سیاست‌های آبی ترکیه چه پیامدهایی برای عراق، سوریه و ایران به همراه خواهد داشت؟

در ماه های اخیر، بحران آبی خاورمیانه بیش از گذشته برجسته شده و با تغییرات اقلیمی و کاهش بارش ها اهمیت آب دو چندان شده، چنان که به باور برخی، اهمیت آب در قرن بیست و یکم همانند اهمیت نفت در قرن بیستم است.

کانون های آبی مهمی در خاورمیانه محل بحث و نزاع میان کشورها بوده‌اند یکی از مهمترین آنها، رودخانه‌های دجله و فرات است که در گذشته عامل شکل گیری تمدن های کهن همچون بین‌النهرین شده‌اند و امروز، حداقل چهار کشور ترکیه، عراق، سوریه و ایران را بطور مستقیم تحت تاثیر خود قرار داده‌اند.

پیامدهای کم آبی دجله و فرات در عراق
بر اساس بررسی های انجام شده، در سال 2020 عراق 50 درصد کاهش بارندگی را تجربه کرده است، پیش بینی می‌شود همه‌ی رودخانه های این کشور تا 15 تا 20 سال دیگر خشک شوند و در 15 سال آینده آب این کشور 10 و نیم میلیارد مکعب کاهش یابد.

70 درصد از آب عراق از منابع بالادستی تامین می‌شود و ترکیه با سدسازی بر رودهای دجله‌ و فرات میزان آب دریافتی عراق را به میزان قابل توجهی کاهش داده است.

آب مورد نیاز برای آبیاری حدود 1/5 میلیون هکتار از اراضی عراق از دجله و فرات تامین می‌شود. دولت عراق در سال گذشته زمانی که کاهش حجم آب فرات را مشاهده نمود، کشاورزی را برای مدتی ممنوع کرد و این اقدام باعث ضربه‌ی جدی به اقتصاد عراق شد، پیامدهای زیست محیطی مخرب داشت و اعتراضات کشاورزان را برانگیخت.

صنعت نفت عراق نیز برای تزریق به چاه‌های نفت به آب نیاز دارد و کم آبی، عراق را در این حوزه نیز با بحران مواجه می‌سازد.

مجموعه‌ی این عوامل سبب بحران های اقتصادی و نیز خشکسالی شده که در نهایت مهاجرت گسترده از عراق را به دنبال خواهد داشت.

پیامدهای کم آبی دجله و فرات در سوریه
در سال 1987 ترکیه متعهد شد 500 متر مکعب آب در ثانیه به سوریه رها کند و سوریه نیز از پ‌.ک.ک پشتیبانی نکند، این مسئله با آن که نفوذ ترکیه در شمال سوریه را افزایش داد اما اکنون تنها 200 متر مکعب آب در ثانیه به سوریه داده می‌شود.

حدود یک میلیون نفر غیرنظامی در شمال و شرق سوریه به بی آبی شدید دچار شده اند. این بی آبی کشاورزی سوریه را نابود کرده و حتی کمک های بشردوستانه به این کشور را نیز دشوار خواهد کرد.

آب پشت سد دریاچه الاسد در سوریه که روی فرات احداث شده از سطح طبیعی کاهش یافته و میلیون ها متر مکعب کمبود آب دارد، به گونه‌ای که اگر یک متر دیگر از آب این سد کاهش یابد به معنای خارج شدن این سد از بهره‌برداری خواهد بود چرا که احتمال ترک خوردگی و فروریختن سد وجود دارد و برای ممانعت از آن باید سد تعطیل شود که اگر چنین شود فاجعه‌ای انسانی و زیست محیطی روی خواهد داد.

در رقه 36 ایستگاه آب رسانی دیگر امکان سرویس دهی ندارند، نیروگاه برقی تشرین به جای 16 ساعت تولید برق فقط قادر به 8 ساعت تولید برق است که اگر حجم آب دریافتی بازهم کاهش یابد، این نیروگاه دیگر قادر به تولید برق نخواهد بود.

بسیاری معتقدند کاهش آب ابزاری است برای ترکیه تا بتواند به این وسیله کردهای سوریه را کنترل کند.

پیامدهای سیاست های آبی ترکیه برای ایران
ایران و ترکیه در حوزه‌ی آبی مشترک هستند، رود ارس در ایران که از قره سو در ترکیه سرچشمه می‌گیرد و رود زنگبار در ایران که از ساری سو در ترکیه سرچشمه می‌گیرد.

احداث سد ترکیه بر رود ارس تهدید آشکاری علیه کشاورزی ایران است.

همچنین کم آبی دجله و فرات موجب خشک شدن تالاب‌هایی مانند هورالعظیم، هور الحمر و هور المرکزی شده است.

خشک شدن تالاب هورالعظیم در ایران علاوه بر از بین رفتن اکوسیستم منطقه، سبب به وجود تمدن ریزگردهایی می‌شود که سالانه 1/6 میلیارد دلار به کشاورزی ایران ضرر می‌زنند.

از دیگر تاثیرات کم آبی دجله و فرات در خلیج فارس قابل مشاهده است، میزان آبی که از دجله به خلیج فارس می‌ریزد میزان ثابتی است که موجب تنظیم شوری آب دریا می‌شود، با کم آبی دجله این میزان تا حد زیادی کاهش یافته و سبب غلظت شوری خلیج فارس شده که در نهایت به نابودی چندین گونه از آبزیان می‌انجامد.

فرجام
با آنکه ترکیه پیامدهای احداث این سدها را برای همه‌ی کشورهای دخیل، مثبت ارزیابی کرده و معتقد است ذخایر آب این سدها در نهایت موجب نجات همه‌ی کشورها خواهد شد اما نتایج غیر قابل انکار این طرح، نابودی محیط زیست، نابودی کشاورزی و دامداری، بیماری، بیکاری، حاشیه نشینی و مهاجرت بوده است.

منبع:https://mdeast.news