آینده روابط اردن و عربستان بعد از جنجال «فتنه»
مناسبات عربستان و اردن طی سال‌های اخیر به دلیل برخی رخدادهای داخلی، عربی و منطقه‌ای شاهد نوعی اختلاف سیاسی بوده است.
دو کشور عربستان و اردن از لحاظ تاریخی دارای ارتباطات راهبردی قوی با یکدیگر هستند و ریاض همواره از امّان حمایت سیاسی و اقتصادی به عمل آورده اما برخی اختلافات سیاسی منجر به بروز «واگرایی دیپلماتیک» و نه تنشی پررنگ یا فراتر از آن گسست روابط شده است.
در این میان باید این سوال را مطرح کرد که پس از رخدادهای اخیر که در گسترش اختلافات میان دو کشور تاثیرگذاری بوده، ماهیت روابط کنونی میان اردن و عربستان به چه شکلی است؟
مناسبات مستحکم
بی‌شک اردن ترجیح می‌دهد که مناسبات با عربستان در عمق تاریخی خود باقی بماند، «ملک عبدالله دوم»، پیشتر تاکید کرده بود که روابط امّان و ریاض مستحکم و استوار است و شک و تردیدها و قیل و قال‌ها نمی‌تواند خللی در آن به وجود آورد.
به گزارش خبرگزاری رسمی اردن (بترا) ملک عبد الله به هنگام استقبال از «فیصل بن فرحان»، وزیر امور خارجه عربستان در 3 اوت 2021 از موضع ریاض در حمایت از اردن در مقابله با چالش‌های گوناگون از جمله مساله فتنه اخیر در اردن که در نطفه خاموش شد، قدردانی کرد.
پادشاه اردن گفت: مواضع ریاض و پیام‌های صریح این کشور نشانگر سیاست همیشگی و حمایتی رهبران عربستان در قبال اردن در همه شرایط است.
وی تاکید کرد: امنیت اردن و عربستان یکی است و دو کشور در مقابله با همه چالش‌ها در یک صف قرار دارند.
در مقابل، وزیر امور خارجه عربستان بر تمایل این کشور به تقویت همکاری‌ها با اردن در همه زمینه‌ها تاکید کرد.
مساله فتنه
شاید یکی از مهم‌ترین رخدادهای سیاسی اردن طی چند ماه اخیر، «مساله فتنه» در آوریل 2021 میلادی است که توجه ناظران داخلی و بین‌المللی را به خود جلب کرد.
به گزارش منابع رسانه‌ای، تلاش برای سرنگونی ملک عبدالله دوم طرحی از پیش برنامه‌ریزی شده بود که اسرائیل، امارات، عربستان و امریکا در آن دست داشتند و «محمد بن سلمان»، ولیعهد سعودی در برابر وعده‌ها برای قیمومیت سعودی‌ها بر بیت المقدس از این طرح حمایت کرد.
در این میان، نقش‌آفرینی رهبران اسرائیل در این کودتا به دلیل نقش منفی اردن در معامله قرن بوده چرا که امّان معتقد است معامله قرن در راستای اجرای طرح وطن جایگزین برای فلسطینی‌ها و الحاق غور اردن به اراضی اشغالی است.
موضع مخالف اردن در قبال معامله قرن به نگرانی‌های شدید اسرائیل دامن زد مبنی بر اینکه این احتمال وجود دارد که اردن به فلسطینی‌های مقیم اردن و عشایر این منطقه برای اقدامی علیه اسرائیل چراغ سبز نشان دهد لذا تل‌آویو از ریاض درخواست کمک کرد، ولیعهد سعودی نیز به شرط انتقال قیمومیت اماکن مقدس در قدس به عربستان با این طرح موافقت کرد.
پس از اخذ موافقت واشنگتن، بن سلمان وارد عمل شد و به «باسم عوض الله»، رئیس پیشین دیوان پادشاهی اردن و مشاور خود ماموریت داد تا مقدمات لازم برای انتقال پادشاهی در درون خاندان هاشمی را انجام دهد، همچنین «محمد بن دحلان» نیز از طرف امارات ماموریت یافت تا اقدامات بایسته در سطح عشایر فلسطینی اردن را عملیاتی کند، سعودی‌ها نیز دست به مسلح کردن برخی عناصر عشایر جنوب اردن زدند که دارای تابعیت عربستانی هستند تا در صورت لزوم، اقدامات نظامی را ترتیب دهند.
در این بین، دو عامل اساسی واشنگتن به دادن چراغ سبز به این کودتا واداشت، نخست به خاطر مخالفت اردن با طرح معامله قرن ترامپ، نتانیاهو و بن سلمان و دوم ورود به طرح مشرق جدید و در این میان «هنری وستر»، سفیر امریکا در امّان نقشی اساسی ایفا کرد.
وستر در سپتامبر گذشته پس از سه و نیم خالی بودن منصب سفیر امریکا در اردن در سایه سردی روابط دو طرف به دلیل موضع امّان در قبال طرح معامله قرن به این سمت گمارده شد، وی پس از انتخاب به این سمت در تاریخ 13/05/ 2020 در کنگره امریکا گفت: اسرائیل نمی‌تواند بدون اردن موجودیت خود را حفظ کند و نه اردن می‌تواند بدون اسرائیل به حیات اقتصادی خود ادامه دهد و امنیت و ثباتش را حفظ کند لذا برای ارتقای مناسبات دو طرف باید «اردن جدیدی» شکل بگیرد.
قیمومیت بر بیت المقدس
پادشاه رادن میان کودتای یاد شده و مساله فلسطین ارتباط برقرار کرد و گفت:توطئه‌ای برای تضعیف دولت اردن و مساله فلسطین وجود دارد.
وی گفت: نقش اردن در حمایت از مقدسات اسلامی و مسیحی در اردن محوری است و این نقش از قیمومیت خاندان هاشمی بر بیت المقدس نشات می گیرد.
روزنامه اسرائیل الیوم در ماه مارس 2021 میلادی نوشت: منارعه پنهانی میان اردن و عربستان بر سر قیمومیت بر اماکن اسلامی در بیت المقدس و مسجد الاقصی وجود دارد.
قیمومیت خاندان هاشمی بر مسجد الاقصی و قبه الصخره یکی از منابع اصلی مشروعیت این خاندان در اردن به شمار می رود که از تقریبا یک قرن پیش حتی قبل از استقلال اردن در این کشور نفوذ داشته اند.
اردن هم‌پیمان عربستان
«سالم الصواف»، تحلیلگر امور سیاسی معتقد است که روابط عربستان و اردن قوی و راهبردی است و مساله کودتای اخیر جوانب پنهان بسیاری دارد که هنوز عیان نشده است.
وی در گفت‌وگو با الخلیج اونلاین تاکید کرد: اردن سدی راهبردی و مهم برای عربستان در مرزهای شمالی به طول 744 کیلومتر است و بی‌ثباتی در این کشور به سود عربستان نیست.
الصواف در پایان گفت: روی کار آمدن بایدن در امریکا بسیاری از معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی را تغییر داد لذا اردن با این که در صف عربستان است اما تلاش می کند تا روابط متوازن خود را در راستای منافع خویش چه با ترکیه یا اسرائیل و مصر پیش برد اما در عین حال ارتباط قوی خود با عربستان و دیگر کشورهای شورای همکاری را حفظ کند؛ کشورهای چند صد هزار اردنی در آنجا مشغول کار هستند.
منبع:https://mdeast.news
- برچسب ها: اردن, اندیشکده, اندیشکده جریان, جریان, عربستان
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.
