بن بست های عادی سازی روابط ترکیه و ارمنستان

البته چنین تصور و تلقی نیز حق به جانب و موجه محسوب می شود. اگر روند عادی سازی روابط ترکیه و ارمنستان بدون عجله و بدون روبرو شدن با برخی از مشکلات و حوادث ناخواسته مدیریت شود و در نهایت تحقق یابد،می تواند زمینه ساز دستاوردهای جدی سیاسی، اقتصادی، تجاری و اجتماعی برای کشورهای منطقه تبدیل شود. با این حال، برخی از مسائل وجود دارد که نیاز به توجه جدی دارد.
دو چالش و مسئله اصلی پیش روی عادی سازی روابط وجود دارد
اول، اقدامات و گامهای برای عادی سازی روابط در واقع در شرایط و محیطی برداشته می شود که بسیاری از مسائل بین دو کشور هنوز عادی نیستند. نسیم « انزوای ارزشمند» در سیاست خارجی حکومت ترکیه اکنون به وزش گردبادی در جهت مخالف تبدیل شده است و روند عازی سازی با ارمنستان نیز ناگهان به روند تلاش برای عادی سازی و بازسازی روابط ترکیه با مصر، اسرائیل و کشورهای حوزه خلیج (فارس) افزوده شده است.
اما این نوع گشایش ها و عادی سازی روابط، اقداماتی نیستند که در چارچوب راهبردی منسجم و مشخص برنامه‌ریزی شده‌ باشند. بلکه خروجی‌های تاکتیکی برای اقتصاد و سیاست کشور برای دستیابی به دستاوردهای کوتاه‌مدت ناشی از شرایط شکننده و احساس نیازهای فعلی هستند. به این ترتیب، هزینه امتیازاتی که ممکن است توسط ترکیه برای دستیابی به نتایج مطلوب و مورد نظر پرداخت شود، می‌تواند بسیار سنگین باشد. هنوز اختلافات و مشکلات ناشی از مسئله قره باغ کوهستانی میان (جمهوری ) آذربایجان با ارمنستان از یک سو و اختلاف نظر درباره گشودن کریدور لاچین و کریدور زنگزور از سوی دیگر ادامه دارد. توافق نامه آتش بس 10 نوامبر 2020 میلادی نیز برخی مواقع نقض می شود. از سوی دیگر، زمانی که از دید گسترده‌تری به اوضاع نگاه کنیم، می توان دید که روسیه و ایران، هر چند به دلایل مختلف، به افزایش قدرت و گسترش نفوذ وزین ترکیه در منطقه نگاه مثبتی ندارند.
مسئله دوم، نقش و تاثیر آمریکا دربار تحولات قفقاز جنوبی است.
اقدام برای عادی سازی روابط میان ترکیه و ارمنستان، پس از به رسمیت شناختن “ادعاهای نسل کشی ارامنه” توسط رئیس جمهور آمریکا در 24 آوریل سال گذشته و انجام مذاکرات میان اردوغان رئیس جمهور ترکیه و جوبایدن جمهور آمریکا ابتدا در نشست ناتو در بروکسل و در نهایت در نشست سران گروه 20 در رم، نشان می دهد که ایالات متحده نقش ناظم و تعدیل کننده ای را در این زمینه ایفا می کند.
مسئله اصلی این است که دولت ارمنستان با آگاهی از این واقعیت که به عنوان یک کشور از بهبود روابط خود هم با ترکیه و هم آذربایجان سود خواهد برد، بدون شک و تردید تلاش خواهد کرد که با روند عادی سازی روابط هماهنگ و همگرا شود. اما نباید این واقعیت را نادیده گرفت که عادی سازی مطرح شده تأثیر نامطلوبی بر موقعیت و نفوذ دیاسپورا ارامنه و لابی ارمنی در آمریکا ( و اروپا) برجای خواهد گذاشت. یعنی لابی ارمنی با این استدلال که گشایش روابط آنکارا و ایروان(عادی سازی روابط) ناشی از اعمال فشار آمریکاست، این بار از دولت آمریکا درخواست خواهد کرد که برای به رسمیت شناختن “ادعای نسل کشی ارامنه” توسط ترکیه، آنکارا را تحت فشار قرار دهد.
با توجه به این واقعیت که هر دو جناح ( حزب دموکرات و حزب جمهوری خواه) کنگره آمریکا به اتفاق آرا از ادعاهای نسل کشی ارامنه حمایت می کنند، جو بایدن نیز ذاتا طرفدار ارامنه است، به ویژه با ورود به فضای انتخابات میان دوره ای 2022 میلادی، احتمال مقاومت جمهور آمریکا در برابر فشار کنگره درباره عدم حمایت از ادعای نسل کشی ارامنه بسیار کم است. از آنجایی که ترکیه درباره این قضیه در برابر اعمال فشارها سر خم نخواهد کرد، در نتیجه تنش جدی جدیدی در روابط ترکیه و آمریکا ایجاد خواهد شد و حتی ممکن است روند عادی سازی روابط نیز متوقف شود. احتمالا سال 2022 به یک دوره بسیار مشکل ساز در روابط ترکیه و آمریکا تبدیل خواهد شد.
ترکیه برای پیشگیری از این نوع تنش ها باید چکاری انجام دهد؟
آنکارا باید در روند مذاکرات تلاش کند که این نوع خطرات پیش رو را برطرف کند و باید گشایش نمایندگی های دیپلماتیک به صورت متقابل منوط به پیشرفت در روند مذاکرات عادی سازی روابط شود. از نظر زمان بندی، برای مشاهده ماهیت فشارهایی که ممکن است توسط دولت و کنگره آمریکا برای به رسمیت شناختن ادعاهای نسل کشی ارامنه توسط ترکیه، بر آنکارا وارد شود، آنکارا باید منتظر نتایج برگزاری انتخابات میان دوره ای کنگره در نوامبر 2022 شامل تمامی 435 نماینده مجلس نمایندگان، و یک سوم از 100 کرسی سنا باشد.
انتصاب یک دیپلمات با تجربه و حرفه ای به عنوان نماینده ویژه برای انجام مذاکرات با ارمنستان، اقدامی درست است. ایروان نیز با انتصاب شخصیتی که وزیر امور خارجه بوده و اکنون معاون رئیس پارلمان ارمنستان است، نشان می دهد که ارمنستان نیز نسبت به قضیه مذاکره برای عادی سازی روابط دوجانبه اهمیت زیادی قائل است. نتیجه حاصله این است که آنکارا تصمیم گرفته است که برای رسیدن به ایروان راه بسیار باریک و طولانی را در پیش بگیرد. اما راه پیش رو پر از چاله و موانع است. حال باید ببینیم تا کجا می توان در این راه پیش رفت.

منبع:https://www.cumhuriyet.com