ترافیک بین‌المللی را پوشش می‌دهد و احتمال افزایش این تعداد ممکن است به نفع پروژه‌ی جدید باشد. در عین زمان، استریکلند به امواج.میدیا گفت: “آنچه نامشخص است، منطق تأسیس یک شرکت هواپیمایی کاملاً جدید در کنار هواپیمایی عربستان سعودی است که همین حالا هم مشغول به کار است و نامی شناخته‌شده در بازار دارد.”
در حالی که منطق اقتصادی پشت جاه‌طلبی‌های عربستان شباهت بسیاری به قطر ایرویز، اتحاد، امارات و عمان ایر دارد، تنها تکرار ایده‌های تجاری اماراتی و قطری برای موفقیت عربستان کافی نخواهد بود.
هرچند گردشگری در طرح‌های تنوع‌بخشی اقتصادی‌ای که مورد حمایت بن سلمان هستند، نقشی کلیدی ایفا می‌کند، در مورد این‌که عربستان بتواند ده‌ها میلیون گردشگر خارجی مورد نظر خود را جذب کند، تردیدهایی وجود دارد، چراکه وجهه‌ی بین‌المللی این کشور با مشکلاتی مواجه است.
در واقع، علی‌رغم اقدامات اخیر برای فراهم کردن آزادی و تلاش‌ها برای گشایش درهای کشور به روی جهان، به عربستان همچنان به‌عنوان جامعه‌ای به شدت محافظه‌کار نگریسته می‌شود. سیاست ممنوعیت نوشیدن مشروبات الکلی، محدودیت‌ها برای زنان، و کمبود امکانات تفریحی موجب ضعف وجهه‌ی بین‌المللی این کشور شده‌اند و قتل وحشیانه‌ی جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار عربستانی در کنسولگری عربستان در استانبول در سال ۱۳۹۷/ ۲۰۱۸، مزید بر علت شد و وضعیت سوء شهرت را وخیم‌تر کرد. جنگ در یمن که از سال ۱۳۹۴/ ۲۰۱۵ به طول انجامیده است نیز به وجهه‌ی جهانی عربستان آسیب رسانده است. بنابراین این‌که آیا ریاض قادر به رقابت با دبی یا دوحه و ابوظبی است یا خیر، بسیار مورد تردید است.
با توجه به این شرایط، نباید فراموش کرد که قطب‌های منطقه‌ای موجود سال‌ها و بلکه دهه‌ها به ساختن برندها و شرکت‌های هواپیمایی خاص خود کرده‌اند. بر اساس آمار ایرهلپ، شرکت خدمات رتبه‌بندی سفرهای هوایی، هواپیمایی قطر در جایگاه اول جهان و امارات نیز در میان ۱۰ رتبه‌ی برتر قرار دارند. در مقابل، عربستان بسیار ضعیف‌تر عمل کرده و در بین ۷۲ شرکتی که در سال ۲۰۱۹ مورد بررسی قرار گرفتند، رتبه‌ی ۴۹ را به خود اختصاص داده است.
به گفته‌ی یگر، در حالی که امارات از حجم بالای تقاضای محلی پرواز به دبی و پرواز از دبی سود می‌برد، هواپیمایی‌های اتحاد و قطر بسیار بیشتر به مسافران ترانزیت بین‌المللی وابسته هستند. او افزود: “این موضوع نتیجتاً به نرخ پایین‌تر بلیط‌ها منجر می‌شود و همراه با هزینه‌های واحد بالاتر برای هر صندلی [به دلیل پرواز هواپیماهای کوچک‌تر]، اتحاد و قطر ایرویز را نسبت به هواپیمایی امارات در موضع ضعف تجاری قرار می‌دهد. اما در بحبوحه‌ی همه‌گیری، در حال حاضر پرواز با هواپیماهای کوچک‌تر و در نتیجه، هزینه‌های سفر کمتر برای دو شرکت هواپیمایی دیگر یک امتیاز محسوب می‌شود.”
استریکلند استدلال کرد که با توجه به این‌که دوحه و دبی قطب‌های با حسن شهرت و برندهای معروف هستند، جذب ترافیک غیر عربستانی برای شرکت هواپیمایی جدید دشوار خواهد بود. وی در ادامه افزود: “بدون شک اگر این طرح‌ها به طور کامل توسعه یابند، به مرور زمان ظرفیت مازاد وجود خواهد داشت و این امر باعث دردسر مالی برای همه شرکت‌های مرتبط خواهد شد.”
اما به نظر یگر، ورود یک شرکت حمل و نقل دیگر به عرصه -که همچنین در کنار عربستان فعالیت می‌کند – به مسافران نفع خواهد بود، چراکه احتمالاً موجب کاهش قیمت بلیط‌ها می‌شود. با این حال، با توجه به این‌که یکی از عوامل رشد خطوط هوایی بزرگ منطقه‌ای موجود، جابجایی تعداد زیادی از مسافران با مبدأ و مقصد عربستان از طریق مراکز خاص خود بوده است، مطمئناً برای این شرکت‌ها ظهور رقیب عربستانی مثبت نخواهد بود. این مسئله ممکن است به زودی پیچیده‌تر شود.
افزون بر این، رقابت اقتصادی عربستان و امارات نه تنها ممکن است رقابت در منطقه‌ی خلیج فارس را تشدید کند، بلکه بر موفقیت شرکت هواپیمایی جدید سعودی نیز تأثیر خواهد گذاشت. اختلاف میان ریاض و ابوظبی درون گروه اوپک‌پلاس بر سر تولید و صادرات نفت از دید بسیاری از ناظران به عنوان شکاف دیگری در شراکت استراتژیک این دو کشور و همچنین در شورای همکاری خلیج فارس تلقی می‌شود.
رقابت اقتصادی عربستان و امارات نیز تا حدی در پاسخ به رویکرد نئومرکانتیلیستی ریاض ایجاد شده است؛ همچون تصمیم ریاض مبنی بر این‌که از سال ۲۰۲۴ قراردادهای دولتی با شرکت‌هایی که مقر اصلی‌شان در عربستان نیست، بسته نشود. عربستان همچنین اخیراً قوانین خود را در مورد واردات از سایر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس اصلاح کرده تا جلوی ورود کالاهای تولیدشده در مناطق آزاد را بگیرد. این اقدامات ممکن است بر دبی که مرکز تجاری امارات است تأثیر بگذارد و به تنش‌هایی جدید دامن بزند.
نهایتاً، ناظران تأکید می‌کنند که موفقیت شرکت هواپیمایی جدید عربستان نیز، با موفقیت گسترده در کل منطقه مشخص خواهد شد. در واقع، این سرمایه‌گذاری تنها می تواند در محیطی تجاری که جایی برای تنش‌های ژئوپلیتیکی، جنگ و محاصره یا سیاست‌های حمایت‌گرایانه در آن وجود ندارد، سودده و پربازده باشد. با این حال باید دید که آیا این امر واقعاً طی سال‌های آینده تحقق خواهد یافت یا خیر.
منبع:https://amwaj.media
- برچسب ها: اندیشکده, اندیشکده جریان, اوپک‌پلاس, جریان, خلیج فارس, عربستان, محمد بن سلمان آل سعود, نفت
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
