علل و زمینه‌های بحران سیاسی در تونس و چشم‌انداز آن
دکتر پیمان جبلی، سفیر اسبق کشورمان در تونس در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با اشاره به ناآرامی‌ها در تونس، برکناری نخست‌وزیر و انحلال مجلس در این کشور خاطرنشان کرد: بعد از انقلاب تونس در سال 2010 که منجر به سرنگونی نظام بن علی شد، احزاب سیاسی که در فضای بعد از انقلاب سر برآوردند و همچنین احزابی که از گذشته در این کشور فعالیت می‌کردند، هیچ‌کدام نتوانستند در برطرف کردن مشکلات مردم، خصوصاً مشکلات اقتصادی، معیشتی، اجتماعی و مشخص مشکلات جوانان، کارنامه درخشانی کسب کنند.
علل و زمینه‌های بروز ناآرامی در تونس
وی با بیان اینکه همه احزاب در 10 سال گذشته به‌نوعی در ساختار قدرت سهیم بودند و جامعه تونس شاهد ناکارآمدی و مدیریت ضعیف آن‌ها بوده است، افزود: علاوه بر مشکلات اقتصادی و معیشتی و همچنین وضعیت اشتغال، خصوصاً اشتغال جوانان تحصیلکرده که بسیار وخیم است، مدیریت ضعیف دولت تونس در مدیریت بحران کرونا مزید بر علت شده و در هفته‌های اخیر آمار مبتلایان و فوتی‌ها به ارقام بسیار بالایی رسیده است.
این کارشناس مسائل آفریقا به تظاهرات مردم تونس و درخواست آن‌ها برای انحلال مجلس و استعفای دولت اشاره کرد و ادامه داد: رئیس‌جمهور فعلی که دو سال پیش در انتخابات بر نمایندگان و کاندیداهای مطرح تونس غلبه کرد و توانست رأی مردم را به دست آورد، پدیده جدیدی در این دو سال بوده و مجلس و احزاب اکثریت در آن که شامل حزب اسلام‌گرای «النهضه» و حزب «قلب تونس» است، در مقابل رئیس‌جمهور صف‌بندی و یارگیری کرده‌اند.
جبلی گفت: احزاب اکثریت در مجلس سعی کردند با حمایت ویژه از نخست‌وزیر، او را به‌نوعی به خود وابسته کنند. نخست‌وزیر هم برخلاف برخی از روال‌های قانونی در انتخاب برخی وزرا و یا حتی در برکناری آن‌ها، رئیس‌جمهور را در حاشیه قرار داد. در این کشاکش، وخامت روابط رئیس‌جمهور با نخست‌وزیر و مجلس روزبه‌روز بیشتر شد. با تظاهرات اعتراضی که در هفته‌های گذشته برگزار شد، بروز موج نارضایتی مردم از مجلس، احزاب و دولت آقای «مشیشی»، بهترین فرصت را در اختیار آقای «قیس سعید» قرار داد که از اختیارات قانونی خود استفاده کند.
وی افزود: برکناری نخست‌وزیر، معلق کردن کار مجلس به مدت یک ماه، رفع مصونیت از نمایندگان مجلس و برکناری برخی وزرا اقداماتی است که آقای «قیس سعید» معتقد است بر اساس ماده 80 قانون اساسی از اختیارات رئیس‌جمهور است. در سوی مقابل مخالفان این اقدام که عمدتاً شامل جریان النهضه و چند حزب دیگر می‌شوند، این اقدام را خلاف قانون اساسی تلقی کرده و نام کودتا بر آن گذاشته‌اند؛ چرا که معتقدند رئیس‌جمهور در آن واحد هر سه قوه را در ید قدرت خود گرفته و علاوه بر آن ارتش و نیروهای امنیتی را در کنترل خود دارد؛ بنابراین این نوعی بازگشت به دیکتاتوری است که انقلاب تونس برای مقابله با آن صورت گرفته است.
جبلی درعین‌حال گفت: آقای قیس سعید معتقد است 10 سال حاکمیت احزاب، فقط باعث افزایش فساد سیاسی – اداری، وخامت وضعیت اجتماعی، اقتصادی و معیشتی مردم و ناکامی دولت‌های 10 سال گذشته شده است و باید کاری انقلابی صورت گیرد و با کنار گذاشته شدن تمام مقامات و دعواهای سیاسی، به مشکلات مردم رسیدگی شود.
سناریوهای پیش روی تونس
وی در خصوص سناریوهای پیش روی تونس با توجه به وضعیت سیاسی – اجتماعی در این کشور تصریح کرد: ممکن است مجلس و اکثریت آن، در مقابل اقدامات آقای «قیس سعید» عقب‌نشینی کند، برکناری‌ها را بپذیرد و وارد گفتگوهای ملی شود. همچنین ممکن است رئیس‌جمهور عقب‌نشینی کند و با پذیرش آقای «المشیشی» به‌عنوان نخست‌وزیر، وارد گفتگوهای ملی با احزاب شود. سناریوی سوم بحث کودتا و ورود ارتش به صحنه است. البته سناریوهای دیگری هم می‌توان در نظر گرفت؛ اما به نظر می‌رسد که این‌ها، سناریوهای اصلی هستند که هر کدام تبعات خاص خود را دارد.
