سید ابراهیم رئیسی بهعنوان یکی از منتقدان اصلی سیاست غربگرای دولت روحانی، در طی سفر به روسیه به دنبال تحکیم چرخش ایران به سمت شرق است تا از این طریق بتواند ادعا کند که به یک پیروزی بزرگ در عرصه سیاست خارجی دستیافته است.
در بخش ذیل به مهمترین نکات و گزارههای اصلی این یادداشت اشاره خواهیم کرد
- سید ابراهیم رئیسی بهعنوان یکی از منتقدان اصلی سیاست غربگرای دولت روحانی، در طی سفر به روسیه به دنبال تحکیم چرخش ایران به سمت شرق است تا از این طریق بتواند ادعا کند که به یک پیروزی بزرگ در عرصه سیاست خارجی دستیافته است؛ اما در کمال تأسف، تنها چیزی که وی در این دیدار به دست آورد، این بود که ولادیمیر پوتین به وزارت خارجه خود دستور داد تا کار روی پیشنویس پیشنهادی ایران را آغاز کنند، درحالیکه مطالبات ایران را در زمینه امضای قرارداد خرید تسلیحات پیشرفته، نادیده گرفت.
- اما در داخل ایران، متحدان سیدابراهیم رئیسی با کنترل رسانهها توانستند یک کارزار هماهنگ به راه بیندازند که در مورد سابقه تاریخی روابط ایران و روسیه، روایت جدیدی را ترویج کنند. هدف اصلی آنها از این کار، کماهمیت جلوه دادن حملات گذشته مسکو به حاکمیت ایران است و درعینحال، آنها مواضع غیرسازنده روسیه در دور قبلی مذاکرات هستهای و عدم تحویل بهموقع سامانه دفاع موشکی اس ۳۰۰ را نادیده گرفتند.
- اگرچه در مورد جزئیات توافقنامه مشترک ایران و روسیه، هیچگونه اطلاعی در دست نیست، اما میتوان حدس زد که این توافق فراتر از تمایل مشترک دو کشور برای مقابله با تحریمهای اقتصادی آمریکا است. درواقع این توافق میتواند در راستای نگرانی مشترک آنها از پیامدهای ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی کریدور زنگه زور تمام ترکی و چشمانداز توسعهطلبیهای ناتو در آسیای مرکزی باشد. این توافق ممکن است مسیر را برای اتخاذ رویکرد مشترک ایران و روسیه در زمینه مقابله با رادیکالیسم در خاورمیانه، قفقاز و آسیای مرکزی هموار کند.
- با پیروزی آذربایجان بر ارمنستان در جنگ قرهباغ (۲۰۲۰)، مقامات ایران و روسیه نسبت به حضور آنکارا در منطقه قفقاز و آسیای مرکزی احساس نگرانی میکنند. این نگرانیها زمانی به اوج خود رسید که آذربایجان اعلام کرد، کریدور زنگه زور را با همکاری نزدیک ترکیه میسازد. درواقع ترکیه با تکمیل این کریدور میتواند ایران و روسیه را دور بزند و بازار و منابع آسیای مرکزی را مستقیماً به ترکیه و درنتیجه اروپا متصل کند. با انجام این کار، اهمیت ژئوپلیتیکی کریدور حملونقل بینالمللی شمال – جنوب (INSTC) بهشدت کاهش مییابد.
نویسنده در بخش پایانی یادداشت مینویسد:
کریدور زنگه زور میتواند به وابستگی ترکیه به ایران پایان دهد و رژیم ایران را از منبع نفوذ استراتژیک محروم کند. ترکیه با نداشتن مسیر مستقیم زمینی به آسیای مرکزی برای واردات و صادرات کالا به آسیای مرکزی چارهای جز تکیه به ایران نداشت. مقامات روسیه و ایران از حضور یک عضو ناتو (ترکیه) در امتداد مرزهای خود احساس نگرانی میکنند. آنها از این میترسند که حضور ترکیه درنهایت احساسات پانترکیسم را در میان جمعیت ترک منطقه تحریک کند و ثبات منطقه را تضعیف سازد.
https://www.rusi.org/explore-our-research/publications/commentary/iran-and-russia-hardly-realignment