در اکتبر سال ۲۰۱۹ تظاهراتهایی در اعتراض به شرایط نامناسب معیشتی در عراق، بیکاری و فساد گسترده در دولت آن کشور مناطق مرکزی و شیعهنشین عراق را در برگرفت. اگرچه مبارزه با فساد، تبعیض و بیکاری مهمترین شعارهای تظاهرکنندگان را در ابتدا تشکیل میدادند؛ ولی رفتهرفته و پس از گسترش آن در استانهای مختلف و حمایت حداکثری مردم عراق از شعارهای مذکور، شعارهای گردانندگان اصلی از اعتراض به وضعیت موجود و ناکارآمدی دولت عراق به اعتراض نسبت به آنچه دخالتهای ایران در امور داخلی عراق مینامیدند، تغییر کرد. شعارهایی که از میدان التحریر به عنوان مهمترین مرکز اعلام خواستههای تظاهرکنندگان مطرح و در رسانه های مختلف منتشر میشد.
در نهایت، فشار روزافزون تظاهرکنندگان بر حکومت مرکزی، حمایت آیتالله العظمی سیستانی و درخواست ایشان از عادل عبدالمهدی برای استعفا موجب شد[۲] نخستوزیر منتخب عراق و گزینه ائتلاف اکثریت مجلس چهارم در پی درخواست تظاهرکنندگانی که عددشان در بیشترین حضورشان در میدان التحریر به یک میلیون نفر نمیرسید، مجبور به استعفا شود و مصطفی الکاظمی که گزینه فراکسیون اقلیت در پارلمان بود نخستوزیری را جهت رسیدگی به درخواستهای تظاهرکنندگان و اجرای انتخابات زودهنگام در ۱۰ اکتبر ۲۰۲۱، یعنی دو سال پس از شروع تظاهرات در میدان التحریر بغداد؛ بیش از یکسال پس از خالی شدن میدان التحریر و تنها ۷ ماه مانده به موعد اصلی انتخابات به دست بگیرد.
روی کار آمدن الکاظمی در عراق اگرچه از این منظر که فاصله معناداری با احزاب سابق داشت بر مذاق تظاهرکنندگان خوش آمد؛ اما او نه در پیگیری، معرفی و مؤاخذه افراد مؤثر در قتل تظاهرکنندگان موفق بود و نه توانست اجرای انتخابات زودهنگام را در زمانی که انتظار میرفت برنامهریزی کند.[۳] علاوه بر این، وزرای وی غالبا از همان کانال محاصصه و سهمخواهی احزاب سابق به وزارت و مسئولیتهای جدید رسیده بودند که نتیجه آن ادامه اعتراضات برخی تظاهرکنندگان عدم بهبود شرایط اقتصادی و کاهش ارزش دینار در برابر دلار آمریکا توسط بانک مرکزی که ریاست آن را «مصطفی غالب مخیف» [۴] وابسته به جریان صدر برعهده دارد و یا اعتراضات به وزیر بهداشت وابسته به جریان صدر و درخواستها برای برکناری وی از وزارت توسط الکاظمی پس از آتشسوزیهای پیدرپی در بیمارستانهای عراق قابل مشاهده است. تظاهرکنندگان دریافتند که اگرچه الکاظمی شخصیتی وابسته به احزاب سابق نیست؛ اما بدنه اصلی کابینه وی را شخصیتهای وابسته به احزاب موجود تشکیل میدهند [۵] که از مهمترین آنها میتوان به جریان صدر اشاره کرد.
علاوه بر فاصله عملکرد دولت الکاظمی با خواستههای تظاهرکنندگان و شعارهای مطرح شده از سوی آنها، دوره زمانی فاصل میان تظاهرات و شرایط کنونیِ نزدیک به برگزاری انتخابات باعث کاهش فشار به وجود آمده علیه احزاب و جریانهای مخاطب شعارهای تظاهرکنندگان شد. امری که با مرور زمان شرایط روانی علیه احزاب و گروههای سیاسی سنتی را به شرایط قبل از اکتبر ۲۰۱۹ بازگرداند.