جبلی با تشریح پیامدهای این سناریوها که منجر به افزایش و یا کاهش قدرت رئیس‌جمهور، احزاب و نخست‌وزیر خواهد شد، توضیح داد: نقش ارتش در شرایط فعلی بسیار مهم است که تاکنون طرف رئیس‌جمهور را گرفته است. علاوه بر آن نهادهای مدنی فعال هم نقش بسیار مهمی در تونس دارند و سال 2015، چهار نهاد مدنی «اتحادیه‌های کارگری»، «اتاق‌های بازرگانی»، «هیئت وکلا» و «هیئت حقوق بشر تونس»، با وساطت خود بحران سیاسی موجود در دولت را رفع کردند! آن‌ها در شرایط فعلی تاکنون سکوت کرده و برخورد ملایمی در مقابل تصمیمات رئیس‌جمهور داشته‌اند.
مواضع ملایم و سکوت کشورهای اروپایی
وی یادآور شد: اگر شرایط تغییری نکند، به معنای زورآزمایی بزرگی است که آقای «قیس سعید» برنده آن بوده است؛ اما اگر هرکدام از این عوامل تغییر کند، شرایط تغییر خواهد کرد. ضمن اینکه به نظر می‌رسد کشورهای اروپایی هم چندان تمایلی به دخالت در این شرایط ندارند و با اتخاذ موضعی ملایم، در مقابل این اتفاقات سکوت کرده‌اند.
ابراز نگرانی‌ها از بازگشت دیکتاتوری در تونس
این تحلیلگر مسائل خاورمیانه و آفریقا با اشاره به هشدارهایی که برخی چهره‌های سیاسی در تونس و همچنین سازمان‌های بین‌المللی و کشورهای مختلف نسبت به بروز خشونت و تداوم بحران در تونس مطرح کرده‌اند، گفت: ابراز نگرانی آقای راشد الغنوشی، از رهبران انقلاب تونس، نگرانی بجایی است؛ چراکه انقلاب تونس پاسخی به فضای بسته استبدادی بود و یکی از جریان‌هایی که در آن دوره بسیار آسیب دید، جریان النهضه بود.
جبلی اضافه کرد: اما از سوی دیگر شرایطی که این احزاب، به‌ویژه جریان «النهضه»، ایجاد کرده‌اند هم قابل دفاع نیست و جامعه با ناامیدی از احزاب، به سمت یک فرد گرایش پیداکرده و قشر عظیمی از جامعه طرفدار تصمیمات آقای «قیس سعید» شده است. به نظر می‌رسد، عملاً فضا به سمت جمع شدن اختیارات در دست او می‌رود و ابراز نگرانی‌ها برای بازگشت دیکتاتوری بی‌دلیل نیست.
وی خطای دیگر «النهضه» را عدم تلاش برای همراه کردن آقای «قیس سعید» برشمرد و گفت: ویژگی‌های شخصیتی، نوع تفکر و تمایلات آقای سعید این ظرفیت را داشت که النهضه بتواند او را با خود همراه و همسو کند، اما متأسفانه این جریان، او را به‌نوعی به سمت مصر، فرانسه، ایتالیا و دیگر طرف‌های خارجی و در مقابل النهضه قرار گرفتن، سوق داد. این انتقاد به شخص آقای «الغنوشی» و حزب او وارد است و بخشی از مشکلات امروز مردم نیز بر عهده آن‌ها است. آن‌ها با غرور کاذب به خود اجازه ندادند که به رئیس‌جمهور نزدیک شوند.
سمت‌وسوی مداخلات خارجی در تونس
این تحلیلگر مسائل خاورمیانه و آفریقا همچنین به اخبار منتشر شده در رابطه با تلاش برخی کشورهای عرب منطقه با ارائه وعده‌های مالی به رئیس‌جمهور تونس برای تحقق کودتا اشاره کرد و درباره بروز مداخلات خارجی در این کشور اظهار داشت: عنصر بسیار مهم این معامله، جریان اسلام‌گرای «النهضه»، است؛ جریانی ریشه‌دار و مبارز که در مقطعی از تاریخ معاصر، بن علی، برچسب مزدوری و حمایت از انقلاب اسلامی را به آن‌ها زد و محاکمه، زندان و تبعیدشان کرد.
جبلی تأکید کرد: این گرایش و کارنامه‌اش هیچ‌گاه مورد خوش‌آمد غرب قرار نگرفته و نخواهد گرفت و از آن حمایت نخواهد کرد. از سوی دیگر، در منطقه عربی و دولت‌های مرتجع عرب که اسلام سیاسی اخوانی را تهدیدی برای خود می‌بینند، قدرت گرفتن جریان النهضه خوشایندشان نیست؛ بنابراین در این معادله چه‌بسا کشورهای عربی و غربی به‌واسطه دشمنی با اسلام سیاسی، به مخالفان النهضه کمک کنند تا چیزی به نام النهضه دیگر در تونس وجود نداشته باشد.
منبع:https://www.scfr.ir/
- برچسب ها: اروپا, اسلام سیاسی اخوانی, اعتراضات مردمی تونس, الغنوشی, اندیشکده, اندیشکده جریان, ایتالیا, بحران سیاسی تونس, پیمان جبلی, تونس, جریان النهضه, فرانسه, قیس سعید, کرونا, مصر
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