در میانه این تظاهراتها شهادت سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس در ابتدای سال ۲۰۲۰ و ایجاد یک موج قوی مردمی در برابر حرکت اعتراضی تشرین و سپس کنارهگیری مقتدی صدر از میدانهای تظاهرات، که ابتدا خود را رهبر معنوی این جریان میدانست قدرت اولیه این جریان را ازبین برد و این حرکت اعتراضی را در رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده خود ناکام گذاشت. عدم توفیق دولت الکاظمی نیز عامل دیگری در تشدید ناکامی و سرخوردگی بدنه مردمی تظاهرات تشرین بود. به همین دلیل انتخابات در چنین شرایطی نتیجه مطلوبی برای کسانی که بیش از یک سال کشور عراق را معطل ایجاد تغییرات بدون در نظر گرفتن مسیر صحیح آن کردند و هزینهای گزاف را بر آن کشور تحمیل کردند، نخواهد داشت.
همین امر باعث شد تا رفتهرفته با نزدیک شدن به موعد انتخابات شاهد ایجاد فشارهایی به حکومت عراق و جریانهای سیاسی شرکتکننده در انتخابات آینده در راستای تعویق انتخابات باشیم. از همین بین میتوان به کنارهگیری جریان وابسته به مقتدی صدر، ایاد العلاوی و حزب کمونیست عراق اشاره کرد. [۶]
از طرف مقابل، اما جدیت احزاب دیگر از جمله احزاب اسلامگرا و یا جریان های سیاسی نزدیک به الحشد الشعبی در برگزاری انتخابات در موعد اعلام شده باعث تجدید نظر تحریمکنندگان انتخابات شد. سید مقتدی صدر که دریافته بود برگزاری انتخابات حتی بدون حضور چهره های وابسته به وی قطعی خواهد بود با اعلام وساطت یکی از شخصیتهای دینی در نجف اشرف، و تنها اندکی پس از شرکت در مراسمی در بیت آیت الله سیستانی و دیدار با افراد بیت از تصمیم خود مبنی بر تحریم انتخابات عقبنشینی کرد و ضمن اعلام همکاری دیگر گروههای سیاسی با وی در مبارزه با فساد اعلام کرد که در انتخابات شرکت خواهد کرد [۷] تا به نوعی بر شکست سیاست جریانهای ناکام از اعتراضات اکتبر ۲۰۱۹ که همان تحریم انتخابات تا حصول نتایج مطلوب بود سرپوش نهاده باشد.
در نتیجه، حرکت اعتراضی که در عراق و در اواخر سال ۲۰۱۹ آغاز شده بود از همان ابتدا در رسیدن به اهداف خود که همراه سازی حداکثری مردم علیه نیروهای الحشد الشعبی و مقاومت بود، ناکام ماند. امری که قرار بود از طریق اجبار نیروهای حشد به واکنش مسلحانه در برابر اعتراضات خشونت آمیز به درگیری شیعی-شیعی ختم شود با هوشیاری فرماندهان الحشد الشعبی در کنارهگیری از مشارکت در عملیاتهای ضدشورش خنثی شد. از سوی دیگر نیز انتخاباتی که در قرار بود محل نمایش آراء جدیدی علیه احزاب سابق و همچنین گروههای اسلام گرا و و نزدیک به مقاومت باشد عملا و با توجه به نظر سنجیهای اخیر در عراق نتایجی مشابه انتخاباتهای گذشته خواهد داشت.
منبع:https://mersadcss.com/
اندیشکده جریان، جریانی است نواندیش از جوانانی که باور به تحول در حوزه سیاست ورزی جهانی دارند.
جمعی از جوانان تحصیلکرده در رشته های علوم سیاسی و علوم اجتماعی و ارتباطات و اقتصاد و باورمند به اصول اخلاقی شریعت رهایی بخش حضرت دوست گرد هم آمده اند تا با انگیزه های غیر انتفاعی و غیر جناحی جهت بهبود اوضاع حیات جمعی بشر به تشریک مساعی پرداخته و با رویکردی دانش بنیان، مسئله محور، زمینه نگر و آزاداندیشانه امکان ایجاد یک هویت جمعی فضیلت خواهانه و معطوف به بازاندیشی در سیاست های جهانی را فراهم آورند.